Mara Montanaro: “De internationale feministische staking legt het hele web van patriarchaal geweld bloot”

(Foto Gustave Deghilage, Flickr CC2.0)

Théories féministes voyageuses, (rondreizende feministische theorieën) het nieuwste essay van feministisch filosofe Mara Montanaro, nodigt ons uit om een stap terug te doen en in dialoog te gaan met Zuid-Amerikaanse feministen die het lichaam en het leven centraal stellen in de strijd. In dit boek verkent Mara Montanaro de begrippen ‘lichaamsterritorium’ en ‘het werk van de reproductie’, die de kern vormen van de feministische staking, een revolutionair middel volgens haar. Met dit in gedachten interviewden we haar aan de vooravond van 8 maart, de Internationale Dag van de Strijd voor de Rechten van de Vrouw, maar ook de Internationale Dag van de Feministische Staking, van Argentinië tot Italië, via Spanje en België.

Wat was je eerste kennismaking met stakingen?

Ik ontdekte stakingen door mijn professionele en feministische activiteiten, activiteiten waartussen ik geen onderscheid maak. Ik bereidde een seminar voor over de geschiedenis en strategieën van feministische stakingen aan de universiteit Paris 8, waar ik veel Latijns-Amerikaanse studenten ontmoette die mijn ogen openden voor de revolutionaire strijd die gaande is in Latijns-Amerika. Op een bijeenkomst ter voorbereiding van 8 maart in 2019 nodigden we de vrouwelijke stakers van het Ibis-hotel Batignolles uit, evenals de vrouwelijke schoonmakers van de Parijse stations die na 45 dagen staken de outsourcinggigant ONET ten val brachten.

Het idee was om een verhaal te construeren dat rekening hield met alle stakende vrouwen en vertelde wat het concreet betekende voor vrouwen om te staken. Het was ook op dat moment dat ik in contact kwam met Verónica Gago, de Argentijnse auteur van La Potencia feminista (Feministische Macht, Uitgeverij Divergences2021). Ik heb fragmenten vertaald voor mijn studenten. Toen het in het Frans verscheen, schreef ik het nawoord.

Je laat concepten graag op pad gaan. Welke verbanden kunnen we leggen tussen de staking van de werkneemsters in het Ibis-hotel en de Latijns-Amerikaanse feministische staking?

Beide gaan over de materiële levensomstandigheden, over totale materiële onzekerheid. De link leggen tussen deze stakingen betekent ook de vragen stellen die me altijd hebben achtervolgd: hoe bouw je een internationale coalitie van vrouwen op vanuit een staking? Wat betekent het om samen te zijn? Hoe verbinden we de verschillende strijden zonder ze te reduceren tot één gemeenschappelijke noemer om een collectieve beweging op te bouwen? Hoe kunnen we samen strijden ondanks de verwoestingen en in zo’n moeilijke context?

Wat betekent het om samen te zijn? Hoe verbinden we de verschillende strijden zonder ze te reduceren tot één gemeenschappelijke noemer en een collectieve beweging op te bouwen?

Om “samen te zijn” stel je het begrip “wij vrouwen” in vraag…

Ja, we moeten af van een vastomlijnd, burgerlijk, hegemoniaal “wij vrouwen”. Wij vrouwen” gaat over worden, vertrekkende vanuit onze eigenheid en materiële omstandigheden met het oog op het bouwen van een gemeenschappelijke toekomst. “Wij feministen” wordt opgebouwd door actie. Het is een onvoorzien onderwerp (zoals gedefinieerd door Carla Lonzi, een Italiaanse radicale feministe uit de jaren 1970) waarover we moeten nadenken en dat we moeten helen (* noot van de vertaler: in het Frans maar een letter verschil: ‘penser’ en ‘panser’), dat we moeten opbouwen terwijl we collectief helen van alle conflicten en alle wonden.

Wat zou de gemeenschappelijke toekomst van vrouwen zijn?

Een revolutie die zou leiden tot bevrijding en economische onafhankelijkheid voor alle vrouwen. Om dit te bereiken moeten we herconfigureren wat werk betekent en de klassenkwestie op het snijvlak van andere onderdrukkingen leggen.

