UK Uncut, het spook van de economische ontregeling

 

(Dit stuk is geschreven door Jan bervoets verscheen eerder in het spotgoedkope kwartaalblad Buiten de Orde waar eenieder abonnee van dient te worden, of het anders wel in de losse verkoop mag kopen, zie de website De informatie in het stuk is bijgewerkt tot eine mei 2011, sindsdien zijn er allerlei nieuwe ontwikkelingen geweest, terug te vinden op de uncut website)

 

Waarom en hoe onstaan?

Vanaf oktober 2010 is in Engeland een autonome beweging op gang gekomen, die voor de strijd tegen staat en kapitaal van grote betekenis kan zijn. Het begon tijdens een pub-gesprek in het noorden van Londen, waarin een tiental mensen propageerden dat zij actie zouden voeren tegen Vodafone, omdat die de belastingen ontdook. Aanleiding was een artikel in het blad Private Eye, waarin werd aangetoond dat deze telefoonmaatschappij zijn geld naar Luxemburg had weggesluisd, en toen de belasting daar achter kwam, had klaargespeeld dat zij van de zes miljard pond belastingschuld maar 1,6 miljard hoefde te betalen en dus vijfzesde mocht behouden…

 

Dit was voor de Engelse massa’s het zoveelste bewijs dat de crisis door de politieke instanties niet op de veroorzakers, de banken en de speculanten werd afgewenteld, maar op de arbeiders en de zwakkeren van de samenleving. Dezelfde banken en speculanten en grote bedrijven die met hun beleggingsbubbels de crisis hadden veroorzaakt bleken nu ook met succes belasting te kunnen ontduiken – in totaal gaat het om 25 miljard pond, wat ongeveer gelijk staat aan het bedrag waarvoor de Britse regering belangrijke bezuinigingsmaatregelen wil doorvoeren. De verschraling van de openbare voorzie­ningen, de bezuinigingen en de privatiseringen bij de gezondheidszorg en het onderwijs zouden onnodig zijn als de regering maar bereid zou zijn geweest die belastingen alsnog op te vorderen.

 

UK Uncut, die volgens zijn benaming de bezuinigingen in Engeland ongedaan wil maken, heeft dus als een razende documentatie verzameld over banken en ondernemingen die hun belastingen hebben ontdoken of onderhands vrijstellingen hebben bedongen of kapitalen bezitten in belastingparadijzen, o.m. in Ierland en Zwitserland. Dat zijn met name de drogisterijketen Boot’s Pharmacy, de telefoonmaatschappij Vodafone, de supermarktketen Tesco, grossier van o.a. het chocolademerk Cadbury en het whiskymerk Johnny Walker, de banken Barclays, Lloyd’s en Royal Bank of Scotland, en de winkelmagnaat Sir Philip Green, eigenaar van Topshop, Topman, Dorothy Perkins, Burton, Miss Selfridge and British Home Stores (Marks and Spencer, Burtons, Fortnum and Mason). Philip Green zelf is berucht om zijn uitbuiting van Aziatische arbeiders die in continubedrijven dagen van twaalf uur maken tegen een hongerloon. Zelf drukte hij in 2005 1,2 miljard pond achterover, die op naam van zijn in Monaco wonende vrouw werden gestort. Dochterondernemingen als de Association of Britisch Food (ABF) geven in plaats van belastingen liever geld uit aan de verkiezingskas van de Tory-partij.ⁱ

 

Het begin

Vanaf 27 oktober 2010 zijn er dus overal in Engeland groepen actievoerders actief, meestal op zaterdagen, waarin zij warenhuizen binnendringen en daar opvallend aanwezig zijn: “Als de economie ons leven verstoort, dan moeten we de economie verstoren”. Dat dit zich zo snel kon verspreiden kwam door Twitter en de opzet van een website waarop plannen konden worden opgegeven en waar mensen hun ervaringen uitwisselden. ⁱⁱ

