Terug in jullie hok! Wij willen nu het woord!

(Oorspronkelijk verschenen op konfrontatie.nl)

De ´Europese´ pers bericht steeds vaker over de kritiek op beoogde handelsverdragen tussen de EU en Canada (CETA) en de EU en de VS (TTIP). Het is een van de weinige ´dossiers´ waar het de tegenstanders is gelukt om al tijdens het onderhandelingsproces voldoende politiek momentum te creëren zodat de Commissie wel móet blijven reageren.
De kritiek komt van tal van wetenschappers, NGO´s, politici en instellingen en neemt met de dag toe.
De Commissie van Bureaucraat Barroso wilde zich zulke ´mooie´ deals met Canada en de VS niet door de neus laten boren, dat is duidelijk. Maar dat lijkt ook te gelden voor de huidige Commissie van Luxleaks Juncker. Totdat het Europese Parlement ´ja of nee´ mag zeggen, zal ook het Juncker-team proberen zich ´transparant´ voor te doen en de politieke en publieke opinie voortdurend op het verkeerde been te zetten met regelrechte leugens en halve waarheden. De achterliggende belangen voor transnationale ondernemingen zijn te groot om dat niet te doen: de TTIP is namelijk bedoeld als maatstaf voor een wereldwijde update van het WTO-verdrag.

Terug naar Europa: het CETA-akkoord ligt al min of meer klaar voor parlementaire ratificatie en de TTIP-onderhandelingen zijn al in een vergevorderd stadium. Oftewel: de tijd dringt voor de tegenstanders. Daarom verzocht de Stop TTIP-coalitie de Commissie een tijdje terug om een Europees Burger Initiatief in te stellen. Het doel: de onderhandelingsinzet van de Commissie openbaar maken zodat een maatschappelijke discussie kan plaatsvinden.

(Ruim) één miljoen handtekeningen kunnen de Commissie verplichten om een hoorzitting in het Europees Parlement te houden en een serieus onderzoek in te stellen. De Commissie wees het verzoek in begin september echter op dubieuze gronden af en de coalitie toog daarop naar het Europese Hof om namens 230 organisaties uit 21 EU-lidstaten de leiding van de Unie daarvoor aan te klagen. Ondertussen is de coalitie alvast een petitie in eigen beheer begonnen en er zijn inmiddels al bijna 900.000 handtekeningen opgehaald via het internet. Teken mee: https://stop-ttip.org/onderteken/

In een recent opiniestuk gaat econome Sabine Ohm, verbonden aan de denktank Atlantic-community, in op de gevaren van CETA en TTIP voor het Europese landbouwsysteem en de normen voor milieu, dierenwelzijn en consumentenbescherming. Het gaat volgens haar bij de TTIP vooral om de gelijkschakeling van normen en de wederzijdse acceptatie van beheerssystemen. De VS willen dat de EU alle ´handelsbelemmerende´ regels en wetten verwijdert die geen handelsachtergrond hebben en/of niet op wetenschappelijk bewijs zijn gefundeerd. Zo wil de VS de opheffing van het moratorium op groeihormonen voor de vleesimport en het vergemakkelijken en versnellen van de toelatingsprocedure voor genetische gemanipuleerde organismes.

Ohm ziet drie belangrijke redenen voor het tegenhouden van CETA en TTIP:

