YOMANGO en het verdraaide kapitalisme

Dit stuk verscheen eerder in tijdschrift Ravage

YOMANGO heeft ‘t ‘m gelapt, zoveel is zeker.Het verhaal rolt nu langzaam de wereld over. YOMANGO saboteert het kapitalistisch systeem met haar eigen middelen en heeft daarbij ook nog een hoop lol. Het heeft alles te maken met merken, logo’s, brands en gaat als volgt:

Mango is een hippe internationale kledingketen. YOMANGO betekent (in plat spaans) “ik jat”. Een groep mensen uit het actiewereldje van Barçelona besloot een eigen merk te lanceren, YOMANGO, voor gestolen kleding. Er werden labels ontworpen die je op je kleren kan naaien en de coolste broeken in de kledinglijn zijn die met een gat in de achterzak (waar de alarmklip zat die je er bij de geslaagde winkeldiefstal af moest rukken). Bleef de vraag hoe de modelijn te laten aanslaan. Het merk werd met een groot spektakel geintroduceerd, dat een schandaal in de media produceerde waardoor er een hele rits gratis reclame uit voortkwam.

Het merk YOMANGO werd namelijk op 5 juli 2002 aan de buitenwereld gepresenteerd door middel van een even chaotische als vrolijke modeshow in een van de voornaamste koopgoten van de stad. Buiten voor de deur van de winkelketens werd een catwalk afgezet met plastic linten met het opschrift gratis geld. Een hoop vreemd geklede arty uitziende personen begon vervolgens met een hoop herrie een show te presenteren die meteen de aandacht van het voltallige winkelpubliek trok. Daar werden ook de helden van de dag voorgesteld, zoals een Mad Max-achtig figuur met een soort hooivork en ander tiepes met kleren die handig zijn bij winkeldiefstal; een hip jasje met tientallen zakken, een ijzeren koekblikhandtas waarmee het winkelalarm niet meer afgaat als je er iets instopt… De modeshow begon te paraderen en werkte langzaam naar het hoogtepunt toe. Voor het onthullen van het topmodestuk werd een vrijwilliger uit het publiek gevraagd, die zich promt aanmeldde; een goedlachse jongeman die een geimproviseerd kleedhokje ingeleid werd waar hij zich tot het ondergoed uit moest kleden en gevraagd werd te wachten. Want eerst moest het topstuk uit de collectie nog gehaald worden. Uit het belendende filiaal van kledingketen Bershka wel te verstaan. Waar de helden-van-de-dag, gevolgd door tientallen mode-activisten naar binnen gingen terwijl de omroeper professioneel uitlegde dat iedereen moest uitkijken naar de verovering die naar buiten zou komen. Na een tiental minuten begonnen alle alarmbellen van het winkelbedrijf te rinkelen en kwam het uitverkoren modestuk naar buiten; een foeilelijk jurkje van 10 euro. Het instant-model trok dat aan en paradeerde er onder luid applaus van de honderden toeschouwerd even mee rond, waarna de hele stoet naar het museum voor moderne kunst (CCCB) vertrok waar de feestelijke inhuldiging van een tentoonstelling plaatsvond. Daar werd de jurk ge-exposeerd, zoals de organisatoren verplicht waren. Ze hadden zich namelijk aangemeld als onderdeel van een chique cultureel programma van de stad Barçelona. Op die manier hadden ze zelfs een flink bedrag subsidie ontvangen, waarmee de actie bekostigd was.

De media roken meteen een lekkere politieke rel. Hoe kon een openlijk gestolen ding nu in een gerenommeerd gemeentelijk museum geexposeerd worden? En hoe was het in godsnaam mogelijk dat de organisatoren van de openlijke winkeldiefstal subsidie van diezelfde gemeente hadden kunnen incasseren om de volstrekt illegale actie mee uit te voeren? De jurk in het museum verscheen overal in de kranten en op tv. Na een paar dagen haalden de YOMANGOs de jurk plotseling uit het museum weg. Ze hebben ‘m toen in de etalage van een andere winkelketen gezet, met een bordje erbij dat verklaarde YOMANGO gaat niet over diefstal of toeegening van eigendommen, maar over vrije rondgang van goederen en van verlangens. Deze jurk verdween, zwierf door de straten, ging feesten, en wil nu meer. YOMANGO. Wil je het? … je hebt het. Beide winkelketens werden per telefoon ingelicht. Ze wisten niet wat te doen met de jurk. Achteraf bleken beide winkelketens eigendom van dezelfde miljonair, maar dat wisten de uitvoerders niet eens.
(Zie voor beelden modeshow: deze website

