Van vroeg neoliberalisme naar laat neoliberalisme
Toen de lange expansieve cyclus van de kapitalistische economie na de Tweede Wereldoorlog ten einde liep, ontstond de situatie die economen ‘stagflatie’ hebben genoemd, de combinatie van stagnatie en inflatie. Overheidsuitgaven die opgehoopt waren in het tijdperk van grote economische ontwikkeling en sociale veroveringen begonnen te drukken op regeringen, die hun toevlucht zochten tot inflatie om dat op te lossen.
(Door Emir Sader, vertaling uit het Portugees door alainet, in het Nederlands door globalinfo.nl)
Het was in dit kader dat elementen begonnen te verschijnen die later zouden leiden tot de neoliberale ideologie. Een soort van vroeg neoliberalisme was vervat in de voorstellen van de Trilaterale Commissie, opgesteld door Samuel Huntington, Michael Crozier en Joji Watanuki (The Crisis of Democracy, New York, New York University Press, 1975), toen zij voorstelden om “de democratie te beperken”. De staat was niet in staat om te voldoen aan de vraag van verschillende sectoren van de samenleving, diegenen die, handelend in democratie, de openbare financiën zouden overbelasten, de aandacht voor rechten die niet langer konden worden vervuld. Het thema van ‘onregeerbaarheid’ dook op, en werd in het neoliberale model een essentieel onderdeel in het middelpunt van budgettaire hervormingen.
In Latijns-Amerika, samenvallend met de overgangen van dictaturen naar democratie, deed Fernando Enrique Cardozo (Autoritarismo e democratização; Autoritarisme en Democratisering, Rio de Janeiro, Editora Paz e Terra, 1975) het voorstel tot een vroege versie van het neoliberalisme, in zijn Theory of Authoritarianism, die deze overgangsprocessen grotendeels richting hebben gegeven. In zijn visie zou democratisering betekenen dat de politieke macht rond de uitvoerende macht wordt gedecentraliseerd en de economische macht rond de staat wordt gedeconcentreerd. Volgens hem was de hegemonische sector een soort ‘bourgeoisie van de staat’, die zou moeten worden verdreven om plaats te maken voor democratie. Er zijn duidelijke elementen die verwijzen naar de minimale staat die een belangrijk element van het neoliberale model zou moeten worden.
In de loop van de decennia werd Latijns-Amerika de regio van de wereld met de meest neoliberale regeringen en in zijn meest radicale vormen. De gemeenschappelijke kenmerken van deze regeringen zijn bekend, evenals de persoonlijkheden die hen als president hebben geleid, en die werden verkozen, herkozen en vervolgens verafschuwd.
Als een erfenis van het verslijten van het neoliberale model, werden degenen die het volgden systematisch verslagen in enkele van de belangrijkste landen van het continent: Venezuela, Brazilië, Argentinië, Uruguay, Bolivia, Ecuador. Vervolgens kwam er onlangs, als gevolg van een nieuw conservatief offensief, dat zwakke punten van sommige van deze regeringen uitbuit, een zich uitbreidende golf van conservatieve restauratie, met zijn as in Argentinië en Brazilië.
Ze leggen hetzelfde model van jaren geleden op, alsof er niets was gebeurd in onze landen en in de wereld. Alsof dit model niet uitgeput was, alsof het centrum van het kapitalisme niet getroffen werd door een diepe en langdurige recessieve crisis. Dit is laat neoliberalisme.
Flacso Argentinië (een belangrijk economisch onderzoeks-instituut, GI) en het Centro Cultural de la Cooperación (Cultureel Centrum voor Samenwerking) organiseren (eind november), in Buenos Aires, het belangrijkste en meest complete evenement over ‘Het staats- en overheidsbeleid – Laat Neoliberalisme’. Een breed scala aan thematische programma’s, van Controle en Publieke Ethiek tot Genderbeleid, waaronder ook beleid voor onderwijs, gezondheid, cultuur en andere zaken, vormt de agenda van het 2e Nationale Congres.
Het late neoliberalisme ontcijferen, met zijn anachronismen en nieuwigheden, is de onmisbare voorwaarde om de strijd te actualiseren tegen dit model, dat bezig is sociale rechten te verwoesten, en ook nationale soevereiniteit en de democratie zelf.
– Emir Sader, Braziliaans socioloog en politiek wetenschapper, is de coördinator van het Laboratorium voor Publiek Beleid van de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro (UERJ).
Zie ook (Spaans) Flacso El Neoliberalismo Tardio
https://www.alainet.org/es/node/189620