Ga naar de inhoud

Voedselcrisis en biobrandstof

Overal op de wereld komen mensen wanhopig de straat op omdat ze het dagelijk voedsel niet meer kunnen betalen. De oorzaken van de crisis blijken echter op verschillende en vaak totaal tegenstrijdige manieren verklaard te worden. Ralf Streck zet een aantal  oorzaken helder op een rijtje.

7 min leestijd
Placeholder image

(Verscheen op indymedia.de aanvullingen globalinfo.nl de meest links linken naar Duitstalige bronnen)

IMF en
Wereldbank maken zich ernstige zorgen dat het toenemende aantal hongerlijders
de politieke stabiliteit van veel landen in gevaar brengt. De golf
hongeropstanden begon een goed jaar geleden met felle protesten in Mexico toen de maisprijs zo sterk steeg dat
veel mensen hun tortilla’s niet meer konden betalen. Maar momenteel zijn er in
veel meer landen protesten te zien tegen de stijgende prijs van levensmiddelen.
In Haïti leidden de hongeronrust van de afgelopen dagen tot het aftreden van de
Minister President, in Egypte mondde een algemene staking uit in hevige botsingen met
de politie. Protesten waren er ook in Bangladesh, de Filippijnen, Indonesië en
talloze Afrikaanse landen. Het
Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank waarschuwen
http://de.indymedia.org/2007/06/186061.shtml dat de hongeropstanden de
politieke stabiliteit in veel landen in gevaar zou kunnen brengen. Het IMF is
echter medeverantwoordelijk voor de fatale situatie, zoals de speciale
rapporteur van de VN voor Recht op Voedsel (Jean Ziegler, vert) stelt. Hij
noemt de productie van zogenaamde biobrandstof een "misdaad tegen de
menselijkheid".

Zie
ook: Hongeropstanden en voedselcrisis .

"Zeven
verloren jaren" bij de strijd tegen honger zouden er dreigen vanwege de
hoge voedselprijzen. Daar
wees de chef van de Wereldbank Robert B. Zoellick op tijdens het gezamenlijke
voorjaarsvergadering van de Wereldbank en het IMF in Washington. "Terwijl
velen zich zorgen maken of ze hun benzinetank kunnen vullen, strijden veel
anderen om hun maag te kunnen vullen", verklaarde Zoellick zondag op de
conferentie. De overlevingsstrijd wordt voor veel mensen inderdaad elke dag
zwaarder, aangezien de armsten nu al vaak meer dan 75 procent van hun inkomen
aan voedsel uitgeven moeten.

En de
ontwikkeling die Zoellick voor de voedselprijzen schetste, is voor veel mensen
dodelijk. Volgens het bericht van de Wereldbank "Rising Food Prices:
Policy Options and World Bank Response" (pdf, 137 kb) .
is de prijs voor tarwe in de laatste drie jaar bijna verdubbeld, hoewel er meer
geproduceerd werd dan ooit tevoren. De prijs van rijst heeft een nieuwe
recordstand bereikt en zou alleen de laatste twee maanden al zo’n 75 procent
gestegen zijn. De kosten voor voedingsmiddelen zouden in het algemeen de
laatste drie jaar zo’n 83 procent gestegen zijn.

Volgens
schattingen dreigen ongeveer 100 miljoen mensen (extra, vert.) in de armoede
gestort te worden, zo vat Zoellick samen, die dan bij de 850 miljoen
hongerenden komen. De Wereldbank heeft ondertussen een lijst met 33 landen
opgesteld, waar gewelddadige onrust zou dreigen, zoals al in Haïti, Egypte,
Bangladesh en veel andere landen te zien was.

Op
Haïti is de onrust het verst ontwikkeld. Tenminste vijf mensen zijn bij de
protesten doodgeschoten. Ondertussen heeft het parlement in Port-au-Prince de
minister president Jacques Edouard Alexis afgezet, die voor de prijsstijgingen
verantwoordelijk werd gehouden. Eerder had president René Préval een
prijsdaling van rijst van 16 procent afgekondigd. Berichten van hongerprotesten
komen ook uit Egypte, Burkina Faso, Kameroen, Ivoorkust, Senegal, Mauretanie,
Ethiopië, de Filippijnen, Indonesië en Pakistan.

Hevige
protesten waren er ook in Bangladesh, waar de politie de opslagplaatsen van
rijst moest beschermen, Bij een van de demonstraties streden afgelopen zaterdag
in de hoofdstad Dhaka speciale eenheden van de politie met traangas, knuppels
en waarschuwingsschoten. Hongerige arbeiders waren begonnen de winkels te
plunderen. Ook andere steden in het land werden dergelijke voorvallen gemeld.

Volgens
de directeur van het IMF Dominique Strauss-Kahn borrelt er een gevaarlijk
mengsel. Veel landen zouden onstabiel worden, als het voedsel zo duur zou
blijven als nu het geval is. "Het is niet alleen een humanitair en
economisch probleem, maar ook een die de democratie betreft", verklaarde
de IMF-chef. De hoge prijzen vernielen niet allen de economie van staten, maar
bedreigen ook de politieke orde van deze landen.