Op het noborderkamp in Straatsburg in juli is een flinke YOMANGO-delegatie aanwezig om te vertellen over hun campagne. Ze hebben een video bij zich met beelden van de modeshow. Dezelfde groep heeft eerder de hilarische video New Kids On the Black Block gemaakt, waarin een interview met de jongenspopgroep New Kids on the Block gemixt is met gepaste beelden van globaliseringsdemonstraties en rellen. Een YOMANGO-workshop in het tentenkamp begint met het aan de deelnemers uitdelen van brokken chokolade die tevoren uit een supermarkt bevrijd zijn. Twee YOMANGO-leden leggen uit hoe ze hun campagne gestart zijn. Het is een hoop werk geweest, echt. We hebben eerst een half jaar wekelijkse workshops georganiseerd, waarbij we krakers, kunstenaars en vormgevers bij elkaar gebracht hebben. We wilden dat er veel mensen bij betrokken waren, maar ook dat het er allemaal echt mooi uitzag. Langzaam maar zeker werd het concept duidelijk en ontstond er een serie instrumenten. Affiches, labels, kleding, performances… Er moest ook van alles uitgezocht worden; hoe alarmsystemen in winkels werken, trucs van reclamecampagnes, dat soort dingen. Het kwam dus echt niet uit de lucht vallen. Na de inhuldigende modeshow werden wekelijkse publieke bijeenkomsten georganiseerd, waarbij gratis maaltijden gekookt werden voor de deelnemers, geheel gemaakt van ingredienten die de deelnemers meebrengen, meest weggehaald uit dure winkels en supermarkten. Waar het ons om gaat is dat mensen dwars door het model heenbreken dat de winkelbedrijven en de reclame-industrie voor ons bedacht hebben. Die praten iedereen namelijk eerst allerlei behoeftes tot consumptie aan, om ze vervolgens te dwingen hun schaarse centen daarvoor neer te tellen. Onze boodschap is dat je zelf kunt bedenken wat je wenst, en dat je vervolgens gewoon kunt pakken wat je echt wilt, ook als je daar het geld niet voor hebt.

De culturejammers-avond in het PGA-programma in Leiden, begin oktober, werd afgesloten met een bijdrage van YOMANGO waarbij het flitsende filmpje van de modeshow vertoond werd en Leo en Aviv vertelden wat hen bezielt. Leo begint zijn betoog met herinneringen uit zijn jeugd, hoe hij soms enorm zin in snoep had, maar dat dan niet mocht gaan kopen van zijn oma. Aviv showt vervolgens het hippe winkeldievenjack, met de vele zakken. Inclusief een zak achterop de rug: daarin kun je dus dingen doen die je zelf niet meer nodig hebt, of die je weg wilt geven, die kunnen anderen er dan makkelijk uit pakken. Want het gaat ons dus niet zozeer om het propageren van diefstal. Waar het om gaat is het doen verdwijnen van het verschijnsel bezit. Waar het om gaat is dat alles zoveel mogelijk vrij kan circuleren. Dat geldt niet alleen voor goederen, maar ook voor het leven zelf, voor mensen, gedachtes, verlangens… hoe minder dat soort dingen beperkt worden, hoe prettiger het leven is. Wat ook een voordeel is aan onze campagne, is dat je niet bang hoeft te zijn dat die vercommercialiseerd wordt, zoals met zoveel protestacties binnen die globaliseringsbeweging tegenwoordig gebeurt. Bij ons is dat juist de bedoeling. We zouden het geweldig vinden als het bedrijfsleven er mee weg zou lopen en het YOMANGO-logo verder zou helpen verspreiden. Intrigerend is de uitsmijterleus van de campagne; YOMANGO: Omdat geluk niet te koop is. Een grimlach naar de reclameleuzen, die juist voortdurend het tegenovergestelde willen suggereren. Als de culturejamming-avond afgelopen is en iedereen om middernacht het LVC uitgeveegd is, wil een veertigtal mensen nog verder praten. Bij de Burcht wordt een rustig plekje gevonden waar een kring gevormd wordt voor een discussie. Af en toe komt er een nieuwe PGA-ganger bij aanschuiven, of struikelt er een dronken Delftenaar langs die wat onduidelijks roept. Sommigen middernachtelijke workshoppers willen graag hun morele twijfels overbrengen aan de YOMANGO’s: de wereld gaat juist kapot aan teveel consumptie en jullie propageren dat iedereen er maar op los consumeert. Leo en Aviv bestrijden zulke kritiek vriendelijk in feite maken we ter plekke een volstrekt andere economie, die niet meer op geld is gebaseerd maar op ruil en verlangen. Bovendien krijg je onvermijdelijk een heel andere verhouding met dat wat je consumeert, als je het uit een winkel moet stelen. Je gaat meestal juist veel bewuster consumeren, en alleen dát halen waar je echt behoefte aan hebt of waar je echt naar verlangt. Er bestaat immers constant het gevaar dat de prijs die je moet betalen zal bestaan uit arrestatie en zelfs mogelijk veroordeling tot gevangenisstraf. Dat is nog eens wat anders dan het volgooien van je boodschappenmand. Maar we willen ook het recht op rijkdom betwisten. In die zin dat het normaal is dat sommigen nou eenmaal het ‘recht’ hebben op een luxe leven, en de rest zich moet beperken tot bagger uit de ALDI. Wij vinden dat iedereen champagne bij het ontbijt moet kunnen drinken als die daar zin in heeft…

