Ga naar de inhoud

Overvoed en uitgemergeld: de verborgen strijd om voedsel

Het
Amerikaanse radioprogramma Democracy Now heeft Raj Patel ondervraagd over de
plotselinge stijging van de voedselprijzen en de rellen die daardoor
ontstonden. Raj Patel is de schrijver van het boek ‘Stuffed and Starved, the
Hidden Battle for the World Food System’
(in het Nederlands vertaald als Buy
This, Alles wat je niet wilt weten over je eten
)

11 min leestijd
Placeholder image

De
uitzending van het eerste deel vond plaats op 8 april. Een Engelstalige uitgeschreven versie van
het interview is hier te vinden.

Deel
twee van het interview hier.
En hier als
mp3-audiofile
.

De
vertaling (door globalinfo.nl):

 Overvoed
en uitgemergeld: Terwijl voedselrellen overal op aarde uitbreken legt Raj Patel
uit welke "geheime strijd om het wereld voedelstelsel" woedt.

Wereldwijd
zijn de voedselprijzen dramatisch gestegen, hetgeen een nieuw niveau van
dreiging toevoegt aan de crisis van de wereldwijde honger. In Afrika golfden
voedselrellen over het continent, met recente protesten in Burkina Faso,
Kameroen, Ivoorkust, Mauritanië en Senegal. In het grootste deel van West
Afrika is de voedselprijs met vijftig procent gestegen – in Sierra Leone 300
procent. In de Verenigde Staten is de prijs van tarwe, maïs, rijst en andere
granen met 41 procent gestegen in de afgelopen zes maanden.
We
spreken met Raj Patel, auteur van het boek Stuffed and Starved: The Hidden
Battle for the World Food System

 
ImageGast: Raj
Patel
, schrijver, activist en voormalig beleidsmedewerker bij Food First. Hij
heeft gewerkt bij de Wereldbank, de Wereldhandelsorganisatie en de Verenigde
Naties, en ook tegen hen geprotesteerd op vier werelddelen. Website boek .

Amy
Goodman:
In het laatste onderdeel van ons radioprogramma, kijken we naar de
dramatische stijging van de voedselprijzen op de wereld, die een nieuw niveau
van dreiging toevoegen aan de crisis van de hongercrisis op de wereld. In
Afrika golfden voedselrellen over het continent, met recente protesten in
Burkina Faso, Kameroen, Ivoorkust, Mauretanië en Senegal. In het
grootste deel van West Afrika is de voedselprijs met vijftig procent gestegen –
in Sierra Leone 300 procent. Vorige week waarschuwden Afrikaanse ministers van
Financiën dat de internationale stijging van voedselprijzen "een
beduidende bedreiging vormt van de economische groei, vrede en veiligheid van
Afrika". Andere protesten vonden afgelopen week plaats in landen als
Cambodja, Indonesië en Egypte. In Haïti zijn minstens vijf mensen omgekomen bij
rellen wegens de stijging van 50 procent van de prijzen van rijst, bonen en
fruit over het afgelopen jaar. De demonstraties gingen maandag door voor het
nationale paleis in Port au Prince.

Haitiaanse
demonstrant
: Wij demonstreren hier vrijwillig. Het is niet omdat we ervoor
betaald krijgen. Het parlement is verantwoordelijk voor dit alles. Het enige
waar we om vragen is dat de regering de prijzen van voedsel verlaagt.

 
Amy
Goodman:
Afgelopen maand kondigde het World Food Program (van de VN, vert.) een
zeldzame oproep af voor extra fondsen ter waarde van $500 miljoen. Van de kant
van de regering Bush is de noodhulp aan voedsel juist verlaagd. Afgelopen maand
verklaarde het Amerikaanse departement voor Internationale Ontwikkeling (USaid)
dat de stijging van de prijzen met 41 procent van tarwe, maïs, rijst en andere
granen van de afgelopen zes maanden, had bijgedragen aan een tekort van $120
miljoen op het budget, dat de instelling zal dwingen om noodoperaties te
beperken.

Wat is
de oorzaak van deze prijsstijging? En wat kan er aan gedaan worden om die weer
terug te draaien? Raj Patel onderzoekt deze kwesties in zijn nieuwe boek
Stuffed and Starved: the Hidden Battle for the World Food System. Hij is een
schrijver, activist en voormalig beleidsmedewerker van Food First. Hij heeft
gewerkt bij de Wereldbank, de Wereldhandelsorganisatie en de Verenigde Naties,
en heeft ook tegen hen geprotesteerd op vier werelddelen, hij spreekt met ons
vanuit San Francisco. Welkom, Raj Patel.

Raj
Patel
: Dag, Amy, hoe gaat het met je?

Amy
Goodman:
Fijn dat je met ons meedoet. Wat is de oorzaak van deze stijging van
voedselprijzen overal op de wereld?

