Etnische zuivering – Europa kijkt toe
President Erdogan van Turkije is Ilham Alijev, zijn Azerbeidzjaanse collega, gaan gelukwensen met zijn bliksemzege tegen Nagorno-Karabach/Artsach. Onderwijl trekken de inwoners van dat gebied massaal weg, richting Armenië. Ze beseffen heel goed dat Alijevs eindoplossing erin bestaat het gebied etnisch te zuiveren. Het einde van een meer dan 2000 jaar geschiedenis. Europa, van Parijs tot Moskou, betuigt routineus medeleven.
(Foto Timon91 Flickr CC2.0: Stepanakert in 2013)
Precedenten
Erdogan ontmoette Alijev in Nachitsjevan, een gebied tussen Turkije en Armenië dat deel uitmaakt van Azerbeidzjan. Nachitsjevan werd tot een eeuw geleden bijna uitsluitend bewoond door Armeniërs. Maar Moskou voegde het, om de Turken terwille te zijn, bij de Sovjetrepubliek Azerbeidzjan. De 50.000 Armeniërs moesten er weg, verhuizen naar Sovjetrepubliek Armenië. Tegelijk werd ook Nagorno-Karabach, al eeuwenlang hoofdzakelijk bewoond door Armeniërs, bij Azerbeidzjan gevoegd.
Volgt nu een eeuw later Artsach (Nagorno-Karabach) met een nieuwe etnische zuivering? Alijev zegt wel de Armeniërs van die regio als gewone burgers van Azerbeidzjan te zullen behandelen. Maar de geschiedenis van de voorbije honderd jaar doet aan die toezegging twijfelen.
Krajina
Alijev spiegelt zich aan een “vergeten” voorgaande: Krajina in 1995. In de blitzoperatie “Storm” – van 4 tot 7 augustus 1995 – vielen Kroatische troepen de regio Krajina aan en verdreven 150.000 Serviërs uit hun huizen. Wie niet snel genoeg was, riskeerde te worden afgemaakt. Het was de grootste operatie etnische zuivering uit de oorlogen na de implosie van Joegoslavië.
Krajina was een gebied in het oosten van Kroatië waar vooral Serviërs woonden. Krajina betekent zoveel als “defensieve grenszone” (cfr Oekraïna) , een grensregio van het Oostenrijks-Hongaarse imperium tegenover het Ottomaanse Rijk. De Serviërs die er woonden waren sinds de 16e e eeuw uit dat Ottomaanse Rijk gevlucht. Zij waren een soort borstwering tegen de Turken.
West-Europa heeft toen lijdzaam toegekeken, voor zover er niet werd geapplaudisseerd. Human Rights Watch signaleerde in die dagen en maanden daarop zware misdaden, met talrijke executies van Servische burgers. Maar dat werd allemaal toegedekt.
Loze woorden
Wie zou Alijev vandaag in de weg staan om Nagorno-Karabach etnisch “om te volken”? Aan waarschuwingen ontbreekt het niet, maar die zijn loos.
Binnen de Europese Unie beletten grote meningsverschillen om tot eenstemmigheid te komen, pas na bijna een week later kwam er een nietszeggende verklaring. Aan de ene kant heeft Frankrijk traditioneel sterke banden met Armenië, onder meer door de invloed van een grote Armeense diaspora in Frankrijk. De Franse president Macron voelt zich betrokken en had daarover frequent contact met de Armeense premier Nikol Pasjinjan.
Pal daar tegenover staat Viktor Orban, premier van Hongarije, die op zeer goede voet staat met Erdogan. Nationalist Orban promoot de etnische verbondenheid van de Hongaren met de Turken. Dan zijn er nog andere Centraal-Europese staten die vooral anti-Russisch zijn en Armenië verwijten deel uit te maken van de door Moskou in het leven geroepen ‘collectieve veiligheidsorganisatie’.
Of er is Italië dat veel gas invoert uit Azerbeidzjan. De EU draagt er trouwens zorg voor dat het vorig jaar afgesloten akkoord – wat voorziet in een verdubbeling tegen 2030 van Azerbeidzjaanse gasleveringen – niet in het gedrang komt. Is het daarom dat de zogenaamde ‘vredesmissie’ van EU-voorzitter Charles Michel geen enkele kans maakte. Michel, die zo fier was over dat gasakkoord, gaat (nogmaals) af als een gieter.
Resultaat is dat de EU de blitzoperatie van Azerbeidzjan niet eens heeft veroordeeld, laat staan met sancties zou dreigen. Er wordt zelfs niet routineus gevraagd om een waarnemersmissie te mogen zenden, zelfs dat gaat al te ver. Brussel (EU) kan nochtans niet verrast zijn. Wie de toestand enigszins volgde, zag wat er dreigde te gebeuren na negen maanden blokkade van Nagorno-Karabach.
Moskou doet het niet beter. Ondanks de militaire alliantie waarvan Rusland en Armenië deel uitmaken, is Moskou erg passief gebleven, de Russische militairen ter plekke hielden zich op afstand. Poetin wil Erdogan niet voor het hoofd stoten en heeft andere prioriteiten. Armenië neemt nu wel afstand en flirt wat met het Westen, maar ook van die kant valt dus niet veel te verwachten.
Veel inwoners van Artsach (Nagorno-Karabach) zijn ook ontgoocheld door de houding van Jerevan zelf. Maar de oorlog van eind 2020 toonde duidelijk aan hoe Azerbeidzjan – met steun van Turkije en Israël – militair enorm superieur is.
De wapens hebben gesproken, de diplomatie sprak nauwelijks. Artsach maakte geen kans.