Ga naar de inhoud

#ThisIsACoup: Het ware gezicht van Europa

Ik wist even niet goed meer wat ik moest zeggen. Veel van de mensen om me heen, die zich bij de Griekse crisis betrokken voelen, zie ik ook ineens stil vallen.
De meesten van ons waren toch al geen zware gelovigen in het democratisch gehalte van de politieke en economische besluiten van de EU. Maar dat het zo ver zou gaan, dat hadden zelfs wij niet verwacht.

20 min leestijd

(oorspronkelijk verschenen op weblog grutjes!)

Zoals Nobelprijswinnaar en econoom Paul Krugman het zegt: zelfs als je de schurft hebt aan Tsipras en de Grieken zo snel mogelijk de EU uit wil pesten, dan is het voorstel van de Eurogroep nog totale waanzin.
Een voorstel waar Tsipras intussen ja tegen heeft gezegd.
Na het “langdurig uitoefenen van mentaal waterboarden”, zoals een hooggeplaatste EU official het in The Guardian omschrijft.

Dit is een longread. Een echte.
Ik ga proberen te vertellen:

  • waar de Griekse schuld vandaan komt, hoe heftig of relatief die is, en wat het effect van het hulpprogramma van de Trojka is geweest
  • wat er afgelopen weekend is gebeurd
  • waarom dat is gebeurd
  • wat dat zegt over Europa

Wiens schuld?

We horen in de Nederlandse media al maanden lang dat Grieken luie donders zijn die hun schulden maar niet willen betalen. We moeten echter niet vergeten dat het grootste deel van de Griekse staatsschuld ontstaan is doordat de Griekse staat werd gedwongen om de schulden van banken over te nemen.

En ruim 90 procent van de 240 miljard aan reddingskredieten is uiteindelijk terecht gekomen bij banken, grotendeels Nederlandse, Franse en vooral Duitse banken.
Oftewel, de kredieten zijn gebruikt om private crediteuren in staat te stellen zich terug te trekken uit Griekse staatsobligaties en het eventuele faillissementsrisico in de schoot te werpen van Europese belastingbetalers.

In ruil voor het aangaan van enorme schulden om onze banken te redden, werd Griekenland niet beloond, maar gedwongen zichzelf kapot te bezuinigen. Zelfs het IMF, neoliberale waakhond bij uitstek, geeft intussen toe dat het de schade die de bezuinigingen veroorzaakten, volkomen had onderschat.

Het effect van de Trojka

Laten we gewoon even wat cijfers geven. Welke gevolgen hebben de maatregelen van de Trojka tot nu toe gehad?

    • 212.897
      Het aantal Grieken dat zich heeft aangemeld voor het humanitaire crisishulpprogramma van de Griekse overheid. Het overgrote deel heeft geen geld meer voor eten.
    • 40,5%
      Het percentage van de Griekse kinderen dat onder de armoedegrens leeft. In 2008 was dat nog 23 procent.
    • 49,7%
      Het percentage van de Griekse jeugdwerkloosheid van maart 2015.
    • 300.000
      Het aantal Grieken dat geen elektriciteit meer had in februari van dit jaar.
    • 54%
      Zoveel mensen krijgen geen goede voeding meer volgens het Prolepsis Institute of Preventive Medicine and Occupational Health.
    • 35%
      Toename van het aantal zelfmoorden sinds 2011.
    • 20.000
      Het aantal Grieken dat dakloos was in 2013. Dat is twee keer zoveel als in 2009.
    • 337%
      De toename van de belastingdruk tussen 2008 en 2012 voor de allerarmste Grieken. De rijksten gingen slechts 9 procent meer betalen.
    • 45%
      Het aantal gepensioneerden dat in Griekenland onder de armoedegrens leeft. De pensioenen zijn tussen 2010 en 2014 met 27 procent gedaald.

Hoeveel schuld

Als dat nou nog had geholpen… maar nee, de Griekse schuld is door de bezuinigingen juist enorm gestegen, naar 317 miljard oftewel 174% van het BBP.

