GGO’s vrijmaken in naam van agro-ecologie is boerenbedrog
Als reactie op het boerenprotest tegen de EU deregulering van GGO’s van 29 november 2023 spoorde Ruben Vanholme in De Standaard de bioboeren aan hun verzet te staken en gedwee de weg van de nieuwe gentechnologie te volgen, een weg die Vanholme als ‘wetenschappelijk’ aanprijst. Het Boerenforum laat geen spaander heel van zijn betoog en wijst op zijn belangenvermenging.
(Foto: Agro-ecologie in de praktijk. Foto: lespartisansduterroir.fr)
Iets minder wetenschappelijk in het betoog van Ruben Vanholme in De Standaard van 1 december 2023 is het feit dat hij vergeet te vermelden dat het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), waarvoor hij werkt, actief is in onderzoek dat swingt op het ritme van een soepele regelgeving rond genetisch gemodificeerde organismen (GGO´s). En die souplesse ligt vervat in het voorliggende voorstel van de Europese Commissie voor de deregulering van GGO´s.
Nog minder wetenschappelijk is het feit dat twee donkere kanten van het op til zijnde gentech feest, volslagen buiten beeld worden gehouden. Wakkere boeren, zowel bio als gangbaar, zijn zich daar haarscherp van bewust.
Biodiversiteit : armoe troef en vruchtbaar verzet
De eerste donkere zijde van de genetische modificatie zoals ze zich in de werkelijke wereld afspeelt is de biodiversiteit. De genetica in onze landbouw is de voorbije decennia enorm verarmd. Daar waar vroeger elke landbouwregio, vaak zelfs elk dorp, zijn eigen landbouwgewassen en veerassen kende, is veel genetische diversiteit verloren gegaan door de economische evoluties in de sector. Hoewel het net de genetische diversiteit is die een antwoord biedt op de uitdagingen van de toekomst, denk aan klimaatverandering, zet de genetische verschraling zich de afgelopen jaren versneld voort. Maar ook de tegenbeweging groeit gestaag.
Ggo’s hebben die pesticiden nodig, die de ggo-bedrijven zelf produceren. Handig. Foto: foodwatch.org
Enkele moedige Belgische initiatieven zoals de vzw Vitale Rassen, Nordic Maize Breeding en Granennetwerk Pajottenland werken van onderuit aan het herstel van genetische diversiteit door boeren zelf. Door nauwlettende selectie, vermeerdering en soms ook puike klassieke veredeling, produceren ze oude en nieuwe rassen. Deze symbiose tussen het vakmanschap van landbouwers en onderzoekers verhoogt de biodiversiteit in de landbouwgewassen. Dit staat in schril contrast met de gentechnieken die parasiteren op de relicten van een bijna vergane biodiversiteit en daardoor bijdragen aan de verdere verschraling ervan.
Het waren dan ook zij, samen met landbouworganisaties Demeter, Bioforum en Boerenforum, die afgelopen 29/11 protesteerden voor de gebouwen van de Europese Unie, tegen de de-regularisering van de nieuwe GGO-technieken tegen alle voorgaande EU-GGO-politiek in. Dit verzet afdoen als ‘romantisch’, zoals Vanholme van VIB doet, is wetenschappelijk kortzichtig, en ecologisch onverantwoord.
Zaadhuizen en de markt… Counting down to 4
Generaties lang namen een veelheid aan professionele zaadhuizen de plantenselectie voor hun rekening. Dat ziet er vandaag anders uit: ook daar heeft de verschraling toegeslagen. Door de concurrentieslag op de zadenmarkt zijn enorm veel kleinere zaadhuizen door hun grotere broers opgeslokt. Resultaat?
