Ga naar de inhoud

Ongerichte woede tegen solidariteit met Zapatistas

Francine Mestrum bracht op 24 januari een woest artikel uit, bij uitpers.be, dat voor een groot deel gericht was tegen de Zapatistas en degenen die een oproep tot solidariteit hadden gesteund.

9 min leestijd

(Door Kees Hudig)

Het epistel van Francine  is om meerdere redenen te betreuren. Ten eerste omdat zij (en Uitpers in het algemeen (*)) anders altijd belangrijke onderwerpen behandelde, vanuit links en kritisch perfectief. Het zou jammer zijn als we dergelijk politiek werk niet meer – hoe kritisch dan ook – met elkaar zouden kunnen delen en tegenover elkaar komen te staan. Maar het artikel is ook problematisch omdat het nogal beledigend is en vol beschuldigingen staan die kant nog wal raken en ook niet door bronnen gestaafd zijn.

Francine meent trouwens meteen heel links de mantel uit te moeten vegen, al werd de titel van het stuk later kennelijk door Uitpers bijgesteld. Er wordt ook tegen andere ‘bewegings’onderwerpen gefulmineerd door Francine in het stuk, zoals ‘ongenuanceerde acties tegen de WTO’ (waardoor we nu met al die bilaterale vrijhandelsverdragen zouden zitten) en iets met ene John Crombez die een verkeerd voorstel over drugsverslaafde moeders heeft gedaan. Dat zijn vast ook belangrijke onderwerpen waar reacties op mogelijk zijn, maar we kunnen niet alles in een artikel behandelen. Ik wilde vooral reageren op haar woeste reactie op de brief voor solidariteit met de Zapatistas. in haar artikel neemt dat onderwerp ook de meeste ruimte in.

Als ik het kort samenvat, is Francine Mestrum zo kwaad geworden omdat de Zapatistas niet willen meegaan met het ontwikkelingsbeleid van de nieuwe president van Mexico, de oude vos Lopez Obrador (AMLO afgekort). De Zapatistas, en met name hun woordvoerder subcommandant Moises, al noemt ze die niet eens bij naam, hebben op hun verjaardagsmanifestatie op 1 januari nogal harde woorden gericht tegen AMLO omdat die een aantal gigantische ontwikkelingsprojecten wil uit laten voeren, (zie bijvoorbeeld dit stuk voor meer informatie daarover) die grote gevolgen zullen hebben voor de bewoners van de deelstaat Chiapas waar de Zapatistas al 25 jaar autonomie uitbouwen. Kennelijk heeft Francine grote hoop gevestigd op het aantreden van de nieuwe president. De Zapatistas zijn echter argwanend en waarschuwen dat ze niet over zich heen zullen laten lopen. Daar hebben ze goede redenen voor, waarvan Francine Mestrum er niet een noemt!

Even verderop in haar stuk schrijft ze dan dat de Zapatistas wel “een punt” hebben. “Nu hebben de zapatisten wel een punt” staat er letterlijk, “De vraag of het nu al erg toeristische schiereiland Yucatán nog miljoenen meer toeristen aankan (…)”. Ze hebben dus een punt, maar mogen dat dan niet maken? Francine Mestrum beweert vervolgens dat het standpunt van de Zapatistas “heel wat kritiek” opleverde en dat hen “gebrek aan ideeën en een teveel aan sectarisme [is] verweten”. Hun beweringen zouden “niet worden aanvaard” en “Het EZLN is een fossiel geworden, zo zegt een onderzoeker. Ze hebben zich teruggetrokken in hun grote gelijk – en armoede – en schreeuwen nu hun verontwaardiging uit. Maar er is niemand die nog luistert.” Wie dit dan allemaal beweert, wordt in het stuk van Mestrum niet duidelijk; niet een hyperlink, geen namen, niets. Ik geloof best dat er kritiek is op hun opstelling, het zou raar zijn als dat niet zo was, maar door het zo vaag te formuleren kun je er natuurlijk niets mee. Het is ook een onderzoekster of journalist onwaardig. Kritiek is prima, maar smaad is dat niet.