Kent u de definitie van waanzin?

‘Onhoudbaar’, zegt het IMF dan ook in een rapport: ‘Er moet schuldsanering komen.’
De Eurogroep reageerde op dat rapport door te proberen publicatie tegen te houden.

Er komt geen schuldenverlichting. Duitsland, Nederland, Finland en een paar Baltische landen laten schuldkwijtschelding niet toe. We gaan door met Griekenland te dwingen om meer schulden te maken om schulden af te kunnen betalen, we gaan door met het bezuinigingsprogramma.

Deze botte weigering tot kwijtschelding moeten we wel in perspectief plaatsen. ‘Wie schulden maakt, moet op de blaren zitten’ klinkt mooi, maar voor Duitsland zelf geldt dit blijkbaar niet. In 1953 tekende nota bene de Griekse regering samen met de rest van Europa voor kwijtschelding van 90% van de Duitse schulden.
Die kwijtschelding was er niet voor niets. Na WO I werd er via het Verdrag van Versailles gezegd: “de Mof betaalt”. En wel voor alle schade uit de oorlog; 269 miljard goudmark, een bedrag wat onmogelijk op te hoesten was.
Dit verdrag werd in Duitsland het “Dictat” genoemd.
Na WO II was men wijzer. Alle Europese leiders zagen in dat het juist de onbetaalbaar hoge herstelbetalingen waren geweest, die mede tot WO II had geleid, en kozen voor de kwijtschelding in 1953.
Die les is intussen helaas vergeten. Zelfs herhaalde oproepen van de populaire Thomas Pikkety tot schuldsanering helpen niet om de geheugens van onze huidige politici te activeren.

In plaats van schulden kwijt te schelden, wordt er juist 82 tot 86 miljard (27%) aan toegevoegd.

Nederlandse schuld groter dan Griekse

Met het geheugen gaat het dus niet goed, maar hoe is het dan met de open blik van politici en media op de huidige omstandigheden?
Geen zier beter.
Want we kunnen met zijn allen nog zo hard roepen dat de schuld van “De Grieken” ongekend hoog is, dat is ze eigenlijk helemaal niet vergeleken met die van onszelf. (grafieken op basis van cijfers van Eurostat)

10926180_10155744775680383_9191095065026960774_o
Zoals je ziet is de Nederlandse staatsschuld groter dan de Griekse. (Het NRC heeft nog nieuwere cijfers uit 2014. Nederland had toen 451 miljard schuld, Griekenland 317 miljard)
En beiden vallen in het niet vergeleken met Italië of Duitsland. (2134 miljard en 2170 miljard, of juister gezegd: 2,1 en 2,2 biljoen.)

Denk je dat dat veel is?
Bekijk dan de schuld van de EU als geheel er maar eens bij:

11000822_10155744782390383_5892291824016966628_o
Nou wordt een staatsschuld meestal weergegeven als een percentage van het nationaal inkomen of het BBP. Want als je als land heel veel verdient is het natuurlijk veel makkelijker om een schuld terug te betalen dan wanneer je straatarm bent of heel erg klein.

En inderdaad, de Griekse schuld is groot als aandeel van het BBP.

11406208_10155744785545383_5126348791604984524_o
Je moet echter wel bedenken dat er in deze grafiek twee dingen tegenover elkaar gezet worden. Namelijk schuld (die vergeleken met de anderen licht steeg, zoals je in de vorige grafiek zag) en BBP. En hier gaan haast alle media en politici de fout mee in. Ze doen alsof het BBP een vaststaand bedrag is. Dat is het niet. De Griekse economie is kapot bezuinigd en het BBP is 31% omlaag gekelderd. Dus is de staatsschuld ten opzichte van het BBP enorm gegroeid, van 100% in 2005 naar 174% van het BBP nu.
Overigens: Japan heeft zelfs een staatsschuld van 242% van het BBP.

Hier kun je nog wat meer over de ontwikkeling van het BBP lezen.

