Waarom de energiemarkten moeten worden ontmanteld, vooral tijdens en na de oorlog in Oekraïne
Met de Griekse politicus en econoom Yanis Varoufakis bekijken we hoe de oorlog in Oekraïne bijdraagt tot een energiecrisis in heel Europa. Vorige week kondigde Rusland aan dat het de levering van aardgas aan Europa via de Nord Stream 1 pijpleiding niet zou hervatten, waarbij het Westerse sancties de schuld gaf voor vermeende vertragingen in het onderhoud waardoor het gas afgesloten bleef. Voor de oorlog voorzag Rusland Europa van 40% van zijn aardgas, maar nu moeten de Europese landen manieren vinden om het hoofd te bieden aan brandstoftekorten en stijgende energieprijzen nu de winter nadert.
Yanis Varoufakis, democracy now, vertaling globalinfo.nl (dol op donateurs foto elektriCITY Tree, CC2.0/Flickr)
Varoufakis zegt dat een geschiedenis van marktliberalisering en afhankelijkheid van goedkoop Russisch gas het continent op zijn kop heeft gezet, waardoor de energiekosten in het Zuiden zijn gestegen omdat rijkere Europese landen andere energiebronnen opkopen. “Opnieuw exporteert Europa ellende naar de rest van de wereld”, zegt Varoufakis, lid van het Griekse parlement en voormalig minister van Financiën. Zijn laatste stuk voor Project Syndicate is “Tijd om de elektriciteitsmarkten op te blazen.” (Time to Blow Up Electricity Markets)
Een transcriptie van de uitzending van Democracy Now (die natuurlijk in het Engels is, zie hier)
Dit is Democracy Now!, democracynow.org, The War and Peace Report. Ik ben Amy Goodman, met Juan González.
Nu Oekraïne meer door Rusland bezet land blijft innemen in zijn grootste tegenoffensief tot nu toe, bekijken we hoe de oorlog in Oekraïne leidt tot een energieoorlog in Europa. Vorige week kondigde Rusland aan dat het de levering van aardgas aan Europa via de Nord Stream 1 pijpleiding niet zou hervatten totdat het Westen de sancties zou opheffen die werden opgelegd nadat Rusland in februari Oekraïne was binnengevallen. Vóór de oorlog voorzag Rusland Europa van 40% van zijn aardgas. Nu zoeken de Europese landen naar manieren om het hoofd te bieden aan gastekorten en stijgende energieprijzen. De vrees groeit dat de energiecrisis kan leiden tot stroomuitval en de sluiting van bepaalde industrieën tijdens de winter.
We gaan nu naar Athene, Griekenland, naar Yanis Varoufakis, lid van het Griekse parlement, voormalig minister van Financiën van Griekenland. Zijn laatste stuk voor Project Syndicate is getiteld “Tijd om de elektriciteitsmarkt op te blazen.”
Yanis, welkom terug bij Democracy Now! Wat bedoel je?
We zouden geen elektriciteitsmarkt moeten hebben. Het is een gruwel. Denk erover na, Amy. Er kan geen elektriciteitsmarkt zijn, in die mate dat er in je appartement, in je studio, maar één enkele kabel in de muur zit met elektriciteit. Er kan geen markt zijn. Het is een feitelijk monopolie. De enige manier waarop we een markt zouden kunnen hebben, zou zijn als we 50 verschillende kabels zouden hebben, elk van een ander bedrijf, en we zouden kunnen kiezen op welke we onze apparaten aansluiten. Maar dat zou natuurlijk volslagen idioot zijn, want dan zouden we 50 netwerken hebben die door elke buitenwijk, door elke stad, door het hele land lopen. Dat zou zo inefficiënt zijn, het zou belachelijk zijn.
We hebben dus niet echt markten. We hebben de staat die tussenbeide komt en doet alsof het een markt is, een markt simuleert, een soort schijnconcurrentie creëert tussen producenten van elektriciteit en een schijnconcurrentie tussen, zogenaamd, tussenhandelaars van elektriciteit, mensen die – bedrijven die elektriciteit opkopen op groothandelsniveau en het dan aan u individueel doorverkopen. Maar dat is allemaal een creatie van de staat. Het is, weet je, een libertarische, rechtse nachtmerrie, als je wilt. Het is een markt, een nepmarkt gecreëerd door de staat.