Een vernauwing van het aantal beschikbare planten variëteiten en de dominantie van de zadenmarkt door vier zaden-multinationals: Bayer-Monsanto, BASF, Syngenta (nu reeds opgeslokt door Chinachem) en Corteva (de samensmelting van Dupont (PFOS!) en Dow Chemical). Indien je uit eten gaat met die 4 bedrijven zit je trouwens niet alleen met zaad reuzen aan tafel, het zijn ook pesticiden-multinationals die heel hard lobbyen bij de EU voor de bescherming van hun markt. Eerder deze week toonde de lobby watchdog CEO nog aan hoe deze firma´s lobbyden om verplichte veiligheidsanalyse en labeling ook bij herbicide tolerante GGO´s te schrappen. (*1) Aangenaam tafelen is iets anders.
Die 4 reuzen maken het verhaal van de nieuwe GGO-technieken – met het vlaggenschip CRISPR-Cas, de zogenaamde natuurlijke gentechprocedure – meteen tot iets heel anders. Voor klassiek veredelde gewassen bestaat er een kwekersrecht, dat is een tijdelijke vergoeding voor kwekers die na enkele decennia vervalt. Daarna wordt die variëteit een gemeenschappelijk bezit, een zogeheten ‘common’.
GGO’s daarentegen worden gepatenteerd. Dat blijft niet enkel langer geldig, het betekent ook dat andere veredelaars planten gewoonweg niet kunnen gebruiken voor veredeling. Recente patenten hebben bovendien niet enkel betrekking op de biotechnologische ingrepen. Het is de genetische diversiteit zelf, die men tracht te privatiseren. Het duidt nog maar eens waarom gentechnologie zo belangrijk is voor de agro-industriële multinationals.
Patenten leiden tot schadeclaims tegen boeren
Bij Boerenforum zien we niet enkel die verarming, maar dus ook de almacht van de agro-multinationals. In hoeverre kunnen we gangbare én biologische boeren en boerinnen garanderen dat ze nooit zullen worden geconfronteerd met schadeclaims vanuit die multinationale bedrijven bij contaminatie? In het verleden werden boeren in de VS en Canada voor de rechter gedaagd wanneer GGO´s ongewild op hun velden werden aangetroffen. Wij voelen nattigheid en het is geen regen.
In de biologische sector speelt die dreiging van de contaminatie niet enkel op het vlak van schadeclaims. Indien onze zoete maïs wordt kruisbestoven met maïs van het nieuwe GGO-type dan lopen wij op korte termijn een risico op declassering. Dat kan betekenen dat onze hele oogst moet worden vernietigd en geen euro meer waard is! Welke teler kan en wil dat risico lopen?
In de gangbare sector speelt dat risico op contaminatie en declassering ook, zij het op de langere termijn. Momenteel lijkt er geen vuiltje aan de lucht met deze nieuwe gentechnieken. Maar bij nieuwe technieken is er nooit een vuiltje aan de lucht.
Tot de eerste kerncentrale ontploft of ze het eerste vrachtschip met elektrische wagens gecontroleerd moeten laten uitbranden op de Noordzee. Met andere woorden ‘als’ er ooit problemen opduiken met één of andere variëteit verkregen via de nieuwe GGO-technieken… Wie zal dan het gelag betalen? Het Vlaams Instituut voor Biotechnologie? Bayer-Monsanto en Corteva? De belastingbetaler? Of toch gewoon de individuele landbouwer?
Zwakkere marktpositie in het vooruitzicht
Europa heeft een voorzorgsprincipe en ze heeft dat met recht en rede… Waarom zou een nieuwe GGO-techniek aan die voorzorgsprincipes moeten verzaken? Vergeet niet dat Europa dankzij het toepassen van het voorzorgsprincipe op de GGO’s oude stijl de boot van de Round-up-Ready-Soya heeft laten voorbijvaren.
Gelukkig maar, het heeft de boeren en boerinnen in Europa ten minste gespaard van de ranzige koppelverkoop tussen GGO-zaden en het gif Round-Up die Monsanto uitwerkte in haar labo ´s.