Raj
Patel:
Nu, dat komt door een aantal factoren. Om te beginnen waren er afgelopen
jaar slechte oogsten. Volgens sommigen is dat een teken dat de
klimaatverandering bezig is om de landbouweconomie aan te tasten. En het is
zeker zo dat er afgelopen jaar veel slecht weer was, met name in Australië.
Daardoor is er minder voedsel beschikbaar.

Maar
daar komt een paar andere factoren bij. Een daarvan, een van de kwesties, is
dat regeringen, met name die van de VS, nogal verzot zijn op biobrandstof.
Biobrandstoffen zijn brandstoffen die uit plantaardig materiaal gewonnen zijn,
zoals maïs of suikerriet en ze worden voorgesteld als een manier om minder
afhankelijk te worden op het gebied van energie. Het probleem is, natuurlijk,
dat de biobrandstoffen de prijzen opdrijven van de gewassen, wat betekent dat
arme mensen ze niet meer kunnen betalen.

Daar komt
bij dat er een stijgende vraag naar vlees is in de ontwikkelingslanden. Als
mensen in die landen rijker worden en ze schakelen over op wat meer op een
Amerikaans dieet lijkt, heb je een situatie waarin granen verplaatst worden van
arme mensen naar de veestapel. En alweer lijdt dat tot verhoging van de prijs
van granen.

Een
laatste factor, en volgens mij een van de belangrijkste, is natuurlijk de prijs
van olie. Ik bedoel, een van de problemen met de manier waarop voedsel ons
tegenwoordig bereikt, is dat dat industrieel is, het is zeer intensief wat
betreft gebruik van fossiele brandstoffen, niet alleen vanwege de afstanden die
voedsel tegenwoordig aflegt, maar ook omdat het de basis is van veel kunstmest.
Fossiele brandstof is nodig om kunstmest en pesticide en dat soort zaken te
produceren. Dus als de prijs van olie meer dan 100 dollar per vat bedraagt,
telt dat op bij al die andere factoren en dan krijg je een soort ‘perfect
storm’ waarbij de voedselprijzen volledig buiten bereik van de armste mensen
vallen.

Amy
Goodman:
Ethanol wordt voorgesteld als een alternatief voor olie. Wat vind je
daar van?

Raj
Patel:
Het is een alternatief voor olie als je zelf in de graanhandel zit. Het
is een alternatief voor olie als je een van die grote verwerkers bent van
industrieel graan, die harder werken en lobbyen om geld te slaan uit het
omzetten van graan in ethanol.

Maar
het is een absurd idee. Ik bedoel, als je alleen kijkt naar de hoeveelheid
koolstof die erbij betrokken is – het niveau van CO2 dat nodig is om ethanol te
produceren is veel hoger dan wat er nu is, dus dat wat betreft de besparing die
het gebruik van ethanol op zou leveren. Als het dus gaat om een strategie tegen
klimaatverandering, is ethanol van de gekke. En het lijkt er triest genoeg op
alsof alle presidentskandidaten op dat gebied een klap van de molen gehad
hebben. Het lijkt een onderwerp te zijn dat er niet in slaagt goed op de agenda
te komen als een van de meest ernstige bedreigingen van het moderne Amerikaanse
landbouwbeleid.

Amy
Goodman:
Raj Patel, je schrijft aan het begin van je boek "Onze Grote
Vette Tegenstelling" dat "de honger van 800 miljoen mensen geschiedt
op hetzelfde moment als een andere historische feit: dat ze getalsmatig
overtroffen worden door de een miljard mensen op de planeet die overvoed
zijn." Vertel eens wat over die tegenstelling.

Raj
Patel:
Tja – nou, ik bedoel, het is een tegenstelling die je eigenlijk overal
ziet. Ik bedoel, je ziet het in de VS. Ik bedoel de VS is het meest overvoedde
land op de planeet. Maar drie van elke tien inwoners heeft een normaal
lichaamsgewicht. En tegelijkertijd hebben afgelopen jaar zo’n 35 miljoen
Amerikanen honger geleden op enig moment in dat jaar. Dus die tegenstelling
tussen honger en overvoeding is wereldwijd.

En in
het verleden hadden we de situatie dat de rijken dik waren en de armen mager.
Maar tegenwoordig, omdat ons voedsel afkomstig is van de soort van industriële
markt van verwerkt voedsel die waarde weghaalt van arme boeren en ons verwerkt,
zeer vetrijk voedsel biedt, een soort fast food, als kant-en-klaar voedsel voor
mensen in de steden. Het resultaat daarvan is dat je tegelijkertijd mensen hebt
die honger lijden en arme mensen die voor een groot deel overgewicht hebben. Ik
bedoel, het is een trieste tegenstelling dat vandaag in de Verenigde Staten hoe
lager je op de inkomensschaal staat, hoe groter de kans is dat je aan
overgewicht lijdt.