Samenvatting: De wereldeconomie groeit, behalve daar waar de bezuinigingspolitiek de economie komt “redden”.

Tussenconclusie:

Ofwel we hebben allemaal een waanzinnig probleem;

Ofwel het probleem van de Grieken is niet dat ze een grote staatsschuld hebben, maar dat hun economie kapot is bezuinigd.

Mijn conclusie is voorlopig dezelfde als van Pikkety: wil je zonder revolutie uit deze crisis komen, dan moet je onmiddellijk ophouden met hem als Grieks te betitelen, en zo snel mogelijk een conferentie organiseren waarin je het grootste deel van álle staatsschulden kwijtscheldt.

Agreekment of dictaat

President van de EU Donald Tusk kwam vanochtend met het gezellige woord Agreekment. Dat klinkt als agreement, maar als dit akkoord iets níet is, is het wel een akkoord waar twee gelijke partijen het in vrijheid over eens zijn geworden.

Alles wat hier boven staat, ging alleen nog maar over de effecten van de vorige bezuinigingen, namelijk ongehoorde armoede en verergering van de schulden. Dat wordt met het nieuwe akkoord allemaal alleen maar erger.
Er wordt nóg harder bezuinigd. Niet een beetje, maar zoals econoom Kruger schrijft, “waanzinnig”. Juist de armsten zullen dit merken.

De laagste pensioenen gaan omlaag, de BTW omhoog, en er moet een systeem van automatische bezuinigingen aangenomen worden zodat de Griekse politiek niks meer te zeggen heeft over wat zij en de bevolking juist het belangrijkste vinden, namelijk of het antwoord op tekorten eigenlijk wel altijd bezuinigen is.
De belangrijkste beslissingen van de Griekse regering sinds Syriza democratisch gekozen werd, worden verplicht teruggedraaid. De arbeidsmarkt wordt geliberaliseerd. Huizen van mensen met een hypotheekachterstand worden ontruimd en geveild.

De Grieken worden gedwongen om hun laatste staatsbezittingen, waaronder de drinkwatervoorziening en het elektriciteitsnetwerk, in de faillissementsuitverkoop te doen. (De havens en vliegvelden zijn al grotendeels gedwongen verkocht, dus wellicht komt nu het Parthenon aan de beurt?)
Griekenland moet maar liefst ter waarde van 50 miljard bezittingen aan een fonds schenken, waarbij de opbrengst van de veilingen direct naar schulden en banken gaat.
Lees hier het hele verhaal.

Het is een faillissementsuitverkoop zonder faillissement. Nadat alles is verkocht, is de schuld niet opgeheven, maar juist gegroeid met 86 miljard…

Het grote waarom

Wat heeft al die instellingen, landen en ministers bezield? Waarom hebben ze dit akkoord gesloten?

Grutjes, Syriza!

Een grote vraag is natuurlijk waarom Syriza hiermee akkoord gaat. De teleurstelling in Syriza, of beter gezegd, Tsipras, is enorm. De U-turn die hij afgelopen week maakte, was ongekend. Zodra hij de uitslag van het referendum binnen had, stuurde hij minister van financiën en partij-strateeg Varoufakis de laan uit en deed hij het omgekeerde van wat de referendumuitslag hem vroeg.

Veel mensen vinden dat verstandig.

Het is inderdaad zeker dat een Grexit tot enorm veel ellende had geleid.
Maar: een Grexit geeft ook de kans dat het op een gegeven moment beter gaat.

Die kans heeft Griekenland nu niet. Er is geen econoom te vinden die denkt dat nóg meer bezuinigingen en nóg meer leningen het land kunnen redden, integendeel. Het is een weg naar beneden, zonder uitweg, zeker zolang er geen schulden worden kwijtgescholden.
Zelfs een onverdacht economisch zwaargewicht als voormalige Senior Vice President en Chief Economist bij de Wereldbank en (ook al) Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz, raadde de Grieken aan om Oxi te stemmen bij het referendum.