De internationale feministische staking werd geboren op het kruispunt van de strijd tegen vrouwenmoorden en tegen het economische kader van geweld.

Waarom denk je dat de feministische staking – zoals bedacht door de Zuid-Amerikaanse feministische beweging – een revolutionair middel is?

De internationale feministische staking is ontstaan op het kruispunt van de strijd tegen vrouwenmoorden en tegen de economische structuur van geweld. Het brengt samen wat het belangrijkst is in de wereld: kwesties van geweld tegen vrouwen en kwesties van werk en klasse. De internationale feministische staking legde het hele web van patriarchaal geweld bloot. Toen vrouwen in 2016 de straat op gingen om te protesteren tegen vrouwenmoorden met kreten als Ni Una Menos (“Niet één minder”), politiseerden ze geweld door van vrouwenmoorden het kruispunt te maken van economisch, seksistisch, racistisch en koloniaal geweld.

De staking maakt het ook mogelijk om het concept van werk te heroverwegen. Door reproductieve arbeid centraal te stellen, maakt ze alle heterogeniteiten en de veelheid aan vormen van reproductieve, migranten-, onzekere, onbetaalde, niet-erkende en onbetaalde arbeid zichtbaar. De staking is revolutionair omdat ze niet oproept tot opname in de kapitalistische normaliteit. Door de reproductie in twijfel te trekken, wordt ons hele idee van productiviteit in twijfel getrokken. In plaats van productiviteit alleen te zien als uitbuiting via een loon, laat de staking ons zien dat de uitbuiting die via het loon georganiseerd wordt, andere vormen van uitbuiting alleen maar onzichtbaar en hiërarchisch maakt.

De feministische staking geeft een nieuwe definitie van de staking, die tot nu toe werd gezien als blank, vakbonds- en mannelijk, en toont ook de grenzen ervan.

In welk opzicht is de feministische staking geen staking ‘zoals alle andere’ en is het een krachtige drijvende kracht achter het feminisme van vandaag?

De feministische staking geeft een nieuwe definitie – van onderaf en van links – van de staking die voorheen werd gezien als blank, vakbondsgebonden en mannelijk, en toont haar grenzen. Het laat zien dat er geen productie is zonder reproductie. Ze slaagde erin het onderscheid tussen een vakbondsstaking en een politieke staking te doorbreken en werd een algemene staking omdat ze feministisch was en omdat ze geworteld was in de gemeenschappelijke toestand van onzekerheid. En zo breidt ze haar politieke potentieel uit.

Uiteindelijk laat de staking ons zien dat een lichaam niet alleen een uitgebuit, onderdrukt, gekrenkt lichaam is, maar dat het ook en vooral een resistent lichaam is.

Daarom is de feministische staking niet zomaar een gebeurtenis, maar een proces waarrond we samenkomen, waar we samenkomen om iets gemeenschappelijks op te bouwen, waar we uit de stilte tevoorschijn komen om politieke subjecten te worden. De staking is een proces van het herdefiniëren van concepten van werk, het onderbreken van de patriarchale tijdelijkheid, het heruitvinden van het leven en, om Silvia Federici te citeren, “het opnieuw betoveren van de wereld”.

Voor jou is de staking een “machtig” en vreugdevol moment…

Dat is zo, omdat alles wat er toe doet belichaamd is in lichamen, omdat schrijven (schrijven over de staking, bijvoorbeeld) belangrijk is voor mij zolang het militant en geëngageerd is. In de staking zie je dissidente lichamen, precaire lichamen, onze lichamen, koppig resistent, die territoriale lichamen worden, een collectief lichaam dat zich verspreidt, de straten binnendringt met onze aanwezigheid. Er is een verband tussen militante vreugde en de feministische kracht (om de voor mij fundamentele titel van Verónica Gago te gebruiken) waar de patriarchale en kapitalistische wereld bang voor is. Dit verband, dat ik terugvind in de staking, laat ons zien dat een lichaam niet alleen een uitgebuit, onderdrukt, gekrenkt lichaam is, maar dat het ook en vooral een resistent lichaam is, dat bevloeid kan worden door deze vreugdevolle kracht, en het is vreugdevol omdat het collectief is.