 

Verkleed als belastinginspecteurs spreken zij klanten aan met de mededeling dat zij beslag leggen op de waren, zij blokkeren de ingang en delen pamfletten uit. Op 30 oktober werden winkels van Vodafone door demonstranten gesloten verklaard, die voor de deur gingen staan met grote aanklachten over belastingontduiking, en de volgende zaterdagen werd deze actie herhaald. Maar naarmate de kersttijd naderde, kwamen ook warenhuizen en supermarkten in zicht: nepkerstmannen opereerden als dieven. Omdat soms hele winkelcentra in handen waren van grote belastingontduikende concerns werden vanaf 4 december soms hele passages op stelten gezet, zoals Bull Ring en Dorothy Parks in Brighton, allemaal eigendom van Top Shop-baas Philip Green, Piccadilly Gardens in Manchester, Oxford Street en Oxford Circus in Londen, Drake Circus Mall in Plymouth… Op 18 december waren er in meer dan zestig Britse steden actie, meest lawaaidemo’s die in de passagegewelven natuurlijk behoorlijk effect hadden, maar ook opnieuw blokkades. In Manchester werden winkels gesloten. Tegelijkertijd werden nieuwe bezuinigingsvoorstellen van de regering Cameron aanleiding tot protest, zoals het voorstel tot verhoging van de BTW.

 

Meer en meer werden de acties creatiever en direct afgestemd op de plannen van de regering Cameron. Ook werden actiedagen gepland voor specifieke filialen en banken. Op 30 januari was Boots Stores aan de beurt. In Londen bezetten actievoerders het filiaal in Oxford Street, waar ze een ziekenhuis inrichtten. Hiermee protesteerden ze tegen de uitkleding en privatisering van de National Health Service, die onnodig zou zijn geweest als Boots de belasting op de winsten voor hun geneesmiddelen niet in eigen zak had gestoken! Bij die gelegenheid werd Oxford Street bestormd door zes overvalwagens en de agenten bestormden de winkel en bespoten de – geweldloze – bezetters zonder waarschuwing met pepperspray. Een vrouw werd gearresteerd voor “vernieling van eigendommen”. Oxford Street zou voortaan een bijzonder slagveld worden tussen de Uncutters en de politie.

 

Op 19 februari werden over heel Engeland vijfendertig filialen van Barclays bank bezet, in het kader van een nationale actiedag tegen de banken, die of belasting hadden ontdoken, of ondanks staatssteun doorgingen met het uitbetalen van bonussen aan de directie. De ruimten werden door actievoerders bezet en voor andere doeleinden gebruikt: zij organiseerden er een ontbijt met kinderen om te protesteren tegen bezuinigingen op de kinderopvang, plaatsten er ziekenhuisbedden om er ter plaatse de gezondheidszorg te regelen of openden er een bibliotheek waar men de krant kon lezen. De hele buurt kon meedoen! Werden ze er door de bewaking en de politie uitgezet, dan zetten ze hun acties op straat voort. In Manchester werden de acties toegelaten door de politie en werd klanten zelfs ontraden zaken te doen. Ook waren er acties in kleinere plaatsjes, zoals Grimsby, Hastings en Shrewsbury.

 

Op 26 februari was landelijk de Royal Bank of Scotland met Natwest aan de beurt om tot een instelling van openbaar nut te worden omgeturnd, een bibliotheek of zo. In Londen-Islington werd het bankgebouw bezet door mensen met vuile was en zeep, omdat er werd bezuinigd op huiselijke hulpdiensten bij de was. In Regent Street werden er schoolbanken neergezet, omdat daar de bezuinigingen op het onderwijs zich deden gevoelen. De schooljeugd kon een lesje krijgen over hoe banken werken. In een bankfiliaal in Liverpool werden door verpleegsters op brancards slachtoffers gebracht van financiële aderlatingen die volgens ‘geprivatiseerde artsen’ alleen met ‘cash injections’ konden worden genezen. En ook in Redhill zag men bloedende patiënten. Helaas waren niet alle acties – er waren er bijna vijftig over het hele land gepland – zo succesvol. In Birmingham trad de beveiliging van de Big Society Job Centre op met knokploegen, die ook toekijkende klanten aanvielen.

