Dreigend vrijhandelsakkoord tussen EU en Mercosur

(Uit nieuwste WTO.ZIP van 13 oktober 2004)

Een goed voorbeeld van problematische regionale onderhandelingen over handel, zijn die die momenteel tussen de EU en de Mercosur worden gevoerd (de Mercosur is een handelsblok van vier Zuid-Amerikaanse landen: Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay). Kritische boerenorganisaties in Brazilië, verenigd in Via Campesina (*), hebben aan de bel getrokken omdat de onderhandelingen uit dreigen te monden in een overeenkomst die miljoenen mensen werkloos zal maken. (zie voor persbericht van deze organisaties:
http://www.bilaterals.org/article.php3?id_article=785)

Volgens Via Campesina zet de EU momenteel grote haast achter de onderhandelingen omdat op 31 oktober het mandaat van de huidige onderhandelaars verstrijkt. Daarna treedt de nieuwe, met 10 landen uitgebreide, Europese Commissie aan en dus ook een nieuw team voor internationale handelsonderhandelingen.

Van 20-24 september is er in Brussel onderhandeld tussen afgevaardigden van de EU en van Mercosur, en tussen 20 en 24 oktober wordt beoogd om de onderhandelingen af te ronden tijdens een ministeriële conferentie in Brazilia. De resultaten die tot nu toe behaald zijn, doen de Braziliaanse boerenorganisaties de haren te bergen rijzen. Volgens Via Campesina zijn de onderhandelingen aan de Mercosur kant volledig in handen van de snelle zakenjongens van Economische Zaken, die alleen denken aan de belangen van een paar grote grondstoffenexporteurs en geen ogen hebben voor de effecten voor kleinere producenten. Zoals de balans er nu bij hangt, zouden grote exporteurs van suiker, alcohol en vlees garen spinnen aan Zuid-Amerikaanse kant, en zou in ruil daarvoor de export van Europese industriële goederen en diensten sterk bevorderd worden (ten koste van lokale leveranciers van hetzelfde). Het persbericht van Via Campesina wijst erop dat bij de WTO-onderhandelingen en de FTAA (Continentale vrijhandelszone) de Braziliaanse delegatie juist de poot stijfhield op deze punten, maar dat de voorzorg blijkbaar overboord gegooid wordt als het om de EU gaat, terwijl de verdragen daarmee nog vergaander zouden zijn. Uit protest om de gang van zaken, zou de vertegenwoordiger van het ministerie van Landbouw boos bij de onderhandelingen weggelopen zijn.

Melk

De Braziliaanse boerenorganisaties noemen de handel in melk als voorbeeld. Tachtig procent van de productie daarvan in Brazilië, geschiedt door (1,8 miljoen) kleine gezinsbedrijven die gemiddeld 30 liter per dag produceren. Om die reden wordt het product formeel als ‘gevoelig’ beschouwd door Mercosur. Er heerst nog een importtarief van 27 %.
Desondanks wordt er al veel door Europa uitgevoerd, vooral in de vorm van poedermelk en wei voor kaasproductie. Als de tarieven naar nul teruggebracht worden, zoals in de huidige onderhandelingen voorgesteld wordt, zal de lokaal geproduceerde melk geheel uit de markt geprijsd worden. Meer dan een miljoen boeren zouden daarmee werkeloos worden. Voor producenten van uien, knoflook, wijn en perziken zou eenzelfde lot dreigen.

De Via-Campesina-organisaties vinden het merkwaardig dat de Europese landbouwsubsidies geheel niet ter sprake komen in de onderhandelingen.

Vlees

Een ander voorbeeld is de vleessector. Volgens het persbericht van Via Campesina biedt de EU daarvoor aan de Mercosur-landen kleinere quota aan dan ze nu al hebben. Momenteel zou zo’n 275 ton (per jaar) geëxporteerd worden, terwijl hen 116 ton aangeboden wordt, die ook nog over verschillende jaren uitgesmeerd zou moeten worden. Bovendien zou de EU een merkwaardig mechanisme in willen stellen dat exporttarieven voor de Mercosur zou verhogen naarmate deze meer uitvoert.

Diensten

Ook op andere gebieden die niet direct met landbouw te maken hebben, dreigen vergaande afspraken gemaakt te worden. Via Campesina noemt de dienstensector. Brazilië dreigt de grenzen volledig open te gooien voor commerciële diensten op het gebied van communicatie, milieu, financiële diensten, banken en verzekeringen. Ondertussen blijft de Europese markt grotendeels gesloten.

Investeringen

Volgens Via Campesina dreigt er ook een akkoord over investeringen opgenomen te worden in het verdrag. Daarmee zou Brazilië zich op dat gebied voor het eerst vastleggen in internationale afspraken. Door zo’n akkoord zou de regering grotendeels de macht verliezen om besluiten te nemen om nationale belangen te beschermen. Oorspronkelijk had de Braziliaanse regering in de onderhandelingen een uitzondering bedongen voor buitenlandse investeringen in de landbouw. Dit zou de landhervorming moeten beschermen en de aankoop van landbouwgrond door buitenlanders moeten beperken. De EU eist nu echter dat alle beperkingen op het gebied van investeringen in de landbouw van tafel gaan.

