Hier met die collectieve rechten

Het originele artikel is hier te vinden

In uw boek “Divers Mexico: het debat over autonomie maakt u onderscheid tussen twee manieren waarop onderdrukte groepen van de bevolking hun rechten kunnen verkrijgen: de autonomie en het separatisme. Waarvoor heeft de Zapatistische beweging gekozen?

Díaz-Polanco: Het EZLN en de gehele indigena bevolking met hen vervolgt de weg van de autonomie. Ze wijzen het separatisme af en zijn op zoek naar de oplossing voor hun problemen binnen de Mexicaanse nationale staat.

Behelst het concept van de autonomie niet altijd ook conservatieve elementen bijvoorbeeld door de positieve referentie aan “usos y costumbres”, de traditionele zeden en gebruiken?

Sánchez: Het begrip ‘autonomie’ zoals dat door indigena vertegenwoordigers is gebruikt in San Andrés tijdens de onderhandelingen met afgevaardigden van de Mexicaanse regering, had niets te maken met “usos y costumbres”. Hun doel was de transformatie van de Mexicaanse staat die de politieke deelname van indigena’s zou garanderen. Ze eisten eigen, lokale overheden, vertegenwoordiging in de wetgevende organen en de vervulling van de voorwaarden voor de ontwikkeling van hun sociaal, cultureel en economisch bestaan.

Het discours over ‘zeden en gebruiken’ stamt van na de onderhandelingen van San Andrés. De eis van autonomie zou zogenaamd betekenen dat de indigena’s alleen terug willen naar hun “usos y costumbres”. Maar dat was nooit de bedoeling. Vooral de indigena vrouwen hebben de rol van “usos y costumbres” stevig bekritiseerd. Indigena’s eisen dat hun identiteit van indigena wordt gerespecteerd. Maar als de ‘zeden en gebruiken’ een aanslag vormen op de vrijheid van het individu, worden er vraagtekens bij gezet. Dit betreft de rol van vrouwen maar ook de vrijheid van godsdienst of politieke overtuiging.

Díaz-Polanco: Voor zover aan de “usos y costumbres” een reeks onveranderlijke, heilige gewoontes wordt verbonden, zijn ze in tegenspraak met het concept van autonomie. Maar voor zover ze als basis dienen voor nieuwe relaties met de buitenwereld, vormen ze een onderdeel van de autonomie. Er bestaan twee modellen. Een model dat conserverend en dus ook conservatief is, waarin autonomie wordt geconstrueerd middels de traditionele status quo. En een ander model, waarin etnische identiteit en traditie bij de basis horen van waaruit autonomie wordt ontwikkeld. Deze basis wordt voortdurend gereflecteerd en gewijzigd in contact met andere delen van de maatschappij. Anders eindigt autonomie in het teruggrijpen naar het verleden.

Autonomie staat voor u dus niet in tegenstelling tot het concept van de Franse revolutie?

Sánchez: Neen. In het kader van de zelfbeschikking moet de indigena bevolking binnen het systeem van de staat haar beslissingen nemen. Maar dit vereist een ander soort staat, een die echt pluralistisch is. Tot nu toe wordt de Mexicaanse staat echter vormgegeven door de meerderheid van mestiezen, een van de meer dan 50 ethnische bevolkingsgroepen in het land.

Díaz-Polanco: Er bestaan twee historisch belangrijke tradities: de traditie van de Franse revolutie die mikt op de eenheid van de staat en een politiek subject met gelijke rechten. En er is de andere traditie die teruggaat op de Duitse geschiedenis en de romantiek, die het specifieke en het eigene van elk cultureel systeem onderstreept. Autonomie poogt deze twee tradities te harmoniseren. Aan de ene kant zijn burgerlijke rechten voor alle burgers van de staat nodig, als basisrechten geformuleerd in de grondwet. Maar aan de andere kant moeten rechten worden vastgelegd voor collectieven die een aparte socio-culturele eenheid vormen.

Maar leidt dit er niet toe dat groepen vijandig tegenover elkaar komen te staan zogenaamd om ethnische redenen? Bijvoorbeeld in het voormalige Joegoslavië?

Sánchez: De geschiedenis van Europa is totaal anders dan die van Latijns-Amerika. In Europa komen veel eigenschappen van de dominante en van de ondergeschikte maatschappijen met elkaar overeen. Hier niet. De cosmische visie van de indigena’s en hun manier van leven verschillen compleet van die van de dominante maatschappij van mestiezen. Daarom kan je hun problemen niet vergelijken met die in Europa.

interview: wolf-dieter vogel

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Jungle World.)