Strauss-Kahn
verklaarde dat medewerkers van het gemeenschappelijke ontwikkelingscomité van
het IMF en de Wereldbank de productie van zogenaamde biobrandstof al als een
"misdaad tegen de menselijkheid" noemden. Iemand die al lange tijd
voor deze ontwikkeling waarschuwde
is Jean Ziegler. Ook de Zwitserse bijzondere rapporteur van de VN voor het
Recht op Voedsel gebruikte duidelijke taal.

Wat
zich in vele landen afspeelt, is de voorbode van een tijdperk van de meest
intensieve conflicten, meent Ziegler. "Dat zijn opstanden van pure
vertwijfeling van mensen, die om hun leven vrezen en door doodsangst gedreven
de straat op gaan." Als een van de factoren voor de ontwikkeling noemt ook
hij de productie van brandstofproducten . Alleen al de VS heeft
afgelopen jaar biobrandstof met zes miljard dollar gesubsidieerd, om
onafhankelijker van olie
te
worden. "Biobrandstof-produktie vandaag de dag is een misdaad tegen de
menselijkheid", vat ook Ziegler samen .

De
verwerking van honderden miljoenen tonnen maïs, tarwe, rijst tot brandstof, zou
een "primaire factor" zijn, waar andere factoren bij komen. Met name
belangrijk is de speculatie op de beurzen. Een gevolg van de kredietcrisis
die werd veroorzaakt door het
knappen van de hypotheekbel in de VS zou zijn dat het
speculatiekapitaal nieuwe bestemmingen zou hebben gezocht en toen op de
voedselwaren gestuit zou zijn, wat de prijzen heeft opgedreven.

Maar
Ziegler houdt ook het IMF verantwoordelijk. Het IMF heeft via z’n structurele
aanpassingsprogramma’s 
veel arme
landen gedwongen om katoen, koffie, cacao en andere producten uit de hevig
geïndustrialiseerde landbouw te verbouwen, die ze op de wereldmarkt moesten
verkopen om uit de opbrengsten kredieten binnen te halen. Dat zou ten koste
zijn gegaan van de voedselsoevereiniteit.

Hij
eist daarom dat het beleid van het IMF radicaal hervormd wordt. Het geld zou
voortaan alleen nog in landbouwprojecten moeten vloeien die gericht zijn op
kleine boeren en de zelfvoorziening van mensen. Daartoe zou ook de Europese
Unie moeten stoppen met dumping van landbouwproducten. De EU financiert de
export van landbouwoverschotten waarmee bijvoorbeeld de Afrikaanse landbouw de
vernieling in gedreven wordt. "Want momenteel kunt u op elke Afrikaanse
markt Duitse, Franse, of Belgische groenten kopen tegen de helft of een derde
van de prijs van gelijkwaardige lokale producten." (Vertaler: bijvoorbeeld
tomaten
)

De
internationale speculatie op voedingsmiddelen zou ook gestopt moeten worden.
Momenteel kan men met maar vijf procent eigen kapitaal hele toekomstige oogsten
kopen. Als dit plafond op eigen kapitaal op 30 of 40 procent gezet zou worden,
zou het speculatierisico veel groter worden , waarmee de speculaties tenminste
vertraagd zouden worden.

Het IMF
en de Wereldbank hebben opgeroepen om het Wereldvoedselprogramma van de VN met
onmiddellijke ingang 500 miljoen dollar (320 miljoen euro) extra ter
berschikking te stellen. De Wereldbank wil haar middelen ter ondersteuning van
landbouw in arme landen daarnaast verhogen van 800 miljoen dollar naar een
miljard. Maar verkeerde besteding van deze gelden zou het effect kunnen hebben
dat de afhankelijkheden alleen maar groter worden.

Zo eist
Hans-Joachim Preuss, algemeen secretaris van Welthungerhilfe een omslag in het ontwikkelingsbeleid. "Er
moeten veel meer middelen beschikbaar komen voor landbouw, voor landelijke
ontwikkeling, zodat wegen aangelegd kunnen worden, voorlichting op
landbouwgebied kan geschieden, bewateringssystemen gebouwd kunnen worden".
De desinvestering in de landbouw zou omgedraaid moeten worden. Ooit werd 20
procent van de ontwikkelingshulp daar aan besteed maar momenteel is dat nog
maar 3 a 4 procent. "Dat is veel te weinig om deze bron van voeding van
veel, heel veel mensen te ontwikkelen ".

Hij
waarschuwt ook voor een kunstmatig goedkoper maken van levensmiddelen als
reactie op de voedselcrisis. Dat zou er namelijk toe leiden dat de kleine
stimulans die de hogere prijzen op de landbouw uitoefent en die ook regeringen
dwingt om hun beleid te veranderen, weer verdampt. "Op korte termijn
moeten mensen via sociale projecten en werkgelegenheidsprojecten in staat
gesteld worden om levensmiddelen te kopen".

((c)
Ralf Streck, 17.04.2008)

——————————