Deliveroo-koeriers volgens rechtbank geen ondernemers maar arbeiders
Rechtbank: Deliveroo-koeriers zijn werknemers en vallen onder de cao. Gevolgen voor de ´platformeconomie´? Op 15 januari oordeelde de kantonrechter in Amsterdam dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo geen zzp-ers zijn en dat ze onder de cao vallen. De vraag is of en hoe dit gevolgen zal hebben voor andere platformbedrijven. Terwijl Deliveroo in beroep gaat en Haags beleid tegen schijnzelfstandigheid op zich laat wachten, worden in enkele andere Europese landen al maatregelen genomen.
(Door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)
De toen ongeveer 1900 koeriers van Deliveroo moesten in 2018 allemaal zzp-er worden als ze voor Deliveroo wilden blijven werken. Samen met de FNV voerden ze daar actie tegen en spanden ze een twee rechtszaken aan [1]. Volgens de rechtbank werd en wordt de arbeid verricht op basis van een arbeidsovereenkomst en is er ¨onverminderd¨ sprake van een gezagsrelatie. Door de technologie (app) hebben de werkers weliswaar wat meer vrijheid om te bepalen wanneer ze beschikbaarheid zijn voor arbeid, maar dat past nog steeds binnen het karakter van de arbeidsovereenkomst.
Bestuurder Willem Dijkhuizen van FNV Transport en Logistiek gaat ervan uit dat de maaltijdbezorgers op basis van deze uitspraken nu een arbeidsovereenkomst kunnen gaan claimen.
Deliveroo moet de cao naleven
De rechter bepaalde ook dat de onderneming Deliveroo onder de werkingssfeer van de cao beroepsgoederenvervoer valt. Die geldt ook voor ongemotoriseerd vervoer van goederen. Deliveroo moet daarom de cao naleven en aan de FNV deugdelijke salarisspecificaties en betalingsbewijzen overleggen van voormalige werknemers die zich bij Deliveroo hebben gemeld voor naleving van de cao.
Gevolgen voor andere platformbedrijven?
De uitleg van de rechtbank in beide zaken raakt volgens FNV-hoofdbestuurder Zakaria Boufangacha de discussie over andere platforms (zoals UberEATS, Roamler, Helpling en Temper). Boufancha: ¨De uitspraak steunt ons in de strijd tegen andere platformbedrijven die werken op vergelijkbare wijze als Deliveroo en waar evenmin zelfstandige ondernemers werken¨ [2].
Belasting en sociale premies
De uitspraken van de rechtbank houden ook in dat een bedrijf als Deliveroo premieplichtig is, aldus Dijkhuizen. Volgens hem raken de uitspraken de kern van het sociale zekerheidsstelsel en de uitholling daarvan. Mensen die economisch afhankelijk zijn van een werkgever moeten een beroep kunnen doen op de sociale zekerheid en werkgevers moeten daaraan meebetalen. Dijkhuizen: ¨Bedrijven als Deliveroo ontlopen hun verantwoordelijkheid door van hun werknemers zzp-ers te maken. Deze zogenaamde zzp-ers kunnen alleen een beroep doen op de bijstand, maar die is niet bedoeld als ww-uitkering.¨
Twee rechters, twee oordelen?
Toen Deliveroo in 2018 zijn koeriers dwong om verder te gaan als zzp-er, maakte een van hen, de 20-jarige Sytze Ferwerda, dit aanhangig bij de kantonrechter. Hij verloor die zaak echter. De rechter oordeelde dat hij geen werknemer was en dat Deliveroo de wet niet ontdook. Nu, ruim een half jaar later, oordeelde een andere kantonrechter heel anders. Dat lijkt tegenstrijdig, maar is het niet.
In de zaak Ferwerda keek de rechtbank vooral naar diens persoonlijke werkrelatie met Deliveroo. Ferwerda koerierde bijzonder weinig en maakte pas in een laat stadium bezwaar tegen het zzp-schap. Kantonrechter Lotte van Berkum constateerde dat de koerier in eigen kleding mag bezorgen, dat hij ook voor concurrenten kan rijden en zonder sancties mag afzeggen. Daardoor zou hij volgens de wet geen werknemer zijn.
In de zaken die de FNV onlangs aanspande, draaide het vooral om de maaatschappelijke vraag of platformwerk ongewenste effecten heeft. Kantonrechter Liesbeth Van Buitenen sprak van schijnzelfstandigheid. De bezorgers van Deliveroo moeten namelijk op tijd bezorgen, zich professioneel gedragen en de Deliveroo-staf inschakelen wanneer een bestelling niet kan worden afgeleverd. Bovendien worden ze via het gps-systeem gevolgd.
