Attac slaat alarm over GATS artikel XIII

Afkomstig uit WTO-Zip nr. 50 van 31 dec. 2004.

Een technische herziening van het Algemeen Verdrag voor de Handel in Diensten (GATS) zou tot een bijzonder onaangename verrassing kunnen leiden. Via een omweg en achter de rug van verkozen parlementen om wordt een wereldwijde ‘liberalisering’ van aanbestedingen van diensten door overheden gepland. De werkgroep over GATS-regels in Genève is van plan om ministers op de volgende WTO-conferentie in Hong Kong een bijlage bij GATS artikel XIII over overheidscontracten te laten goedkeuren.

De inzet is enorm. In de eerste plaats voor derde wereldlanden, waarvan een meerderheid weigert overheidscontracten open te stellen voor multinationale ondernemingen uit het Noorden. Tijdens de WTO-conferentie in Cancún kregen ze immers officieel gedaan dat de onderhandelingen over transparantie in overheidscontracten (Transparancy in Government Procurement [2]) gestopt zouden worden. Toch krijgen alle WTO-lidstaten, zowel in het Noorden als in het Zuiden, ermee te maken omdat ze het GATS-akkoord hebben ondertekend.

Het beleid rond overheidsopdrachten, of dat nu een nationaal, regionaal of lokaal niveau betreft, is een zaak van politieke criteria en keuzes. Die politieke keuzes hebben gevolgen voor de lokale tewerkstelling, de kwaliteit van de dienstverlening en de toegang tot die diensten (betaalbaarheid en bereikbaarheid).
Besturen houdt in vooruitziend te zijn. Daarom zijn overheidscontracten een essentieel onderdeel van ieder politiek en maatschappelijk project. Erkennen dat er regels moeten zijn voor overheidscontracten- en opdrachten, ook in de dienstensector, is één zaak. Dat een niet-verkozen werkgroep van de Wereldhandelsorganisatie deze regels uitschrijft voor de hele wereld is een totaal andere zaak. Welke regels? Van toepassing op welke diensten? En onder welke specifieke voorwaarden?

Als de in de WTO bekokstoofde bijlage goedgekeurd zou worden, dan zouden lokale overheden onderhevig worden aan drastische beperkingen (‘disciplines’). Op het nationale, regionale en gemeentelijk niveau (GATS artikel I, lid 3) zouden ze verplicht worden om:

* internationale offertes te publiceren voor alle overheidsopdrachten boven de zeer lage drempel van 200.000 ‘speciale trekkingsrechten’ [3];
* op regelmatige basis de totale uitgaven aan overheidsopdrachten bekend te maken;
* de offertes op te stellen en te publiceren volgens de regels van de bijlage bij GATS artikel XIII [4]. Onder dwang van sancties kunnen overheden beperkt worden in hun mogelijkheden om aanspraak te maken op betaalbare en kwaliteitsdiensten.

Anderzijds kunnen multinationale dienstenbedrijven die hun marktkansen belemmerd zien met een klacht direct naar de regionale rechtbank gaan. Volgens artikel VI, lid 2 [5] moet deze regionale rechtbank haar uitspraak in overeenstemming brengen met de nieuwe GATS-regels.

Tot slot, maar niet minder belangrijk, het onderscheid tussen publieke overheidsopdrachten voor diensten en publieke dienstenmarkten is gevaarlijk vaag. Analyses rond een referentiedocument voor de bijlage bij GATS artikel XIII suggereren taalkundige verdraaiingen met serieuze juridische implicaties. Er wordt verwezen naar beperkingen op “niet-discriminerende toegang tot beperkte publieke middelen”, “beperkingen op verplichtingen tot universele dienstverlening” en de “promotie van internationale normen en internationale instellingen die deze normen vastleggen.” GATS artikel XIII is een geheim handelswapen gericht op de landen in het Zuiden, maar evenzeer een oorlogsverklaring aan de rechten van lokale overheden over de hele wereld.