Dat deden ze. Maar na het referendum kwam het akkoord van vandaag, wat nog zoveel bruter is dan het voorstel waar Stiglitz op reageerde. Het nu gesloten akkoord leest als het bordje boven Dantes hel: “Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt”.

Kiezen voor de onzekerheid van de Grexit lijkt op alle fronten een verstandiger keuze dan kiezen voor het verlies van soevereiniteit, de zekerheid van zeer langdurige absolute armoede, een kapotbezuinigd land wat ontdaan wordt van zijn mogelijkheden tot herstel, en eeuwige schuldslavernij.

Waarom heeft Syriza consequent aangestuurd op desnoods een Grexit, maar geen overgave – en zich dan toch plotseling overgegeven? Is dat alleen maar mislukte powerplay? Hadden ze gehoopt dat Duitsland op het laatste moment zou inbinden? Waarom zijn ze dan zelf als eerste met hun ogen gaan knipperen? En waarom heeft Syriza niet veel meer aandacht en mensen op een onderzoek naar een fatsoenlijke Grexit gezet?

Misschien weten we niet alles. Dat is natuurlijk goed mogelijk, aangezien de Eurogroep noch een officiële instantie is, noch democratisch, noch transparant. De notulen zijn zelfs niet openbaar, zo democratisch is dat mooie Europa van ons nu.
Het idee dat dit soort waanzinnige beslissingen eerder wordt ingegeven door slaapdeprivatie dan door ratio, is misschien wel heel erg terecht. Ook het interview met Varoufakis van vandaag zou een deelverklaring kunnen bieden. Maar verder dan speculatie kom ik niet.

Ook waar het de motivatie van andere Eurolanden geldt, blijft het natuurlijk speculeren. Maar daar durf ik wel wat stelliger te zijn.

De ECB

Over de ECB kunnen we kort zijn. De manipulatie vanuit de ECB was ongekend. Alleen al het sluiten van de banken, vlak voor het referendum… Zonder de politiek gemotiveerde acties van het ECB was Syriza nooit akkoord gegaan, dat weten we allemaal.

Nederland

Over Nederland maak ik me niet teveel illusies. Zowel ons kabinet als parlement blinken momenteel uit in een totaal onbegrip van economie, en trouwens van alles wat dieper reikt dan de koppen in de Telegraaf.
Dijsselbloem weet prima waar hij mee bezig is. Zijn stemmingmakerij en leugentjes hier en daar zijn te strategisch om per ongeluk te zijn.
Bij andere politici durf ik die conclusie niet zomaar te trekken. Niet uit vertrouwen, integendeel. Ik heb juist te weinig vertrouwen in hun capaciteiten om de stompzinnigheden die de meesten over Griekenland uitkramen, aan te durven zien voor een doordachte strategie. De interne partijstrijd om het woordvoerderschap of een verkiesbare plaats op de volgende lijst, en de externe strijd om media aandacht en de peilingen van de dag, neemt hun beperkte bandbreedte zo sterk in beslag dat er weinig overblijft voor andere zaken. Zaken als rechtvaardigheid, buitenlands beleid, gevolgen voor een toekomstige Nederlandse staatsschuld, of überhaupt beleid wat verder reikt dan de komende verkiezingen. Werkelijke vragen aan het adres van de vrijwel Kamerbrede religie genaamd neoliberalisme, die doen er al helemaal niet toe. Dat is allemaal veel te hoog gegrepen.

En dus is ongeveer het hoogste wat we mogen verwachten, een ingezonden stukje van Groen Links wat weliswaar terechte vragen stelt, maar vervolgens concludeert dat het juiste antwoord op de aantasting van de soevereiniteit van Griekenland, aantasting van de soevereiniteit van alle Eurolanden is.
De rest van het Haagse volk komt niet veel verder dan een absolute weigering zich in het probleem te verdiepen, het napraten van de belangrijkste handelspartner en het grossieren in onderbuikplatitudes over iedereen die zuidelijker dan Limburg woont.