Reactie Deliveroo
Deliveroo gaat in hoger beroep. De rechter zou het hebben ontbroken aan elementaire kennis over hoe de bezorgers in de praktijk werken. De bezorgers kiezen volgens het bedrijf juist voor de flexibiliteit van het werken als zelfstandige in tegensteling tot wat de FNV beweert. Verder zou de uitspraak feitelijke onjuistheden bevatten. Zo zou er geen sprake zijn van een eis om bestellingen op tijd te bezorgen. De bezorgers zouden te allen tijde vrij zijn om bestellingen te weigeren. Een belangrijke reden om in beroep te gaan, is dat deze uitspraak ¨de huidige vrijheid weg neemt die bezorgers genieten en waarderen¨, aldus Deliveroo [3].
Directe gevolgen Deliveroo-uitspraak
Deliveroo hoeft (nu) zijn werkwijze niet aan te passen. Maar de koeriers die nu voor de onderneming werken kunnen wel een arbeidsovereenkomst claimen met recht op vakantiegeld en pensioenpremie. FNV Transport & Logistiek en FNV Jong gaan de situatie van de bezorgers bespreken. FNV Jong heeft in 2017 de FNV Riders Union [4] opgezet om koeriers te ondersteunen en te organiseren.
De FNV wil verder dat de Belastingdienst sociale premies en belasting terugvordert van Deliveroo.
Arbeidsrecht en platformbedrijven
Volgens de arbeidsrechtadvocaten Steven Sterk (Van Doorne) en Mariska Aantjes (zelfstandig advocaat) is het huidige arbeidsrecht onvoldoende toegesneden op platformbedrijven als Deliveroo [5].
Sterk neemt waar dat rechters steeds meer nagaan of arbeid tot de kern van de overeenkomst hoort. Deliveroo mag zich dan wel voordoen als techbedrijf, maar de kern is en blijft het bezorgen van maaltijden. De uitspraken in de verschillende zaken laten ook zien dat de rechtsspraak verdeeld is. En er zal geen eenduidigheid zijn totdat een hogere rechter uitspraak doet of totdat de politiek met nieuw beleid komt. Zowel Sterk als Aantjes vinden dat de politiek aan zet is om het arbeidsrecht voldoende toe te snijden op platformbedrijven.
Haagse politiek
Ondertussen onderzoekt de commissie Borstlap in Den Haag hoe de arbeidsmarkt beter kan worden georganiseerd en onderzoekt de SER de gevolgen van de opkomende platformeconomie. Maar doortastendheid om tot een versnelde en passende aanpak van schijnzelfstandigheid te komen, zijn in het vorige kabinet tegengewerkt door de VVD die aan de hand loopt van het bedrijfsleven. En de huidige coalitie kwam niet verder dan een halfslachtig compromis: een zzp´er die maximaal 15 tot 18 euro per uur verdient wordt automatisch als schijnzelfstandige gezien en moet in dienst worden genomen. Maar een dergelijk systeem van minimumtarieven is strijdig met EU-regelgeving. Dus het wachten is op nieuwe wetgeving en die zal niet voor 2021 van kracht zijn…
In het buitenland?
Daar lijkt het wat meer op te schieten. Maaltijdbezorgers van ondermeer Deliveroo kwamen flink in actie en in een paar landen worden stappen gezet tegen de schijnzelfstandigheid.
Koeriers demonstreerden, voerden bezettingen en stakingen uit in België [6], Spanje [7] en Duitsland [8]. In Duitsland worden de ´riders´ gesteund door de anarcho-syndicalistische vakbondsfederatie FAU. In Spanje door de plataforma Ridersxderechos en de Intersindical Alternativa de Catalunya (IAC). In België is een koerierscollectief actief dat woordt gesteund door de Franstalige christelijke bediendebond CNE.
Een Spaanse rechter oordeelde [9] dat veel van de Deliveroo-koeriers ongewild schijnzelfstandig zijn. Deliveroo moet zijn koeriers een arbeidscontract aanbieden en aan zijn koeriers een enorm bedrag terugbetalen dat zij ten onrechte zelf hadden afgedragen aan premies en belastingen.
Belgische overheidsinstellingen bepaalden maart vorig jaar [10] dat De Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie (CAR), een onderdeel van de FOD Sociale Zekerheid, heeft begin maart geconcludeerd dat een koerier in dienst bij Deliveroo geen zelfstandig werk verricht. Er is sprake van een reguliere arbeidsrelatie.
Meer lezen:
– ¨Werksituatie maaltijdbezorgers wordt concurrentiewapen,¨ Parool, 4 augustus 2017.
– ¨Deliveroo laat alle bezorgers zzp’er worden,¨ Parool, 22 augustus 2017.
– ¨Fietskoeriers vormen vuist tegen zzp-plan Deliveroo,¨ Parool, 13 september 2017.
– ¨Maaltijdbezorgers Deliveroo willen geen schijn-ZZP-er zijn en organiseren zich,¨ FNV, 13 september 2017.