En het effect van deze nepmarkt komt naar voren in periodes van stress, zoals in de jaren ’70, toen we de oliecrisis hadden, en toen vertaalde zich dat natuurlijk in een crisis van de elektriciteitsprijzen, en nu met wat er gebeurt met onderbrekingen in de toeleveringsketen en de oorlog in Oekraïne. Wat je moet onthouden is dat de elektriciteitsprijzen, de prijzen die mensen in New York, Los Angeles, hier in Athene, overal, betalen, veel sterker zijn gestegen dan de kosten van de elektriciteitsproductie. Dus de oligarchen die deze staatsmarkt, die pseudomarkt, die nepmarkt domineren, profiteren enorm van deze crisis.
Juan González: En, Yanis, ik wilde je hierover vragen. Europa heeft duidelijk na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie besloten om zijn economie te integreren, vooral op het gebied van energie, met Rusland, maar nu natuurlijk snel gedwongen wordt om naar andere bronnen van gas en olie uit te wijken. Kunt u wat zeggen over deze beslissing, de oorspronkelijke beslissing en nu de verandering, en wat de gevolgen van Europa’s strategische beslissingen zijn voor de rest van de wereld?
Yanis Varoufakis: Eigenlijk, als je het historisch bekijkt, gaat de beslissing terug tot het begin van de jaren ’70. Begin jaren ’70 begonnen West-Duitsland en de Sovjet-Unie met deze regeling om goedkoop gas te leveren aan de Duitse industriële machine in ruil voor ontspanning, in ruil voor geld dat de Sovjet-Unie incasseerde.
De tragedie is dat sinds de ineenstorting van Lehman Brothers en de implosie van Wall Street in 2008, die de hele banksector in Europa zeer snel ten val brachten en een grote economische en sociale crisis in Europa veroorzaakten, waarbij Griekenland natuurlijk het zwaarst werd getroffen, maar Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Ierland, Portugal – we hebben er allemaal onder geleden – we in die periode niet hebben geïnvesteerd in energie, in hernieuwbare energiebronnen. We hadden nul investeringen, bijna nul investeringen in de hernieuwbare energiebronnen die we nodig hadden om enerzijds de planeet te redden en anderzijds ons los te maken van het Poetin-regime in Rusland. En pas nu, jaren en jaren later, komt dat zich in Europa wreken.
Juan González: En het effect op het mondiale Zuiden van het feit dat Europa nu gas en olie opkoopt waar het maar kan?
Het is verschrikkelijk, nietwaar? We exporteren armoede. In 2008, 2009, 2010, met eerst de crisis van de Duitse en Franse banken en daarna de staatsschuldcrisis, exporteerde Europa deflatie naar de rest van de wereld. Wij exporteerden werkloosheid naar de rest van de wereld. Nu exporteren we armoede, energiearmoede, die zich vervolgens vertaalt in voedselarmoede, omdat, terwijl we spreken, Duitsland, Frankrijk, Italië en zelfs het kleine Griekenland een stormloop doen om al het gas te kopen dat we kunnen, weet je, in vloeibare vorm van Noorwegen, van Qatar, van Algerije, van waar ze het ook verkopen. En natuurlijk, rijk Europa, rijke Europese landen, relatief rijk dan, ze kunnen het hele Afrikaanse continent en het grootste deel van Azië, Latijns-Amerika op die markten overbieden. Dus ze drijven de prijzen op voor die landen, de ontwikkelingslanden, terwijl tegelijkertijd voedseltekorten die landen treffen. Dus opnieuw exporteert Europa ellende naar de rest van de wereld. We doen dit al duizend jaar; het is niet nieuw, toch? Het kolonialisme begon vanaf deze kusten.
Amy Goodman: Yanis, kun je wat zeggen over je oproep om de Russische sancties op te heffen en je reactie op de laatste Oekraïense tegenaanval die stad na stad terugneemt, terwijl Rusland zegt dat het op dit moment niet wil onderhandelen?