YOMANGO heeft een pastelkleurige poster geproduceerd die grote aftrek geniet. De voorzijde bestaat uit een gestileerde tekening van een mevrouw die iets in haar tas stopt, met het reclame-achtige opschrift Het gaat om het uitvinden van nieuwe gebaren die bij hun herhaling nieuwe werelden openen om in te leven, gevolgd door wat pseudovage kreten die gestolen lijken van de reclameleuzen van de winkelbedrijven (YOMANGO is jouw stijl, gedurfd, altijd vernieuwend (…) YOMANGO is bij je op je beste momenten, die momenten die niets kosten, wanneer je wilt… YOMANGO is heel erg in jezelf, YOMANGO, wil je het? … je hebt het. YOMANGO, in jouw winkelcentrum www.yomango.net).

De achterzijde van de poster staat vol achtergrondinformatie. Zoals een interview met een topman van het grootste (Amerikaanse) winkelbeveiligingsbedrijf Checkpoint Systems:

(een interview dat eerder afgedrukt werd in dagblad Vanguardia met de directeur afdeling Zuid-Europa van het Amerikaanse bedrijf Checkpoint Systems, de grootste producent van alarmsystemen voor winkels)

Wat wordt er nou het meest gestolen door ons Spanjaarden?
Alcoholische dranken, vlees…
Vlees?!
Ja, dat staat bovenaan op de lijst van meest gestolen artikelen. Dan komen cosmetische artikelen, parfum en zeep, tabak, chococlade, videobanden, cd’s en kleding…
Merkwaardige lijst… Verschilt dat nou per land?
Nee. Het verschilt per bedrijfssoort. De artikelen die ik opsomde worden het meest gestolen in grote zaken: supermarkten en warenhuizen.
En in welke landen wordt het meeste gestolen?
De grootste mate van ‘verlies van onbekende herkomst’ (zoals we tekorten in de inventaris door diefstal of vernieling van de waren betitelen) doet zich voor in het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Frankrijk en Noorwegen. Aan het andere uiterste vertonen Duitsland, Zwitserland, Zweden, Denemarken en Oostenrijk de laagste cijfers.
zou je iets meer in kunnen gaan op de term “verlies van onbekende herkomst”?
Jawel. Diefstal is verantwoordelijk voor zo’n 82% van het onbekende verlies. Zo’n 46% van die diefstal is extern, 29% is interne diefstal en 18% is het werk van toeleveranciers. De rest, 18% zijn verliezen die voortkomen uit interne vergissingen.
Het lijkst wel of iedereen steelt?
Het afgelopen jaar heeft de Europese detailhandel 1.266.555 wetsovertreders voor diefstal aangehouden, in merendeel klanten
En om hoeveel geld ging het
Gemiddeld vertegenwoordigt het onbekende verlies 1,42% van de facturering
Het is een wat radicale manier om de prijsstijgingen te compenseren
Kies niet te makkelijk de kant van de wetsovertreders. Weet je wat dat betekent? Het gaat om zo’n 28.900 miljoen euro per jaar. Omgeslagen per hoofd van de Europese bevolking komt dat neer op een bedrag van 76,83 euro dat elke Europese ingezetene steelt.
Dus iemand heeft een fles whiskey achterovergedrukt die eigenlijk mij toekomt?
Gelukkig steelt niet iedereen. Maar een persoon kan in een keer wel tien of vijftin flessen meenemen
Hoe is dat nou mogelijk
Beloof me dat je het zelf niet zult doen
Dat kan ik makkelijk beloven, dat zou veel teveel wegen
Ze maken speciale kleding met opbergplaatsen, speciale onzichtbare verstevigde zakken waar de flessen in gedeponeerd kunnen worden.