Duitsland

Duitsland reken ik, al dan niet terecht, meer doelmatigheid toe.
Waarom Duitsland voor haar extreme houding heeft gekozen blijft speculatie. Merkel heeft het graag over vertrouwen, maar ze moet beseffen dat niemand Duitsland meer zal vertrouwen na wat het Griekenland heeft aangedaan.
Misschien moet je dat omdraaien, en zeggen dat die angst blijkbaar de bedoeling was. Maar laten we eerst kijken naar de aanleiding van de Griekse bailout.

De aanleiding

De eerste motivatie en aanleiding voor het “redden van Griekenland”  is een tweede grootschalige bailout voor de banken.

Na de eerste enorme bailouts van de banken na de financiële crisis van 2008, werd in 2010 duidelijk dat er een tweede moest komen, die nog grootschaliger moest zijn.
Europa heeft er voor gekozen om de eigen bevolking te vriend te houden door de woorden ‘bank’ en ‘bailout’ volledig uit de weg te gaan. In plaats daarvan werd de bailout via Griekenland gespeeld.
Griekenland was niet meer kredietwaardig, en daardoor stuurbaar voor haar crediteuren. Die crediteuren eisten van Griekenland dat ze de (voornamelijk Franse en Duitse) banken redde, en gaven in ruil kredieten. Door alles via Griekenland te spelen, kon deze mega bailout van de banken, als solidariteit met Griekenland verkocht worden.

Noord en Zuid: race to the bottom

Er is al langere tijd een situatie, die de EU meer en meer splijt.
In deze situatie staan aan de ene kant de Noordelijke Europese landen. Landen die al sinds jaar en dag goed in hun hoogtechnologische productiemiddelen zitten. Ze hebben een hoogopgeleide, creatieve bevolking. Ze hebben flinke technologische innovatie. En nog belangrijker: de financiële wereld zit in het Noorden. Alleen dat laatste al leidt in onze schuldengedreven economie automatisch tot een handelsoverschot.

In het Zuiden heeft men dat allemaal veel minder. Daar wordt vooral geconcurreerd op arbeidsloon.

De EU breidt de laatste jaren flink uit naar het Oosten. En daar is een beroepsbevolking die ook concurreert op arbeidskosten, maar die bovendien ook nog eens goed is opgeleid.

Om het plaatje compleet te maken, voerde Duitsland, de grootste Noordelijke economie, de mini jobs in. Dat zijn banen waarmee je slechts 450 euro of minder per maand verdient. Voor de meeste mensen met een mini job is dat hun enige inkomen. En er zijn maar liefst 7 miljoen Duitsers met een mini job.

Het gevolg is een race to the bottom. Wie alleen op arbeidsloon kan concurreren, verliest. Of je nu een mini job in Duitsland hebt, een Spanjaard of Griek bent – je hebt niet meer te bieden dan je armoede.
Dat heeft niet alleen gevolgen voor mensen, maar ook voor landen. De Zuidelijke landen ontwikkelen een structureel handelstekort.

In deze situatie, waarin de Noordelijke landen een overschot hebben en de Zuidelijke een tekort, worden onder leiding van de Nederlanders en Duitsers steeds strengere regels ingevoerd. Zo mag het tekort op de begroting niet meer dan 3% bedragen (een regel waar we ons zelf overigens ook jarenlang niet aan houden).

Het gevolg is dat de EU steeds meer ongelijkheid kent, in inkomen en macht. De Noordelijke landen raken gewend om de baas te spelen, de Zuidelijke landen leren te luisteren of anders op de blaren te zitten.

Frankrijk

Er is echter een spelbreker. Frankrijk zit letterlijk tussen het Noorden en het Zuiden in. Niet alleen qua locatie, maar ook qua bevolking, banken en industrie. Een kleine wereldmacht met eigen kernwapens en een grote economie, én een structureel handels- en begrotingstekort.
Frankrijk heeft liever niet te strenge begrotingsregels. En dat levert een grote, trage maar massieve botsing met Duitsland op.

Het verdrag tussen de Eurogroep en Griekenland is duidelijk een signaal aan Frankrijk. ‘Conformeer je aan onze begrotingsregels, of ga Griekenland achterna’.