– ¨Nieuw kabinet: minimum-uurtarief voor maaltijdbezorgers en andere zzp’ers,¨ RTL nieuws, 9 oktober 2017.
– ¨Fietsers van Deliveroo in actie,¨ FNV, 30 oktober 2017.
– ¨Verplicht door als zzp’er? Deze 19-jarige fietskoerier sleept Deliveroo voor de rechter,¨ Volkskrant, 17 november 2017.
– ¨FNV: Na actie Deliveroo bezorgers is politiek aan zet,¨ FNV, 15 november 2017.
– ¨Position paper FNV t.b.v. hoorzitting/rondetafelgesprek Werk in de platformeconomie d.d. 16 november 2017,¨ Tweede Kamer, 13 november 2017 .
– ¨Hoorzitting / rondetafelgesprek 16 november 2017 ´Werk in de platformeconomie´, Tweedekamer, november 2017.
– ¨Problemen met Deliveroo-bezorgingen in Amsterdam, Haarlem en Utrecht door stakingen, ¨ FNV , 1 januari 2018.
– ¨Fietskoeriers Deliveroo staken tegen zzp-model,¨ Reddit, januari 2018.
– ¨Opnieuw staking bezorgers Deliveroo,¨ AD, 11 januari 2018.
– ¨FNV Jong en Deliveroo-riders blij met eerste stap kabinet tegen ‘schijnzelfstandigheid’,¨ FNV, 9 februari 2018.
– ¨Deliveroo-oprichter: ‘Bij een kleine baan horen geen fulltimezekerheden’,¨ AD, 28 september 2018.
– ¨Albert Heijn bezorgt in Amsterdam warme maaltijden,¨ AD, 10 januari 2019.
– ¨Waarom is de Deliveroo-uitspraak zo belangrijk?,¨ 15 januari 2019.
– ¨Wat betekent de Deliveroo-uitspraak voor het bezorgbedrijf?,¨ Trouw, 16 januari 2019.
Noten:
[1] De twee uitspraken van 15 januari zijn ¨Rechtsverhouding tussen Deliveroo en haar bezorgers is aan te merken als een arbeidsovereenkomst ¨ (ECLI:NL:RBAMS:2019:198) en ¨Maaltijdbezorging die door de bezorgers voor Deliveroo worden uitgevoerd, valt onder de werkingssfeer van de cao¨ (ECLI:NL:RBAMS:2019:210).
[2] Volgens bestuurder Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen zijn de uitpraken ook belangrijk om het onderscheid duidelijk te maken tussen de zelfstandigen met échte opdrachtgevers en werknemers die te maken hebben met schijnopdrachtgevers.
[3] Over hoe de rechtbank daarover denkt, zie hier: ¨Bezorgers Deliveroo vallen onder arbeidsovereenkomst¨.
[4] Zie ¨FNV Riders Union¨ op Facebook en de ¨Protestflyer-Riders¨ van de FNV Riders Union van oktober 2017 en Riders Union call to Action.
[5] Weer andere deskundigen komen hier aan het woord: ¨Deliveroo-bezorgers zijn geen zzp’ers: Wat zijn de gevolgen?¨ en in ¨Deliveroo, werknemers en zzp’ers¨.
[6] ¨Deliveroo-koeriers weigeren bezetting hoofdkantoor op te geven,¨ HLN, 26 januari 2018 en ¨Koerierscollectief bij Deliveroo wil morgen werk neerleggen in vijf Belgische steden,¨ HLN, 12 januari 2018.[7] ¨Deliveroo: la huelga de ‘riders’ se recrudece tras los despidos,¨ Merca2, 1 juli 2017.
[8] ¨Foodora-Fahrer demonstrieren für mehr Rechte und Geld,¨ Gründerszene, 24 januari 2018; ¨Fahrer von Foodora und Deliveroo demonstrieren für mehr Geld,¨ Wired, 19 mei 2017 en ¨Der Arbeitskampf begann bei WhatsApp,¨ Zeit, 27 oktober 2017.
[9] ¨Spanje eist 1,3 miljoen van Deliveroo voor schijnzelfstandigheid,¨ HLN, 3 juli 2018.
[10] ¨FOD Sociale Zekerheid beschouwt Deliveroo-koerier als schijnzelfstandige,¨ HLN, 24 maart 2018.
Bronnen:
– ¨FNV wint twee rechtszaken tegen Deliveroo,¨ FNV, 15 januari 2019.
– ¨Maaltijdbezorger is na nieuwe Deliveroo uitspraak nog altijd vogelvrij: zes vragen,¨ AD, 17 januari 2019.
– ¨Deliveroo-bezorgers tóch werknemers¨ AD, 15 januari 2019.
– ¨Bezorgers Deliveroo vallen onder arbeidsovereenkomst,¨ Rechtspraak, 15 januari 2019.