De bodem is dan nog niet bereikt, er wordt ook nog gesteld: “En dan wordt de vraag gesteld (door wie eigenlijk, GI): wat doen jullie voor de inheemse volken? Zowat overal in het land zijn er honderden groepen actief tégen allerhande infrastructuurprojecten, maar niet één kreeg ook steun van het EZLN.”

Zo een opmerking is niet alleen onwaar, die is ook kwalijk. je kunt de Zapatistas van van alles beschuldigen maar niet dat ze niet zijn opgekomen voor de rechten van de lokale inheemse bevolking. Dat is nota bene hun ontstaansreden en dat hebben ze al die jaren voortgezet, met een grote prijs, vaak ten koste van de eigen levens, en dat is nog steeds hun leidraad. En natuurlijk kunnen ze vanuit Chiapas weinig praktische steun leveren aan protesten die duizend kilometer van hen verwijderd zijn. Maar zelfs dat doen ze; op hun website regent het solidariteitsverklaringen, zelfs met de Mapuches in Chili. Verder hebben ze een netwerk opgezet, de Sexta, dat ook over de landsgrenzen heen reikt en houden ze nog steeds grote internationale bijeenkomsten op hun grondgebied, die gaan over fundamentele vragen over de toekomst van internationale vrouwenstrijd, kunst en cultuur, en wetenschap. Kom daar maar eens om bij de gemiddelde westerse NGO.

Wat vooral steekt aan de aanval van Mestrum is dat ze geen enkele waardering toont voor wat de Zapatistas wel bereikt hebben, juist door hun halsstarrige weigering om zich te plooien naar de heersende machten. Als ze dat hadden gedaan, waren ze in 1994 niet eens begonnen met hun verzet tegen het vrijhandelsakkoord met de VS en Canada waar de hele wereld een voorbeeld aan nam. Vervolgens hebben ze 25 jaar lang met de weinige riemen die ze hadden moeten roeien en hebben ze opgebouwd wat ze nu hebben. Het is het enige deel van Mexico waar mensenrechten gerespecteerd worden, waar de lokale bevolking het voor het zeggen heeft, waar geen moord-en-doodslag door de narcostaat heerst en waar, inderdaad, het kapitalisme en toerisme buiten spel zijn gezet. Ze hebben systemen opgebouwd voor onderwijs en basis-gezondheidszorg voor iedereen. Dat is nogal wat en we kunnen begrijpen dat dat verdedigd wordt en we mogen ook blij zijn dat er internationaal aandacht voor is. Dat is niet omdat we dom of slecht geïnformeerd zijn, of vanuit West Europa zo graag indianen en natuur willen beschermen, zoals de schrijfster letterlijk verzucht. Dat is omdat we weten hoe belangrijk solidariteit in de praktijk is. En omdat we weten hoe moeilijk het is om een alternatief op te bouwen in een wereld van armoede en vol dreigende militairen.

Wat Mestrum ook maar voor het gemak vergeet, terwijl ze best weet dat dat een rol speelt, zijn de ervaringen met progressieve machthebbers en hun ontwikkelingsplannen. Daar hebben we zelfs hier in Amsterdam last van, waar een op het oog progressief stadsbestuur zojuist een levendige alternatieve gemeenschap (het ADM) heeft ontruimd en ondanks massaal protest van plan is 45 hectare biologische landbouwgrond in de Lutkemeerpolder vol met bedrijven voor Schiphol te bouwen. De Zapatistas weten hoe sterk de macht is van de progressieve schijn en hoe moeilijk het is om je te verdedigen als er ‘groene’ ontwikkelingsplannen door de staat worden doorgedrukt. Dat is immers ook de geschiedenis van Mexico, dat na de revolutie een ‘Partij van de Institutionele Revolutie’ aan de macht zag komen waar 70 jaar slachtoffers door zijn gevallen. De PRD, de voormalige partij van AMLO, is jaren aan de gedeelde macht geweest in de deelstaat Chiapas en eerder tegenstander dan steun geweest van de Zapatistas. Bovendien had AMLO zo makkelijk de goede kant kunnen kiezen, namelijk die van ‘links en onderop’ als hij had gewild, maar koos hij ervoor om vooral grote bedrijven te paaien en een van de organisatoren van de campagne tegen de Zapatistas onder president Zedillo, Esteban Moctezuma Barragan, aan te stellen als minister van Onderwijs. Kijk ook naar de ervaringen nu in Nicaragua met de zich links voordoende Ortega, en ook in Bolivia zijn er grote problemen met de heerschappij van de ‘inheemse’ president Morales. Dat kun je toch niet eenvoudig negeren? Dat is toch de realiteit waar lokale inheemse bevolking mee te maken heeft?