1. Geen gelijkschakeling zonder aantasting van Europese normen.
De Europese normen en beheerssystemen verschillen enorm van die in de VS. Volgens het voorzorgsprincipe in de EU mogen (chemische) stoffen alleen worden toegelaten na uitvoerig onderzoek dat aantoont dat ze onschadelijk zijn voor milieu, dieren en mensen. In Canada en de VS volgt toelating meestal 6 maanden na aanmelding op basis van kwalitatief twijfelachtig onderzoek uitgevoerd door de industrie zelf. Zo is de toelating in de VS van genetische Roundup Ready soja (en van alle andere GM-planten daarna) gebaseerd op de ´substantiële gelijkwaardigheids´-hypothese van het bedrijf Monsanto. Muizen worden korte tijd (9 weken) gevoed met soja die nooit met de onkruidverdelger Roundup is besproeid. Dergelijk proeven zijn dus niet realistisch en toereikend, en toelating in de EU vormt daarom een groot risiko. Ohm: de VS oefende eerder via de WTO al veel druk uit op de EU om hormonenvlees toe te laten, en nu – met het TTIP voor ogen – toont de EU zich bereid om allerlei zaken toe te gaan laten, waaronder ook GMO´s en klonen. (Der Spiegel schreef juist deze week over geheim advies van de Wetenschappelijk Dienst van het Duitse parlement aan de Duitse regering over een voorgenomen etiketeringsplicht voor vlees, melk, kaas en eieren die afkomstig zijn van dieren die GMO-voer hebben gegeten. Daardoor loopt de Duitse staat een groot risico op enorme schadeclaims door Amerikaanse bedrijven als Monsanto, aldus genoemde dienst. En dat is zeker niet denkbeeldig: Monsanto klaagde in april namelijk de Amerikaanse staat Vermont aan wegens GMO-etiketteringswetgeving. En afgelopen week werd het eiland Maui op Hawaii door datzelfde Monsanto aangeklaagd nadat de bevolking in een referendum had gestemd voor een moratorium op GMO´s).

2. Onvergelijkbare wetgeving en gebrek aan toezicht.
Canada en de VS hebben geen nationale wetgeving voor dierenwelzijn of voor boerderij-audits of transportinspecties; dat is wel zo in de EU. Maar zelfs als de EU alleen maar de import van grote hoeveelheden hormoonvrij vlees zou toe staan, dan zou er – ondanks ons normenstelsel – onvoldoende capaciteit zijn om in de EU voldoende toezicht uit te oefenen op fraude (hormoonvlees). De 5 beschikbare ambtenaren van de Europese Voedsel- en Warenautoriteit zijn natuurlijk nooit in staat om na te gaan of de vleesimport in de 28 EU-lidstaten aan de eisen voldoet… Uitgaan van de in CETA en TTIP opgenomen ´wederzijdse acceptatie´ van beheerssystemen komt dan neer op het vertrouwen in de Canadese en Amerikaanse toezichtsstsytemen…

3. De kwestie van de groeibevorderaars.
In Canada en de VS is het legaal om vlees- en melkkoeien, varkens en pluimvee in te spuiten met groeibevorderaars die illegaal zijn in de EU (zoals synthetische hormonen, antibiotica en bèta-2 agonisten). Het is zeer moeilijk om reststoffen aan te tonen na de slacht. En hoewel er geen onderzoek is gedaan naar de gevolgen op de lange termijn van het gebruik van dit vlees, wil dat niet zeggen dat er geen gevaren zijn. Zo zijn er aanwijzingen dat bèta-2 agonisten ernstige verlammingsverschijnselen bij vee kunnen veroorzaken. Verder zou de import van dit vlees de Europese veehouders benadelen want hun Amerikaanse collega´s kunnen door de groeibevorderaars 8 procent goedkoperproduceren. Oneerlijke concurrentie dus.