Amy
Goodman
: Raj Patel, we hadden onlangs die kwestie in de race om de
presidentskandidaat, waarbij de hoogste man van (reclamebedrijf, vert.)
Burson-Marsteller in het campagneteam van Hillary Clinton, Mark Penn, zich
moest terugtrekken omdat hij vergaderd had met de ambassadeur van Colombia. Die
had zijn lobby-bedrijf ingehuurd om te lobbyen voor een zogenaamd vrijhandelsverdrag
tussen Colombia en de VS. Bush legt dit verdrag aan het Congress voor ter
goedkeuring. Hoe zit het met de zogenaamde vrijhandel en hoe dat voedselprijzen
over de wereld beïnvloedt?

Raj
Patel:
Nou, ik bedoel, een van de redenen dat je op dit moment voedselrellen
ziet, is dat alle landen die je hebt opgenoemd, van Haïti tot Senegal en
Burkina Faso tot India, grotendeels opgenomen zijn in een internationale
economie war ze graan moeten importeren om het te kunnen consumeren. En dit is
het gevolg van het feit dat de VS (en de andere rijke landen, vert.) een
zogenaamde vrijhandelsagenda opdringen, waarin landen gedwongen worden om hun
importtarieven te verlagen en te stoppen met het beschermen van hun boeren. Het
resultaat is wat je nu ziet dat de landen die het meest getroffen zijn, degene
zijn die het meest enthousiast gedwongen werden om vrijhandel te omarmen.

De
landen die minder last hebben zijn landen die nog een hoop steun geven aan hun
eigen landbouw. Ik bedoel, die steun is zeer onevenwichtig, zeker in de VS en
de Europese Unie, maar zelfs ook in China of Japan of Zuid-Korea. Rijst,
bijvoorbeeld, wordt in Zuid-Korea en Japan behandeld als een cultureel goed. De
Japanse en Zuidkoreaanse regeringen hebben er hard voor gevochten dat voedsel buiten
de wurggreep van de vrijhandel werd gehouden.

Ja,
helemaal mee eens, vrijhandel is in grote mate verantwoordelijk, omdat landen
gedwongen zijn om vrijhandel in te voeren. En natuurlijk, als de prijs van
voedsel wereldwijd stijgt, hebben landen geen reserves, geen beleid, geen
middelen meer als ze gedwongen werden deel uit te maken van het
vrijhandelssysteem. Dus ik vind dat dat in grote mate verantwoordelijk is.

Amy
Goodman
: En zelfmoord onder boeren, wat heb je daarover gevonden?

Raj
Patel:
Over de hele wereld, maar in het bijzonder in India zie je de situatie
dat boeren – zoals iedereen – proberen hun omstandigheden te verbeteren,
waarvoor ze geld lenen om te kunnen investeren in hun land. In toenemende mate
brengen die investeringen niet genoeg op, of dat nu door klimaatverandering
komt of door medische uitgaven die ze moeten doen. En plotseling zien boeren
zich dan vaak gesteld voor faillissement of gedwongen verkoop van hun bezit, en
dan worden ze de eerste in een lange familielijn van hun familie die hun grond
kwijt gaat raken. En liever dan dat verlies van eer te ondergaan, vergiftigen
boeren, bijvoorbeeld in India, zich dan met pesticiden. Dat was een van de
zwaarste onderdelen die ik moest onderzoeken voor het boek, het praten met families
waarvan boeren zich gedood hadden.

En
natuurlijk is het een epidemie die in de VS begonnen is, in het Midwesten in de
jaren 1980, toen daar een enorme hausse van boerenzelfmoorden was. Misschien is
het niet het juiste woord, maar er was toen een daadwerkelijke epidemie. En die
zelfmoorden volgen op de toename van de schuld van boeren. Ze treffen vooral
kleine boeren, boeren die al generaties lang een gezinsbedrijf hebben gehad. En
in de nu moderne landbouweconomie zijn die boeren de meest kwetsbare, of ze nu
in India leven of in de VS of Groot-Brittannië.

Amy
Goodman:
Raj Patel, in de laatste dertig seconden van het programma – daarna
zullen we deel twee van dit gesprek brengen – maar hoe dramatisch zijn de
recente stijgingen van de voedselprijzen voor degenen die op het randje leven?

Raj
Patel:
Ik bedoel, voor hen zijn die volstrekt rampzalig. Het is belangrijk te
beseffen, natuurlijk, dat op het randje van het bestaansminimum leven ook al
rampzalig is, maar wat we nu zien is een toestand waarin mensen door de
voedselprijzen massaal in de honger en hongersnood gestort worden. Ik bedoel,
in Haïti eten mensen modderkoeken in een poging de pijn van de honger te
verdrijven. Het is echt behoorlijk verschrikkelijk.

Amy
Goodman:
Ik wil je bedanken voor je aanwezigheid. Het tweede deel van dit
gesprek wordt over een paar dagen uitgezonden. (en is in het Engels hier te
vinden,

vertaling volgt later, globalinfo)

(Zie hier een Duitstalig overzicht van de hongerrellen wereldwijd)