Mestrum verwijt de Zapatistas dat ze geen oplossingen aandragen. Volgens haar zijn ze (al laat ze dat lafjes door een anonieme ‘onderzoeker’ zeggen) een fossiel en hebben ze “zich teruggetrokken in hun grote gelijk – en armoede – en schreeuwen nu hun verontwaardiging uit. Maar er is niemand die nog luistert.” Dat zou kunnen, dat er niemand luistert. Maar dan is het wel merkwaardig dat we daar zelfs hier in Nederland/België over zitten te praten en dat ik hun verklaring in het toonaangevende Mexicaanse dagblad La Jornada kon lezen.

Tegelijkertijd zijn de tijden dramatisch en zeer ernstig en gaan we er waarschijnlijk binnenkort aan onderdoor als de klimaatcrisis echt toeslaat. En daar zijn geen oplossingen voor in zicht. Dat is inderdaad zeer frustrerend. Maar dat komt niet omdat de Zapatistas het voor het zeggen hebben, maar eerder omdat er te weinig Zapatistas in de wereld zijn. Want anders dan Mestrum denk ik dat het gebrek aan oplossingen vooral zit bij top-down-denkende gematigd linkse politici als AMLO en de hele bedrijfskliek daar achter die zich niet door hem zal laten bedreigen. Zij komen met weinig anders dan nog meer van dezelfde ‘ontwikkeling’: het invliegen van toeristen en ze een dagje rond laten rijden langs echte indianen. Het gebrek aan perspectief zit vooral daar en we moeten er voor zorgen dat dat anders wordt. Dat wil niet zeggen dat je ze altijd sektarisch moet bestrijden, maar wel dat je ze kritisch en argwanend mag – en misschien wel moet- bejegenen. We moeten trappen naar degenen die structurele oplossingen in de weg zitten; niet naar beneden en naar links, zoals Mestrum doet, maar naar boven en naar rechts!

Ondertussen moeten we hopen en werken aan dat er geen conflicten ontstaan tussen Zapatistische autonome gebieden en de regering en haar machtsapparaat. Over een paar jaar kunnen we dan in ieder geval bekijken wie er gelijk had. Mexico is namelijk groot en er zijn allerlei gebieden waar de armoede vergelijkbaar is met die in Chiapas maar waar geen weerbarstige verzetsgroep dwars ligt. AMLO kan daar zo aan de slag en als over vijf jaar blijkt dat de bevolking het daar veel beter heeft dan in de vijf Caracoles van de Zapatistas, neem ik nederig mijn hoed en zal ik voortaan oproepen om de parlementaire strategie te steunen.

—————

(noot *) Uitpers is een belangrijke bron van linkse informatie in het Nederlands taalgebied, vooral als het gaat om internationale politiek. Wat recentelijk wel verbaasde, om het voorzichtig te zeggen, is dat er een warrig stuk op de website geplaatst werd van Sonja van den Ende. Het is zelfs het meest gelezen stuk op de website. Te lezen valt dat extreemrechtse bewegingen in Duitsland als pegida en AFD “goede ideeen, uit nood geboren” koesteren en alleen helaas “wat zijn geradicaliseerd”. Het zijn volgens haar helemaal geen neonazi’s en ze moeten positief beschouwd worden in het licht van wat ze noemt de Europese opstand. Bizar en kwalijk natuurlijk. Sonja van den Ende is een fan van Assad en Putin en gooit op internet met de meest fantasievolle komplotverhalen. Vluchtelingen zijn bijvoorbeeld een geheim plan van de VS om Europa te destabiliseren… Maar wat doet zoiets op Uitpers!?