Intellectueel eigendom

Via Campesina merkt ook op dat de afspraken op het gebied van intellectueel eigendom, verder gaan dan de afspraken daarover binnen de WTO (gevat in het TRIPS-verdrag). De EU eist bescherming van al ‘haar’ geografisch gedeponeerde ‘merken’ zoals parmesaanse kaas, gorgonzola, mortadela, etcetera. Een WTO-panel buigt zich echter momenteel over een geschil over de implementatie van deze geografische merken. Bovendien worden volgens Via Campesina bij de WTO betere beperkingen aan de hele constructie opgelegd.

Overheidsaanbestedingen

Ook wordt binnen het EU-Mercosur-verdrag gesproken over vrije concurrentie bij overheidsaanbestedingen boven een bepaald bedrag. De EU krijgt het recht om bij elke aanbesteding geraadpleegd te worden (en van tevoren ingelicht te worden als er een uitzondering gemaakt wordt). Maar bovendien wordt beloofd dat de EU een voorkeursbehandeling krijgt boven andere buitenlanden of handelsblokken. Op veel gebieden zullen (gesubsidieerde en/of grootschalige, moderne) Europese producenten lokale producenten uit de markt kunnen prijzen.

Via Campesina besluit met de vaststelling dat deze overeenkomst de banen en leefwijze van miljoenen mensen op het spel zet. Bij de FTAA-onderhandelingen hielden de Braziliaanse vertegenwoordigers dat feit redelijk goed in het oog. Dat zou bij de onderhandelingen met de EU minstens zo sterk moeten gelden.

(*) De verklaring werd onder meer ondertekend door de Beweging van Landloze Boeren (MST), de Beweging van Kleine Boeren (MPA) en de Pastorale Commissie voor Land (CPT).

Nieuwe ontwikkeling: EU-Mercosur onderhandelingen lopen vast

Tijdens de ondervraging van de voorgestelde nieuwe EU-commissaris voor Handel, Peter Mandelson, verklaarde deze op 4 oktober dat er problemen waren opgetreden in de besprekingen tussen Mercosur en de EU. Hierdoor zou de kans groot zijn dat er geen akkoord word bereikt voor 1 november. Als reden noemde de commissaris-in- spe dat “Mercosur nu een onaanvaardbaar voorstel heeft neergelegd”. Mocht het team van Lamy er niet in slagen om de onderhandelingen tot een goed einde te brengen, verklaarde Mandelson, “dan zal ik het werk voortzetten, hoewel het wel eens wat tijd zou kunnen kosten…. mijn voorkeur zal uitgaan naar inhoud boven snelheid”.

Het “onaanvaardbare voorstel” van Mercosur werd op 24 september op tafel gelegd en de wrok van de EU treft vooral een reducering van het aantal goederen uit de EU dat na tien jaar belastingloos in de Mercosur-landen ingevoerd zou mogen worden. Ook het aanbod op het gebied van liberalisering van da auto-sector zou niet voldoende zijn. De EU kwam vervolgens op 29 september met een tegenvoorstel dat volgens het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken “slechter was dan het oorspronkelijke voorstel van jongstleden mei”. Het was vooral deze koele reactie op het laatste EU-aanbod, die Mandelson deed inzien dat het proces wel eens langer zou kunnen duren dan gepland.

Volgens een artikel van Joe Kirwin in de International Trade Reporter, biedt de EU Mercosur onder andere het volgende aan:
– bijna alle tarieven voor import van industriële goederen uit Mercosur zouden worden geschrapt. 65 Procent meteen na inwerkingtreding van het verdrag, 9 procent zou na de periode van tien jaar uitgefaseerd zijn.
– voor agrarische producten wil de EU tarieven schrappen of verlagen voor allerlei producten, maar niet voor “gevoelige producten” zoals vlees, gevogelte en suiker. Daarvoor zouden quota ingesteld worden.

De kwestie van landbouwsubsidies moet volgens de woordvoerder van de Commissie Arancha Gonzalez “geregeld worden binnen de voortgaande onderhandelingen binnen de WTO en niet op bi-regionaal niveau”. Wat de toegang voor bewerkte agrarische producten betreft, stelt de EU betere markttoegang afhankelijk van de bereidheid van Mercosur om de door de EU gehanteerde ‘geografische indicaties’ te aanvaarden.

Wat betreft overheidsaanbestedingen wil de EU de Europese markt voor Mercosur openstellen tot een bedrag van 200 miljard, terwijl de toegang tot de sectoren voedsel en drank, textiel en kleding, en de vliegtuigindustrie zal verbeteren als Mercosur dat in ruil navenant doet.

Ook zou volledige toegang tot de dienstensector geboden worden, met uitzondering van gezondheid, onderwijs en cultuur. Op het gebied van investeringen, schrijft Kirwin, wil de EU afspraken neerleggen die verder gaan dan wat ze in de WTO hebben afgesproken.

Commissiewoordvoerder Gonzalez meent dat dit aanbod “een reeks algemene voorwaarden omvat die volgens ons essentieel zijn om de onderhandelingen vooruit te helpen”.

(Terug naar nieuwste WTO.ZIP van 13 oktober 2004)

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Hudig.)