Vrij en voor niks in Hamburg en Dresden

In het wekelijkse Amsterdamse info-evenement Broeinest komen Duitse Umsonst-activisten op maandag 10 april vertellen over hun acties.

Voor wie zou een stad anders moeten zijn, dan voor degenen die erin leven? Waarom moeten we betalen om een bus te kunnen nemen, te zwemmen, te eten of een film te zien? Uitgaande van zulke simpele vragen, die onder het kapitalisme echter explosief zijn, is een golf van ‘Voor Niks’ campagnes over Duitse steden gerold. Projecten als Hamburg voor Niks of Dresden voor Niks pogen om de aanval in te zetten tegen de heerschappij van het geld in de toenemend verjupte en geprivatiseerde metropolis. De Hamburgse groep heeft massale gratis eetfestijnen georganiseerd in universiteitsmensa’s uit protest tegen verhoging van de prijzen en de studiekosten (zowel studenten als medewerkers deden mee). De groep organiseerde ook een gratis nacht uit in de lokale multiplex bioscoop voor 70 activisten (die al snel de kop ingedrukt werd door de politie). In Dresden ondertussen organiseerde Dresden Voor Niks acties bij zwembaden, omtrent openbaar vervoer en in theaters, als direct antwoord op voortdurende sluitingen en bezuinigingen. Mute sprake met enkele betrokken activisten. Het interview werd overigens al in juni 2004 gehouden.

Mute: Hoe zijn die ‘Voor Niks’ campagnes ontstaan?
Hamburg Voor Niks (HVN): De oprichting van ‘Hamburg Umsonst’ (Hamburg voor Niks) werd beïnvloed door ontwikkelingen op verschillende niveaus. Internationaal was de opstand in Argentinië en in het bijzonder de strijd van de Piquetero-beweging belangrijk. Verschillenden van ons waren betrokken geweest bij solidariteitscampagnes voor en samenwerking met deze bewegingen, die gekenschetst kunnen worden door een combinatie van confrontatie en zelf-organisatie om de behoeftes van de mensen te bevredigen. Binnenlands zagen we een verwoesting van systemen van de sociale zekerheid, gecombineerd met de privatisering van publieke diensten heeft dat geleid tot een herverdeling van bezit van onder- naar bovenlaag. Plaatselijk is het rechtse stadsbestuur van Hamburg bijzonder schaamteloos aan de slag gegaan om publieke diensten te vernielen en alternatieve cultuur de kop in te drukken, terwijl delen van radicaal links gevangen leken in cirkeltjes van steeds dezelfde demonstraties en rituele relletjes. HVN is directe actie, gebaseerd op je eigen persoonlijke behoeftes, gericht op potentieel dagelijkse praktijk. Het gaat er daarbij niet om eisen te stellen, maar om dingen toe te eigenen. Andere projecten en campagnes waren belangrijk als inspiratiebron. YoMango uit Barcelona (zie eerder stuk, globalinfo) heeft ons laten zien dat toeëigening niet alleen over het bevredigen van je materiele basisbehoeftes gaat, maar ook over lol, provocatie en creativiteit. Ook belangrijk waren de Italiaanse Disobbedienti met hun pogingen om brede burgerlijke ongehoorzaamheid te veroorzaken.
Dresden Voor Niks (DVN): ‘Dresden Umsonst’ (Dresden voor Niks) begon als onderdeel van een workshop, ‘Reclaim Public Space- De Stad is van Ons’, die georganiseerd was door de groep Spotoff in het kader van een serie politiek-artistieke evenementen die Dresden Postplatz waren genaamd. Het doel van deze workshop was om te praten over de veranderingen in de publieke ruimte en de stedelijke ruimte. Een bijkomend doel was om strategieën te ontwikkelen voor een speelse confrontatie met die ruimtelijke uitsluiting. Omdat de ontmanteling van de verzorgingsstaat door de sociaal-groene partijen-regering volop gaande was, voelden we ons genoodzaakt om het fenomeen van sociale en economische uitsluiting op de agenda te zetten. Dit was in grote mate ook ingegeven door onze eigen situatie. De meeste activisten van Dresden Voor Niks moeten onder precaire (= term voor onzekere arbeidsomstandigheden, GI) werken, of proberen hun rekeningen te betalen door slechtbetaalde studentenbaantjes. In de loop van onze discussies, en gestimuleerd door de campagne Berlin Umsonst, ontstond DVN. DVN verwerpt de logica van financiële beperkingen als politiek automatisme, en benadrukt de noodzaak om onze eigen noden en eisen te articuleren: geef ons het Goede Leven nu maar vast!