 

De grote dag van 26 maart

Het voorlopige hoogtepunt was tijdens de massale protestmars van de Britse vakbond TUC van 26 maart tegen de crisis. De actievoerders van UK Uncut hadden de deftige delicatessen- en geschenkenwinkel Fortnum and Masons en de modezaak BHS in Oxford Street bezet. 138 bezetters, die om te protesteren tegen kunstbezuinigingen samen met Art Uncut Fortnum and Masons in cultuurcentra hadden omgevormd, werden door de politie onder voorwendsel van een maatregel voor eigen veiligheid naar buiten gepraat en daar opgepakt wegens “betreden van verboden terrein”, en dat moet ook gegolden hebben voor de bekende zangers die zich daarbij hadden aangesloten. Tegen dit “politiek politieoptreden” zou later ook The Guardian hebben geprotesteerd. Het is deze onrechtmatige arrestatie geweest, die geleid heeft tot de verontwaardigde reacties van omstanders en demonstranten van de “radicale arbeiders” en het “zwarte blok”, die de ruiten van de winkels in Oxfordstreet ingooiden en de winkels bespoten met verf, wat door de media over de gehele wereld werd vertoond. Ondertussen werd door Uncut zelf nog straattheater gehouden op Soho Square, waarbij het geweldloze karakter van de burgerlijke ongehoorzaam­heid nog werd benadrukt.

 

Als protest tegen de mediaberichten bezette UK Uncut de volgende dag Radio Merseyside van de BBC in Liverpool, om daar een theepartij te houden. Een week later zou Uncut bij diverse vestigingen van Fortnum and Masons in andere steden tegen de inmiddels geformuleerde aanklachten demonstreren.

 

De acties zijn ook daarna doorgegaan. Zo werd op 16 april in Londen-Chiswick een Vodafone-winkel bezet door een groep bejaarden, waarvan het wijkcentrum dreigde te worden gesloten.

 

Uncut overzee: US Uncut pakt General Motors aan.

Op 18 april publiceerden US Today en de Associated Press het bericht dat General Electric bereid was een bedrag van 3,2 miljard dollar terug te geven aan de staatskas van de Verenigde Staten, omdat het belastingen waren die ze tot dan toe ontdoken hadden. Daarmee zouden zij gaten dichten, die er in de belastingregelingen bestonden. Helaas was het bericht te mooi om waar te zijn: het werd verspreid door US Uncut samen met The Yes Laboratorium of The Yes Men, die al jarenlang een soort mediaguerilla voert tegen asociaal management en graaipraktijken door zelf in congressen en andere openbare gelegenheden in bobo-kostuum namens bekende media openlijk schuld te betuigen voor landroof, uitbuiting en andere aan de kaak te stellen vormen van graaicultuur.

“Eventjes geloofden de mensen dat de grootste belastingontduikende b.v. was bekeerd en eindelijk het goede ging doen. Maar de enige manier waarop dergelijke zaken werkelijk gebeuren lukt als we de wetten veranderen die de grote ondernemingen nu in staat stellen belastingen te vermijden.”

 

Als gevolg van het bericht daalden de aandelen General Electric met 6% op de beurs, maar dat was van korte duur. Om de discussie die nu door belastingontwijking is ontstaan, organiseert US Uncut in het weekend tussen 15 en 18 april ongeveer honderd acties tegen belastingontwijkende of –ontduikende grote bedrijven, met als voornaamste doelwit de Bank of America.