Behalve deze punten die onze landbouw en standraads rechtstreeks bedreigen, noemt Ohm ook CETA- en TTIP-onderdelen als de ISDS (Investeerder vs. Overheid Geschillen Beslechting) en de ´Permanente Regulerings Raad´ (PRC) die ondernemingen nòg meer zeggenschap geven over zaken die overheden en burgers aangaan. De mechanismes daarvoor zijn het dreigen met rechtszaken (om schadeclaims te krijgen wegens ´niet-gederfde winsten´) en de voortdurende vroegtijdige tussenkomst in het wetgevende proces dat zowel de bestaande normen bedreigen als de vrijgekozen ontwikkeling daarvan belemmeren. Ze concludeert dat de CETA- en TTIP-processen stil gezet moeten worden en dat er in alle EU-lidstaten een breed maatschappelijk debat moet worden opgestart. En dan nog dit… Weer even naar de VS voor een recent GM-voorbeeld: de Amerikaanse NWVA keurde pas een paar GM-aardappelvariëteiten goed die “gezondere friet” zouden opleveren. Waar het ècht om gaat: de teelt is voordelig want de groente beschadigt minder snel bij oogst en vervoer. Alleen een dure PR-campagne door voedsel- en zaadproducenten in Oregon en Colorado kon voorkomen dat er geen meerderheid van bewoners was vóór GM-etikettering. Maar de tegenstanders willen nu bedrijven en restaurantketens als McDonalds dwingen deze aardappels niet in te kopen. Een soortgelijke campagne lukte eind 60-er jaren toen Monsanto met de eerste serie GM-aardappelen op de markt kwam. De verkoop stortte in nadat activisten de grote aardappelopkopers duidelijk maakten dat ze een boykot riskeerden. Dat lukte en de opkopers bestelden vervolgens andere aardappels bij de telers. Het moet blijken of dat deze keer ook zo werkt. In deze tijden van obesity wordt geschermd met vermeende gezondheidsaspecten …

Er is ook nog veel te schrijven over de situatie in de EU. Zoals over de beslissing van het Europese parlement om elke EU-lidstaat toe te staan een GM-moratorium in te stellen op het eigen grondgebied zelfs als de plant in kwestie is toegelaten in de EU. Heel mooi, maar hoe zit het ook alweer met het risiko op kruisbestuiving (over grote afstanden)? Of neem de nadruk die Juncker legt op banen en economische groei waar het gaat om CETA en TTIP, en zeer recente opmerkingen van zijn Commissarissen voor handel en voor economie in Berlijn waar ze zeiden dat de ISDS toch echt onderdeel blijft van CETA en TTIP en dat er alleen maar kleine aanpassingen zullen komen. Het is de vraag of de Duitse regering zal vasthouden aan de afwijzing van het ISDS die ze in juli uitsprak.

Belangenverstrengeling
En wat hiervan te denken: Op de Euractiv-site meldden de wetenschappers Steffen Foss Hansen en David Gee dat vele onderzoeken in de EU uitwijzen dat er in de afgelopen maanden verschillende ´aanvallen´ zijn uitgevoerd op het voorzorgsprincipe en op de wijze waarop het wordt toegepast. Dit heeft betrekking op uiteenlopende chemische en technische middelen die een risiko vormen voor gezondheid en milieu. De voormalige wetenschappelijke adviseur van Barroso, Ann Glover, speelde een grote rol in het ´downplayen´ van het belang van het voorzorgsprincipe voor onderzoeken naar de veiligheid van nanotechnologie, GMO, schaliegas, kankerverwekkende stoffen die de hormoonhuishouding verstoren, etc.
Glover onderhield zeer nauwe banden met de lobbies van grote bedrijven en had een zeer machtige positie waar het ging om beleidsvorming. Dat ze nu is ontslagen door Juncker wil zeker niet zeggen dat de Commissie niet meer sterk onder invloed staat van grote bedrijven. Integendeel, zo zei Corporate Europe Observatory: “We were shocked about the number of new commissioners with corporate backgrounds or other aspects of their careers which in our view, make them unsuitable to act as commissioner and promote the interests of 500 million EU citizens”. De onderzoekers constateen ook dat er helemaal geen Europese instelling is om de eventuele ongewenste belangenverstrengeling van Commissarissen te controleren, behalve de soms goedbedoelde (maar vaak ineffectieve) interventies van parlementsleden tijdens de speciale kennismakings-hoorzittingen.

Meer onderzoek is nodig…

Als je nog wat geld over hebt, steun dan Yournalism. Die willen nader onderzoek doen naar de TTIP en aanverwante zaken. Je krijgt dan allerlei exclusieve updates en een Q&A met de reporters. Zie Yournalism