De Zapatista-school: een sterk staaltje van democratie
Uit 38 landen zakten in totaal 1.700 studenten af naar het land van de maïs, de tortilla’s en de pozol: Mexico. Zij volgden er een cursus bij de Zapatista-rebellen over ‘Vrijheid’ en kregen antwoord op hun vragen: hoe breng je autonomie in de praktijk? Hoe realiseer je gelijkheid tussen man en vrouw? Hoe pleeg je verzet – twintig jaar van geweldloos verzet – tegen de tienduizenden van kop tot teen bewapende militairen en paramilitairen? Dit Zapatismo is een cultuurschok voor de westerse democratie: geen politieke partijen, iedereen kan verkozen worden, de macht wisselt continue en het volk regeert. Een analyse.
(Bron: unotromundo.news)
De 1700 studenten die de opleiding ‘Vrijheid volgens de Zapatistas’ bijwoonden, zijn ondertussen naar hun regio teruggekeerd met een belangrijke huiswerktaak: “Vertel in je eigen land wat je hier hebt geleerd.” En jawel, er waren ook twee Belgen aanwezig.
De fout die u als lezer nu waarschijnlijk maakt, is dat u denkt aan een klaslokaal, een leraar en de schoolbel die rinkelt om het einde van de lesdag aan te kondigen. U kan er niets aan doen, dit is ook wat de studenten zelf hadden verwacht vooraleer ze in een colonne van trucks arriveerden in één van de vijf grote gebieden die in handen zijn van de Zapatista-rebbellen: La Realidad, Oventik, La Garrucha, Morelia en Roberto Barrios.
Mexico telt 62 verschillende inheemse volkeren en alleen al in Chiapas maken zij ruim een kwart uit van de 4,8 miljoen inwoners die de staat rijk is. De Zapatistas bestaan bijna uitsluitend uit Maya’s: Chols, Tzotzils, Tzeltals, Tojolabasl, Zoques en Mams.
Die eerste dag
11 augustus 2013. Meer dan duizend studenten verzamelen in de CIDECI-universiteit in San Cristóbal de Las Casas: elkeen krijgt een gekleurd pasje dat toegang verleent tot één van de vijf regio’s (Caracollen), terwijl de muziek weerklinkt vanuit het auditorium: de kleinste artiest is een jongen van een jaar of vier, de kleurrijkste is met verve de Chileense Moyenei Valdes die trots de Mapuche-vlag wappert – de Mapuche lijmt nog steeds de brokken van de Pinochetdictatuur.
Tussen de strijdliederen en speeches door verspreidt zich de geur van maïskolven en gratis koffie in deze grootste en meest diverse ‘klas’ die de wereld ooit heeft gekend. Plots stopt iedereen met dansen, debatteren, schrijven in hun dagboek…: de Zapatistas zijn gearriveerd!
De Zapatistas die strijden voor de rechten van de inheemse Mexicanen zijn ongetwijfeld de meest aparte rebellengroep die de wereld ooit heeft gekend: zij vechten niet met wapens en verbergen hun gezichten om gezien te worden…
Kracht van het masker
De gemaskerde vrouwen en mannen komen in colonne de parking opgereden en elke student haalt zijn fototoestel boven – de fotogenieke Zapatistas die weten hoe ze de aandacht van de wereldbevolking moeten trekken, poseren in alle kalmte, maar de trots en opwinding straalt uit hun diepbruine ogen. Ook zij zitten vol spanning: het is de eerste keer dat de Zapatistas een internationale school organiseren en na een jaar van voorbereiden, leerkrachten opleiden, gastgezinnen, koks en chauffeurs zoeken, is het dan eindelijk zo ver.
De studenten nestelen zich in een honderdtal kleine trucks, pick-ups en bestelwagens, terwijl hun trekrugzakken in een vrachtwagen verdwijnen. De eerste les? De talrijke snelheidsdrempels op de Mexicaanse wegen zijn hel als je in een met zeil overdekte pick-up, op een houten plank zit. Gelukkig slijten de uren als sneeuw voor de zon onder de even talrijke verhalen van een Mexicaanse anarchiste, twee Braziliaanse filosofiestudenten, een veertigjarige en werkloze Mexicaanse, een Mexicaans staatsambtenaar, een Chileens spraakwaterval, een lesbisch koppel uit Oostenrijk, een Colombiaan die zijn oorlogsgebied is ontvlucht, een Itialiaanse ngo-medewerker en twee hispanics uit de Verenigde Staten. De spanning is te snijden: zal het leger ons tegenhouden? Wat gebeurt er straks? En ook minder belangrijke, maar op dat moment betekenisvolle vragen circuleren: stoppen we nog aan een toilet, kunnen we nog ergens eten kopen?