Yanis Varoufakis: Nou, het is een tragedie dat mensen niet onderhandelen als er een oorlog is, waar die ook plaatsvindt. Maar ik moet zeggen dat, Amy, wanneer een binnengevallen land erin slaagt de indringer af te weren, ik me verheug. Ik verheug me nu dat de Russische troepen zijn teruggedrongen. Ik zou me verheugen als de Palestijnen hun gestolen land terug konden claimen. Ik zou me overal en altijd verheugen als binnengevallen volkeren hun huizen, hun steden, hun dorpen, hun velden, hun olijfbomen, wat dan ook, zouden terugvorderen.
Dit gezegd zijnde, hebben we hier in Europa een complete tragedie met Oekraïne, want ik zie deze oorlog niet eindigen. Er kan noch voor Poetin, noch voor Oekraïne een eindoverwinning zijn. Het lijdt weinig twijfel dat Poetin op dit moment een nieuwe moorddadige escapade plant in verschillende delen van Oekraïne. Er staat ons een zeer lange oorlog te wachten, waarvan de slachtoffers zich zullen vermenigvuldigen en die zich, zoals gezegd, wijd en zijd zal verspreiden. Er zullen mensen sterven van de honger in Afrika, in Latijns-Amerika. We krijgen een nieuwe Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en Europa enerzijds, en China en Rusland anderzijds, met Afrikaanse en Aziatische landen die zich de haren uit het hoofd trekken, omdat ze ook Poetin duidelijk niet mogen. Ze houden niet van wat Poetin doet. Maar tegelijkertijd weigeren zij te accepteren dat de Verenigde Staten van Amerika, de regering van de Verenigde Staten van Amerika, of de Europeanen sancties kunnen opleggen aan iemand die hen niet aanstaat, omdat zij weten dat deze sancties nooit efficiënt zijn geweest of in het belang van de meerderheid van de mensen in een meerderheid van de landen.
Juan González: En, Yanis, ik vraag me af – het grote verhaal in de zakelijke en commerciële media van de afgelopen dagen was natuurlijk de dood van koningin Elizabeth. Hoe kijk jij – als linkse politieke leider uit Griekenland – aan tegen alle fixatie in een groot deel van de westerse wereld op monarchen en, uiteraard, de Britse koninklijke familie?
Yanis Varoufakis: Ik probeer telkens wanneer iemand sterft, ongeacht mijn mening over de overledene, de mensen die rouwen te respecteren. En daarom zal ik zeer terughoudend zijn in mijn reactie. Laat me u echter een reactie geven.
Mijn verdriet geldt de burgerlijke vrijheden, de vrijheid van meningsuiting. Een kennis van mij had laatst een zeer interessante ervaring buiten het House of Commons, het parlement van het Verenigd Koninkrijk, in Londen, naast of onder de Big Ben. Er was onlangs een demonstrant gearresteerd die het lef had een bord omhoog te houden. Het was niet eens een bord. Het was een stuk papier waarop hij “niet mijn koning” had gekrabbeld toen Charles voorbij kwam. Deze persoon werd gearresteerd. Mijn kennis ging een paar dagen later naar dezelfde plek en had een blanco stuk papier en een pen. Blanco stuk papier en een pen. En de politie kwam langs, en ze stonden op het punt hem te bespringen. En hij zei tegen hen, “Dus, als ik hier op dit stuk papier schrijf, ‘niet mijn koning,’ arresteren jullie mij dan?” En ze zeiden, “Ja.” Dus daar zaten ze op te wachtten. Dat is voor mij de dood van de democratie. En aangezien uw prachtige tv-kanaal Democracy Now! heet, denk ik dat het iets is waar we ons allemaal heel erg bewust van moeten zijn.
Amy Goodman: Yanis Varoufakis, we willen u hartelijk bedanken dat u bij ons bent, lid van het Griekse parlement, voormalig minister van Financiën van Griekenland. We linken naar je laatste stuk in Project Syndicate, “Tijd om de elektriciteitsmarkt op te blazen.“