Noten:
[1] Stijn is lid van de wetenschappelijke raad van Attac Vlaanderen en vertaalde dit uit het franse perscommuniqué van het “Nationaal Anti-GATS Netwerk van Franse Verkozenen” (Grigny, 3 december 2004). Via Attac Vlaanderen werd het ondermeer verspreid op de Nederlandse GATS-Platformlijst.
Het artikel is enigszins aangepast door de ZIP-redactie.
[2] Een van de vier zogenaamde Singapore Issues.
[3] Speciale trekkingsrechten of SDR’s (zie: http://fx.sauder.ubc.ca/SDR.html) zijn een kunstmatige munteenheid die door het Internationaal Muntfonds gebruikt wordt voor de interne boekhouding. De waarde van de munteenheid wordt sinds 1974 berekend aan de hand van de koers van een vijftal belangrijke munten.
[4] Artikel XIII leest als volgt: “Article XIII, Government Procurement
1. Articles II, XVI and XVII shall not apply to laws, regulations or requirements
governing the procurement by governmental agencies of services purchased for governmental purposes and not with a view to commercial resale or with a view to use in the supply of services for commercial sale.
2. There shall be multilateral negotiations on government procurement in services under this Agreement within two years from the date of entry into force of the WTO Agreement.”
[5] Meer over dit artikel is te vinden in “Domestic Regulation in de GATS,” door Esther Spronk in WTO.ZIP nr 40 van 10 november 2003 (https://www.globalinfo.nl/article/articleview/263/1/2/).

Voor meer over het internationaal anti-GATS netwerk van lokale overheden en politici, zie: http://www.hors-agcs.org/agcs/

Naschrift: ‘water’-liberalisering’ en US Patriotic Act
(door Rob Bleijerveld, met dank aan Stijn)

Uit berichten op de GATScrit-lijst blijkt, dat de EU een van de meest agressieve voorstanders is van het toepassen van bepalingen van ‘markttoegang’ en ‘nationale behandeling’ op overheidsaanbesteding. In 2004 heeft de EU zijn voorstel aan de GATS Working Party on GATS Rules (WPGR) nog aangescherpt ondanks de uitgesproken bezwaren tegen verandering van artikel XIII van de kant van ontwikkelingsstaten.

Privatisering van waterdiensten via een omweg

Een van de belangrijkste drijfveren van de EU zou kunnen zijn om via een wijziging van dat artikel de privatisering van alle waterdiensten mogelijk te maken!! Op dit moment is men het niet eens over reikwijdte en impact van de huidige formulering van art. XIII. Zo vallen in Canada door de overheid betaalde maar door een particuliere onderneming uitgevoerde waterdiensten onder de term ‘aanbesteding’. Maar de EU stuurt aan op verandering van de GATS-regels waarbij de uitvoering van publieke dienstverlening die aanbesteed is aan particuliere bedrijven niet meer door de overheid ’teruggenomen’ kan worden.

Uw persoonlijke gegevens in veilige (Amerikaanse) handen?

Wijziging van GATS-artikel XIII maakt het mogelijk dat persoonsgegevens (van bijvoorbeeld Europese burgers) via een omweg in de computers van de Amerikaanse veiligheidsdiensten belanden! Dat is het geval indien de EU bijvoorbeeld de zogenaamde ‘health database services’ zou aanbesteden. Amerikaanse bedrijven kunnene meebieden en de opdracht verkrijgen, waarna ze – onder bepalingen van de US Patriot Act – alle beschikbare persoonsgegevens over moeten dragen aan de autoriteiten van de VS. Dit blijkt uit de ervaring in de Canadese provincie British Columbia met de firma Maximus uit de VS.

Afkomstig uit WTO-Zip nr. 50 van 31 dec. 2004.

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Stijn oosterlynck/WTO-Zip.)