Syriza en Podemos

De laatste motivatie om Griekenland dit ‘Verdrag van Versailles’ op te dringen, is om duidelijk te maken dat er geen alternatief is voor neoliberalisme. De mededeling aan Occupy, andersglobalisme en ander links gehobby is simpel: ‘Je wint het niet van ons. Zelfs als je de verkiezingen wint, kun je het schudden.’ Mensen die hoop krijgen door Podemos in Spanje, Syriza in Griekenland en allerlei andere activistische groepen, dienen die hoop te laten varen.

De boodschap is luid en duidelijk. Griekenland wordt gestraft omdat het dacht een alternatief te kunnen vragen voor keihard neoliberalisme. Dat is er niet, dat zal er nooit zijn, en wie alleen al in die richting durft te dromen zal de consequenties ondervinden. De Spanjaarden zullen het nu wel uit hun hoofd laten om voor Podemos te stemmen, net zoals Syriza de komende verkiezingen niet zal overleven.

Onze media

De propaganda is intussen ongekend. Gekozen parlementsleden worden in onze media omschreven als “obstakels“. Er worden regelrechte leugens verkondigd, zoals dat de Grieken met zijn allen op hun 52ste met pensioen gaan of dat ze lui zijn (in werkelijkheid hebben ze de langste werkweken van Europa)
Rutte en Dijsselbloem preken over de belastingmoraal van de onbetrouwbare Grieken, maar intussen heeft de Eurogroep Griekse maatregelen tegen belastingontduiking eerder juist tegengehouden, en faciliteren ze een enorme belastingontwijking naar Nederlandse brievenbusfirma’s.

Bij het NOS journaal is steeds beter te merken dat er sinds enkele jaren een nieuwe hoofdredacteur zit. Waar je in vroeger jaren vaak dacht: “Hadden ze nou niet een keer wat meer moeite kunnen doen dan alleen de officiële woordvoerders na te praten?” is het nu wel een tikkie erger. Niet voor niets noemen steeds meer mensen de NPO de Nationale Propaganda Omroep (al is dat technisch onjuist, het journaal is van de NOS ipv NPO)
Vergelijk voor de grap eens met het Belgische journaal. Ook niet heel erg objectief en merkbaar niet pro Syriza, maar wel heel wat genuanceerder.

Hoe de media uitpakten over de toespraak van Verhofstadt in het Europarlement was een typisch voorbeeld. Al onze media besteedden grootscheepse aandacht aan de toespraak, een aantal drukte de toespraak zelfs integraal af.
Historici lagen echter in een deuk over Verhofstadt. Verhofstadt riep namelijk woedend dat Tsipras een voorbeeld moest nemen aan Trikoupis en Venizelos. Dat waren echter beide Griekse premiers uit het verleden die juist weigerden om nog schulden af te betalen…
Er was ook grote media aandacht voor het ‘daverend applaus’ wat op Verhofstadt volgde. Aan de toespraak van Tsipras werd geen enkele aandacht besteed. Terwijl het applaus voor Tsipras twee maal zo lang duurde.

Einde soevereiniteit

Het bizarre is ten eerste dat de Eurogroep Griekenland in een ongekende blackmail verplicht om hun economie nog verder kapot te bezuinigen, en de laatste staatsbezittingen te verkopen – zodat er feitelijk geen inkomen meer is, en het aflossen van de schuld alleen maar onmogelijker wordt.

Nog bizarder is hoe ver de Eurogroep gaat in de eis dat Griekenland haar soevereiniteit volledig opgeeft. Er wordt voor de ene helft van het pakket maatregelen geëist dat het binnen twee dagen als wet is aangenomen door het Griekse parlement, terwijl men voor de andere helft van het dictaat 4 dagen de tijd heeft om het om te zetten in wetten. Discussie of democratie is überhaupt niet toegestaan.
Voor wie niet zoveel ervaring heeft met het invoeren van wetten: het proces van het bedenken van een maatregel tot invoering van een wet duurt in Nederland meestal jaren, ALS iedereen tenminste achter de wet staat.