 

Intussen sloeg in Londen de politie terug op een wijze die veeleer doet denken aan Minsk of Athene. Op 28 april deed de politie invallen in diverse kraakpanden en een sociaal centrum in Londen, terwijl er ook in Edinburgh en Cambridge mensen van hun bed werden gelicht. Men veronderstelt dat het “administratieve” veiligheidsmaatregelen waren bij het prinselijk huwelijk van William en Kate. Ook werden er vijftig Facebook-pagina’s verstoord, maar de sites van Uncutbleven on line.

 

Evaluatie?

De Britse anarcho-syndicalistische vakbond Solidarity verklaarde zich solidair met UK Uncut en bood haar juridische bijstand aan voor de arrestanten. Ofschoon de protesten van UK Uncut er niet toe leiden dat de Engelse staat wordt opgeheven en het kapitalisme erdoor zal verdwijnen, wordt de actie toch gezien als een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid waarbij mensen van onderaf het illegale handelen van het kapitalistische systeem aan de kaak stellen en laten zien dat massaal protest door directe actie loont. Het eerste resultaat is een parlementair onderzoek in opdracht van de minister van Financiën naar de grote belastingontduikingen en de aankondiging van nieuwe belastingregelingen door de farmaceutische industrie. Dat zou wel eens argumenten kunnen opleveren om de beweging tot zwijgen te brengen.

 

Daarom kan men tegen deze autonome beweging bedenkingen aanvoeren, zoals Jon Gaynor naar aanleiding van de gebeurtenissen op 26 maart heeft gedaan. Vooreerst dat de Uncutters een beroep doen op de bestaande wet, dus ageren binnen het systeem van de bestaande legaliteit. We hebben ze immers ludiek zien acteren als wetshandhavers zoals belastinginspecteurs of douanebeambten? Jon mist dus de expliciete kritiek tegen een staat die überhaupt belastingen heft voor het eigen systeem en onderdrukt wat niet in het systeem past. Het is ook niet duidelijk dat UK Uncut in beginsel tegen een kapitalistisch marktstelsel is en dus wat het verder gaat doen wanneer het scoort. Gaat dan iedereen naar huis. omdat het parlement gesproken heeft?

 

Daarnaast treft de beweging misschien het verwijt dat vroeger ook andere thematisch gerichte actievoerders heeft getroffen: hun leuzen gaan niet verder dan de oppositiebanken van de bestaande politieke partijen. Het argument dat de belasting vermijdende multinationale bedrijven horen tot de parasieten, die het land uitzuigen, met name het “eigen volk” dat altijd zijn belastingen betaalt – zou ertoe kunnen leiden dat populistische partijen à la Wilders zich ook bij de bondgenoten gaan scharen, zoals we dat eerder bij Franse milieubewegingen hebben gezien…

 

Maar het ziet ernaar uit dat deze laatste bedenking louter theorie is. In de praktijk van directe actie, van economische ontregeling en in het direct propageren van alternatieven, waarvoor UK Uncut zelf aanzetten geeft, krijgen de massa’s voorbeelden van directe actie te zien en ontstaat er het begin van een strijd tegen de staat als zodanig. En de manier waarop de politie optrad tegen de bezetting van Fortnum and Masons op 26 maart maakte dit keihard duidelijk. De mensen die zich achter de acties scharen keren zich nu ook tegen het blauw op straat en het sterkere gezag waarom populisten zo graag schreeuwen. Het is te hopen dat door de samenwerking van Solidarity en UK Uncut ook de actiebereidheid van onderop zich uitbreidt. Want dan zou de beweging van UK Uncut ook andere onderwerpen en nieuwe wegen met revolutionaire perspectieven kiezen. De eerste voorbereidingen zijn getroffen voor acties tegen het particuliere bedrijf Atoa Origin, dat keuringen verricht voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Dat heeft al terminale kankerpatiënten naar het werk willen sturen. 40% van hun beslissingen zijn in hoger beroep ongedaan gemaakt. En wanneer daar de bezettingen plaats vinden, is dit blad bij de drukker.