Mute: Zijn jullie campagnes, als vorm van directe actie, ontstaan uit ontevredenheid met symbolische protestvormen, of proberen ze met andere middelen te agiteren?
DVN: In de afgelopen jaren hebben degenen die betrokken zijn bij DVN in zekere mate deelgenomen in globaliseringsacties, maar ze beseften dat de antikapitalistische kritiek ook uitgedrukt moet worden in de context van het dagelijkse leven. DVN is een poging tot de ontwikkeling van politieke confrontatie die, vanwege de veranderde sociale omstandigheden, moeten verschillen van Fordistische industriële actie. In het kader van Dresden Postplatz namen de interventies de vorm aan van gebeurtenissen (‘events’), filmvertoningen, etc. terwijl de groep Spotoff had onderzocht hoe de stedelijke ruimte, bijvoorbeeld door de aandacht te vestigen op de veryupping van Neustadt, een Wilhelmiaanse buurt vlakbij het centrum van Dresden. Dresden Postplatz zette ook de schijnwerpers op racistische politiecontroles en de criminalisering van skaters en graffiti-spuiters. Maar DVN heeft interventies georganiseerd die verder gingen dan agitatie, bijvoorbeeld met de herovering van geprivatiseerde voormalige publieke ruimtes. We geven er de voorkeur aan om een onderscheid te maken tussen agitatief en non-agitatieve actie, omdat zelfs de heroveringsacties in zekere zin symbolisch zijn aangezien ze maar tijdelijk zijn.
HVN: Openheid en ‘publiekheid’ zijn de basis van de campagne. We willen de hoofden van de mensen raken en ze laten meedoen, en dat werkt alleen als de ongehoorzaamheid niet symbolisch is maar echt. Natuurlijk kunnen onze publieke acties gezien worden als symbolisch voor bredere praktijken van toe-eigening, maar ze vertegenwoordigen echte, praktische voorbeelden van toe-eigening en herverdeling die overgeplaatst kunnen worden naar elke andere economische sector.

Mute: Hoe belangrijk is het esthetische aspect van wat jullie doen?
DVN: We gebruiken creatieve en artistieke vormen van expressie en interventie om politieke inhoud te communiceren. We willen de middelen gebruiken van provocatie en tijdelijke toe-eigening van goederen, diensten of ruimtes waarvan steeds meer mensen uitgesloten zijn. Terwijl we dat doen, staat DVN zelf open voor toe-eigening en kan gebruikt worden als label. Voor onze campagnes gebruiken we media – we hebben jingles gemaakt voor tijdelijke radiofrequenties en korte performances gemaakt in theaters die met sluiting bedreigd werden. We pogen verder te komen dan de geijkte actievormen zoals demonstraties en manifestaties, door interventies te doen met flair die open zijn voor individuele invulling.

Mute: Hoe verhouden jullie activiteiten zich met die van ‘artivistische’ groepen als RTMark en YoMango?
HVN: Net als de meeste andere Umsonst campagnes, heeft HVN geen ‘arty’ achtergrond maar is hoofdzakelijk afkomstig uit lokale sociale en politieke strijd. Maar in onze zoektocht naar nieuwe vormen van politieke actie en verbinding met een breder publiek, zijn we sterk beïnvloed door YoMango en andere groepen.

Mute: Hoe zijn jullie activiteiten in vergelijking met illegale activiteiten die ondernomen worden door mensen die het zich niet kunnen veroorloven om het niet te doen (stelen, smokkelen, illegaal landen binnen te gaan)?
HVN: Umsonst campagnes beogen zulke illegale campagnes te promoten als normale dagelijkse praktijk, maar tegelijkertijd proberen ze om ze zichtbaar en collectief te maken. We proberen verbindingen te maken met zulke groepen en met bewegingen die op vergelijkbare terreinen actief zijn. Zo bereiden we bijvoorbeeld nu een actie voor waarbij samengewerkt zal worden met steungroepen voor migranten.

Mute: Hoe slaan jullie ideeën aan bij het publiek? Is jullie activiteit gericht tot een specifieke belangengroep, tot de onderklasse, of is het een algemene aansporing om te ‘heroveren wat sowieso al van ons is’?
HVN: ‘Algemene aansporing’ zou waarschijnlijk een goeie omschrijving zijn!. Het aangesproken publiek hangt af van de actie. We spreken gewoon aan wie er ook maar is en ziet wat we dien, en we nodigen mensen uit om te heroverwegen en met ons mee te doen. De respons op een actie in een grote bioscoop varieerde van onverschilligheid tot belangstelling en verholen ondersteuning. Een actie in een studentenmensa veroorzaakte enthousiaste ondersteuning en spoorde veel studenten aan om gratis te eten.
DVN: DVN kreeg buitengewoon veel aandacht van zowel de lokale als de landelijke pers bij een actie in een zwembad die gevolgd werd door politierepressie. Zes mensen werden aangeklaagd wegens binnendringing. Naast de aandacht van de pers worden Umsonst acties verslagen in de linkse media, we hebben een website en hebben programma’s gemaakt op de Vrije Radio Dresden. Onze acties zijn niet gericht op enige specifieke sociale groep, maar zijn een oproep aan iedereen: het precair worden van arbeid en de economisering van het leven zal niet gebeuren zonder verzet. En onze acties zijn een uitnodiging om te eisen dat sociale en culture behoeftes behartigd moeten worden.

Website Dresden Voor Niks: http://www.dresden-postplatz.de/dresdenumsonst/
Website Hamburg Voor Niks: http://www.hamburg-umsonst.tk/

Originele stuk Mute: hier.

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Mute.)