Maar daar houdt het niet mee op. De wetgeving sinds de laatste verkiezingen (sinds Syriza aan de macht is) wordt grotendeels teruggedraaid. Bezuinigingen bij nieuwe tekorten worden automatisch (dwz het parlement heeft er geen invloed meer op). En:

“De [Griekse] regering moet eerst en geruime tijd op voorhand de Instituties [de Trojka] consulteren en een akkoord bereiken met de Instituties over alle ontwerp wetgeving op de relevante gebieden, vooraleer de ontwerp wetgeving aan het [Griekse] parlement of aan publieke consultatie wordt voorgelegd.”

Elke schijn van democratie wordt kortom volledig losgelaten.

Ik heb nooit gedacht dat de EU een democratisch instituut is. Maar dit loslaten van de schijn van democratie is toch wel degelijk een significante en heftige verandering. Iemand die de schijn van menselijkheid op probeert te houden, doet tenminste af en toe iets menselijks, óm die schijn mee op te houden. Iemand die dat zelfs niet meer interesseert, zoals Duitsland en Nederland op dit moment… Daar wil je echt niet mee te maken hebben.

De vraag is bovendien wat je er nog op terug kunt zeggen. Als de ander zelfs geen valse pretenties meer heeft, waar kun je hem dan nog op aanspreken?

Tenslotte

Ik had graag afgesloten met iets heldhaftigs of hoopgevends. Een hart onder de riem. Maar ik moet het ze nageven, ze zijn goed in het in de grond boren van hoop.

Nee, dit is niet het einde van de wereld. Om te beginnen zijn er binnen Duitsland nog steeds mensen die hopen op een Grexit. Om volstrekt de verkeerde redenen. Maar al heb ik heel andere redenen om te hopen op een Grexit, dat kan dan toch evengoed de gezamenlijke uitkomst zijn. Ik hoop dat er serieuzer naar die optie gekeken gaat worden binnen links Griekenland.

Een ander verhaal zijn de schulden. Het IMF zou het verdrag misschien zelfs kunnen gaan blokkeren, omdat ze niet gelooft dat het verdrag zin heeft zonder schuldenverlichting. Als dat zou gebeuren, is de vraag hoe die vormgegeven wordt. Als het alleen maar gaat om een langere afbetalingsregeling of wat lagere rente, is het volstrekt zinloos. Maar wie weet, wie weet, komt het ondanks alle botte weigeringen toch nog tot werkelijke kwijtschelding, al durf ik daar eerlijk gezegd niet op te hopen.

Tenslotte kun je je afvragen wat er nieuw is. Elites hebben altijd geprobeerd om hun macht te consolideren. Macht corrumpeert, absolute macht corrumpeert absoluut. Wat dat betreft is er niets nieuws onder de zon. Je kunt je misschien zelfs afvragen of dit niet goed is voor het opbouwen van een tegenbeweging. Want het akkoord is zo absurd, dat ziet toch iedereen, en dit gaat toch niemand pikken?

Hm. Allemaal waar. Maar ik vrees dat we vooral decennia teruggeworpen zijn afgelopen weekend. Syriza is lamgeslagen. Als het de komende verkiezingen haalt zonder uit elkaar te vallen, zal me dat verbazen. Ook Podemos kan het nu schudden.
Syriza is maar een politieke partij. Maar een alternatief hebben is belangrijk, en Syriza en Podemos zijn bovendien het resultaat van decennialange opbouw van grassroots organisatie, activisme en verzet tegen ontruimingen.

En dit is niet niks. Het trending topic, zelfs in Duitsland, op Twitter vat het uitstekend samen:

#ThisIsACoup.

We leven in een onzekere wereld, waarin een alsmaar radicaler wordende elite zich alsmaar krampachtiger en gewelddadiger aan een niet werkend neoliberaal beleid vastklampt.

We zullen nieuwe wegen moeten vinden die wegleiden van die waanzin. Snel.