Elke leerling krijgt een leerkracht toegewezen. Deze ‘votans’ zijn de hele week lang een soort van soulmate met wie je opstaat en gaat slapen: er wordt samen gestudeerd, gewerkt, zelfs samen gebaad en ook elke keer als je naar het toilet moet, wordt je vergezeld van je trouwe votan.
Tranen en een lach
Na acht uur rijden, schokken en stoppen, arriveert onze colonne in de caracol Roberto Barrios. Het is pikdonder, 22 uur ’s avonds, we zijn moe en klauteren uit de wagen. We moeten één lange rij vormen, er is luid geklap en geschreeuw: “Viva! Viva!” waarna het geklap dempt en het onmiddellijk weer “Viva! Viva!” klinkt. Zo gaat het een half uurtje door en als je eindelijk de caracol nadert, begrijp je het: elke student krijgt, vooraleer hij of zij de open gemeenschapsruimte betreedt, een staande ovatie tussen twee gigantische rijen van gemaskerde vrouwen, mannen en kinderen.
Iedereen staat aan één van de vele zelfgemaakte houten bankjes en opnieuw weergalmt een daverend applaus. De studenten die uit alle windstreken naar hier zijn afgezakt, ver weg van het Mexico dat zij kennen, worden geprezen voor hun komst. Zoveel lof, onverwachts en onbegrijpbaar – waarom moeten deze arme mensen die al zoveel ellende hebben meegemaakt ons in godsnaam bedanken? – het wordt sommige studenten wat te veel: tranen zwellen op, ze zijn muisstil, iedereen lacht en weent. Dit is een bizar emotioneel moment. En het verhaal moet nog beginnen.
In de vervolgartikels ‘De Zapatista-school: een sterk staaltje van democratie. Deel II en Deel III’ leggen we de contrasten bloot tussen de democratie van het Zapatismo en die van de Belgische samenleving. Prof. Richard Stahler-Sholk van het departement Politieke Wetenschappen van de Eastern Michigan University, Mexicaanse marktkramer Chrisstian Villicaña en Duitse arts Lothar Müller delen hun conclusies na hun deelname aan de school ‘Vrijheid volgens de Zaptistas’.
Dit is de grootste en meest diverse klas die de wereld ooit heeft gekend: de oudste student was ouder dan negentig jaar, zestig kinderen waren jonger dan twaalf jaar. De meeste studenten kwamen uit Mexico, maar er namen ook studenten deel uit 37 andere landen, waaronder Sri Lanka als uithoek. Iedereen verbleef een week lang bij een Zapatista-gastgezin.
1.700 studenten van over heel de wereld verzamelen op 11 augustus aan de CIDECI-universiteit in San Cristóbal de Las Casas.
De fotogenieke Zapatistas weten hoe ze de aandacht van de wereldbevolking moeten trekken. Ze poseren in alle kalmte, maar de trots en opwinding straalt uit hun diepbruine ogen.
De Chileense zangeres Moyenei Valdes, die met de groep Mamma Soul nog een gouden plaat scoorde in 2001 en genomineerd was voor een Latin Grammy, slaagde er door visumproblemen niet in om naar de Verenigde Staten te verhuizen en woont daarom sinds 2006 in Mexico.
“Wij willen een wereld waarin vele werelden passen.” (foto: Richard Stahler-Sholk)
De Zapatistas dragen een masker om gezien te worden: als inheemsen werden ze vijfhonderd jaar genegeerd, maar toen zij in 1994 massaal hun masker opzetten, werden ze plots opgemerkt door de hele wereld.
Een van de vier cursussen die tijdens de school aan bod komen is ‘El participación de las mujeres en el gobierno autónomo’ (De deelname van vrouwen aan de autonome overheid).
Het is in 2013 exact tien jaar geleden dat de Zapatista-rebellen hun eigen autonome overheid oprichtten in het zuiden van Mexico
Er zijn vijf grote gebieden die in handen zijn van de Zapatista-rebbellen: La Realidad, Oventik, La Garrucha, Morelia en Roberto Barrios. Elke caracol heeft zijn eigen poëtische naam, respectievelijk is dat: ‘Moeder van alle caracollen, zee van onze dromen’ – ‘Weerstand en verzet voor de mensheid’ – ‘Verzet tot een nieuwe dageraad’ – ‘Wervelwind van onze woorden’ – ‘Zij die spreekt voor iedereen’.
de studenten krijgen een warm welkom: Viva los/las alummnos/as nacionales y internacionales! Viva la resistencia! Viva nuestra autonomía!”