Vertel eens over dat vlees
Ik zal je een voorbeeld geven: in een van de grote winkels viel een oudere mevrouw flauw. Toen ze haar kleding openmaakten zodat ze wat makkelijker kon ademhalen, ontdekten ze dat ze tussen haar borsten een bevroren konijn had verstopt die zo koud was dat ze onderkoeling opliep.
arme vrouw, ze verdient eigenlijk twee konijnen
Goederen die makkelijk te pakken zijn, zoals scheerspullen, bestek, DVD’s, bijouterien… zouden veel goedkoper zijn als er niet zoveel van gestolen werd, omdat de producenten dan niet niet de verliezen van de waren zouden hoeven te incasseren. De diefstallen hebben dus ook een effect voor de consumenten
Heb je nog meer verhalen over diefstal door vrouwen?
Een van de technieken die specifiek door vrouwen benut wordt, is die van de nepzwangerschap. Sommigen hebben zich daarin geperfectioneerd en een plastic buikvormige holte gemaakt waarin ze allerlei spullen kunnen stoppen. Anderen maken een ijzeren ceintuur.
waarvoor dient dat?
Ze hangen er hele hammen aan. En dan heb je nog de methode ‘pak zeeppoeder’.
hoe werkt die dan?
Ze stoppen dan een fototoestel in een groot pak zeeppoeder, of een ander waardevol object en kijken of ze ermee weg kunnen komen. Een van de grootste problemen voor de grote warenhuizen is de zogenaamde ‘onverbloemde diefstal’.
Hoezo onverbloemd?
De mensen vullen dan gewoon hun winkelwagen, ter waarde van 162 tot soms wel 500 euros, en lopen er dan gewoon mee naar buiten zonder te betalen. Deze manier van diefstal bezorgt de grote detailhandel een geschat verlies van zo’n miljoen euros per jaar.
En kiezen ze dan voor de betere merken?
Ja, jazeker, de mensen weten wat ze doen. In de winkels worden het meeste merkproducten gestolen. En in schoenenwinkels of op de schoenenafdeling doen mensen gewoon schoenen aan en lopen er dan mee naar buiten. En dan heb je nog de mensen die zich voordoen als onderhoudsmonteurs.
En die nemen dan zeker spullen in hun gereedschapskist mee naar hun bestelauto?
Ja, met de smoes dat ze de verlichting komen reviseren of een leiding moeten vervangen jatten ze naar believen!
En hoe doen de leveranciers die wat stelen het?
Ze brengen het een en nemen het ander mee.
Wat gebeurt er met personeel dat betrapt wordt?
In Europa wordt 92% ontslagen en in 53% van de gevallen wordt de politie erbij gehaald. Van de diefstal door klanten komt echter slechts 24,3% op het politiebureau terecht.
En wat stellen jullie, de experts, voor om er tegen te doen?
Uitbreiden van het systeem van alarm met circuits van radiofrequentie die aan de producten gehecht wordt. Een geintegreerd circuit is het beste, dat onzichtbaar is en al in de fabriek aan het product toegevoegd wordt.
En dat blijft er dan ook altijd inzitten?
Er zijn al producten waarbij dat zo is. Bijvoorbeeld in de zool van veel schoenen, in de kraag van een jack of onder het etiket van flessen. Op den duur zullen de kassa’s gewoon verdwijnen. De klant paseert met zijn winkelwagen een poort die automatisch de prijs van alle producten registreert en optelt. De gedetailleerde bon wordt opgestuurd naar huis en het bedrag wordt van onze bankrekening afgehaald. Wat dacht je daarvan?

website Yomango

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Stad.)