We moeten beseffen dat net het feit dat de Europese markt op productievlak gentech-vrij bleef, de Europese landbouw een enorm concurrentievoordeel gaf en geeft. Een concurrentievoordeel dat wij als Boerenforum op de lange termijn graag bestendigd zien.
Nu als de EU op het ritme van de GGO-lobby in het ongewisse springt doet ons vrezen voor het ergste. Bovendien zou Europa er ook voor kunnen kiezen om leider te zijn in het steunen van de boerenlandbouw, en het beschermen van het leefmilieu en de keuzevrijheid van consumenten bijvoorbeeld. Daar wordt zo graag lippendienst aan bewezen.
Boerenbedrog
Zo waren we dan ook verbaasd om – tijdens de voorbereiding van onze acties tegen deze GGO-deregularisering – het SALV advies te lezen. “EU-voorstel zo snel mogelijk implementeren”.(*2) Nog groter werd onze ontsteltenis toen we lazen waarop het advies was opgebouwd. “Farmers privilege” wordt naar voor geschoven. Dit houdt in dat een boer het (GGO-)zaad van zijn landbouwgewassen, bedoeld voor consumptie of verwerking, mag gebruiken om opnieuw te planten op zijn eigen bedrijf zonder toestemming. Begrijpen wie begrijpen kan!
Het SALV-advies staat bovendien bol van misleidende taal. Zo stelt het dat het nieuwe voorstel de “implementatie van agro-ecologische en biologische praktijken [moet] ondersteunen”. Terwijl de biosector reeds herhaaldelijk stelde dat ze GGO-vrij wil blijven en dat het voorliggende voorstel hiervoor geen enkele garantie biedt. J
an Plagge, de voorzitter van IFOAM Organics Europe, riep de leden van het Europees Parlement en lidstaten daarom vorige week nog eens op om de keuze van de biologische sector om geen gebruik te maken van nieuwe genomische technieken (NGT’s) te respecteren.(*3) Vanuit de agro-ecologische boerenbeweging stelden we reeds duidelijk dat “agroecologie geen gebruik maakt van chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmatige hormonen, GGO’s of andere gevaarlijke, nieuwe technologieën”.(*4)
En recent stelde ook agroecoloog Wouter Van Hove duidelijk dat de implementatie van het nieuwe wetsvoorstel haaks staat op de steun voor agro-ecologische praktijken.(*5)
Vernieuwend en stimulerend benoemt het SALV-advies nog het nieuw regelgevend kader voor nieuwe en bewerkingstechnieken als bijkomende “tool voor veredelaars om de duurzaamheidsdoelen van de Green Deal te realiseren en tegelijk de landbouwproductiviteit en voedselzekerheid te waarborgen.”
Het moge duidelijk zijn dat dat nieuwe, stimulerende kader niet het huidige voorstel kan zijn. Indien we willen leren uit fouten van het verleden, dan is het alvast zeker dat een Europees landbouwbeleid gedreven door de economische belangen van de agro-industrie en de technowetenschappen niet werkt. De monoculturen en dode grond waar we vandaag mee kampen zijn er rechtstreeks gevolg van.
Het misbruik maken van de biologische landbouw en agroecologie om de burger een rad voor de ogen te draaien en de agro-industrie in een goed daglicht te zetten heeft een geleerde naam: greenwashing. Laten we het gewoon boerenbedrog noemen.
Noten:
[2]https://vilt.be/nl/nieuws/salv-het-eu-voorstel-over-nieuwe-genbewerkingstechnieken-moet-zo-snel-mogelijk-geimplementeerd-worden
[3]https://www.biojournaal.nl/article/9582321/beleidsmakers-moeten-de-keuze-van-de-biosector-om-geen-ngt-s-te-gebruiken-respecteren/
[4] https://boerenforum.wordpress.com/nyeleni-verklaring-van-het-internationale-forum-voor-agro-ecologie/
[5] https://demeter.be/wp-content/uploads/2023/11/Oikos-108-Wouter-Vanhove.pdf