Kan Duitsland afstand doen van het ‘besparingsdiktat’?
Sinds het begin van de eurocrisis, dwingt de regering van Angela Merkel een politiek van veralgemeend besparen af, en dit met het akkoord van een deel van de sociaal-democraten. Hoe reageren de Duitse linkse intellectuelen? Wat verwachten van Frankrijk na de overwinning van François Hollande? Een gesprek met Birgit Mahnkopf, politicologe, professor aan de Hogeschool voor Recht en Economie in Berlijn en lid van het wetenschappelijk comité van ATTAC Duitsland.
(Origineel vertaling op website Attac-Vlaanderen)
Basta!: Hoe verklaart U de stugheid van Berlijn vandaag tegenover de Europese crisis?
In Duitsland, zijn het dezelfde economisten die alle regeringen adviseren. Met slechts één motto: er moet een besparingspolitiek gevoerd worden, de kosten moeten dalen, de lonen moeten omlaag. Hadden de anderen bespaard zoals wij het al tien jaren doen om de groei aan te zwengelen, dan zouden ze ook terug competitief worden. Dit stellen is tezelfdertijd miskennen dat dit recept hier gewerkt heeft dankzij het feit dan andere landen hun groei financierden op krediet en Duitse producten konden kopen. Duitsland is het Europese land dat het meest geprofiteerd heeft van de eenheidsmunt. Zelfs in de Verenigde Staten vindt men nog heterodoxe economisten, of minstens pragmatici. Hier niet. In de Duitse politiek is er een ‘anti-schuld syndroom’: getransplanteerd vanuit de huishoudelijke economie – niet meer uitgeven dan wat je verdient – naar de nationale economie. Deze visie is grotendeels verantwoordelijk voor de absurde rol die de Europese Centrale Bank (ECB) speelt, wanneer ze nooit rechtstreeks aan de staten leent maar wel aan privébanken voor bijna niets. Die banken lenen dan op hun beurt aan hoge interesten aan de staten. Duitsland vreest dat de lidstaten die goedkoop kunnen lenen, geen enkele inspanning niet meer zouden doen om te besparen en dat zo de inflatie zal toenemen. Wanneer wij in Duitsland over inflatie spreken dan stellen we op hetzelfde niveau de hyperinflatie van de jaren 1920 (een inflatie van meer dan 50% per maand, nvdr) en een jaarlijkse inflatievoet van 5%, die vooral de vermogens zou treffen.
Met haar veralgemeende besparingspolitiek, lijkt het dat Duitsland haar macht wil opleggen aan Europa. Is dit het geval?
Angela Merkel en haar minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, hebben de objectieve rol die de Duitse economie in Europa speelt niet willen onderkennen. Ze hadden zich liever niet bemoeid met de ‘kleine landen’ en nog minder wensten ze de rol van leader in crisistijd te spelen. Want de verantwoordelijkheid van eerste Europese economie op zich nemen zou betekenen dat men een interprofessioneel minimumloon zou moeten invoeren dat in Duitsland niet bestaat en van koers veranderen inzake de ECB en de eurobonds . Een bepaalde economische elite meent echter dat er in Europa niet veel meer te rapen valt en dat men alles op alles moet zetten op de transatlantische relaties, op China of Rusland. Dit is een irrationele houding die de Duitse economie fel overschat. Indien de Europese markten instorten zal deze elite snel zien wat dit voor Berlijn betekent. Deze afhankelijkheid van de financiële markten is rampzalig. Dit dwingt de Grieken overschotten te produceren om de interest op de schuld te betalen in plaats van er hun scholen en hospitalen mee te laten functioneren. Op termijn zal dit de economieën en de samenlevingen van de landen uit Zuid-Europa vernietigen en de ‘germanofobie’ doen stijgen. Dit fenomeen wordt hier wel duidelijk gezien, maar Duitsland reageert hierop door terug te plooien op zichzelf.
Is de overwinning van links in Frankrijk voor u een goede zaak?
De grote vraag is: wat gaat er in Frankrijk gebeuren? De hoop voor Europa vandaag is dat de radicale linkervleugel in Frankrijk zo een druk kan uitoefenen op Hollande dat deze een Europese politiek gaat voeren die duidelijk verschilt van die van Sarkozy. Er is geen andere oplossing. Ik hoop ook dat de politieke krachten van de landen in moeilijkheden, vooral dan Spanje, neen zeggen aan de besparingskoorts en de ‘gulden regel’ weigeren. Wat ze al begonnen zijn te doen. Daarom is het belangrijk dat tegenover Duitsland Frankrijk zich opstelt als koploper van de landen van Zuid-Europa. Want Duitsland kan geen politiek voeren ‘tegen’ Frankrijk. Zelfs de christendemocraten beseffen dit.
Wat kan men verwachten van Duits links?
Zeer waarschijnlijk zal het een grote coalitie zijn die uit de volgende stembusgang zal komen (voorzien voor september 2013, nvdr.). Wat mag men hiervan verwachten? Misschien dat de sociaal-democraten (SPD) eventueel wat meer druk zullen uitoefenen op de christen-democraten (CDU) om eurobonds uit te geven. Maar die stommiteit van de gulden regel, hebben we wel te danken aan een Duitse SPD minister van Financiën . De Duitse besparingsaanpak zal niet veranderen binnen een grote coalitie, ook niet in een coalitie van de sociaaldemocraten en Groen, al zijn deze meer Europees gericht. Een rood-rood-groene coalitie is voor het ogenblik niet te verwachten. We zijn er verder af dan ooit. Het enige dat men verhopen kan, is dat de Franse socialisten zouden druk uitoefenen op de SPD. En daarom is er in Frankrijk een radicale en sterke linkerzijde nodig die de PS doet bewegen. Ik kan me geen andere dynamiek voorstellen, tenzij men aan de sombere scenario’s gaat denken van een opkomst van uiterst-rechts.
Voelen de Duitse vakbonden zich solidair met de Europese werknemers?
Het is moeilijk. Er is een sterke breuk tussen de vakbondsfederatie van de industrie, IG Metall en die van de diensten, Verdi. De eerste vertegenwoordigd vooral geschoolde loontrekkenden, werkzaam in de export industrie. Aan de andere kant een vakbond die vooral kwetsbare werknemers verenigt, weinig geschoold, vrouwen. Er zijn ook werknemers uit de openbare sector bij Verdi, maar de meesten zijn werkzaam in gemeentes met uiterst diepe schulden. Dan spreken over de solidariteit met werknemers uit andere landen… Hier en daar zijn er partneriaten en zijn er punctuele acties.
Vreest U een op zichzelf terugplooien van de Europese landen?
Het op zichzelf terugplooien is geen alleenrecht voor Europees rechts. Men ziet het ook ter linkerzijde gebeuren. Het is duidelijk dat de manier waarop de Europese instellingen functioneren niet democratisch is. Vandaag bevinden we ons op een spoor dat leidt naar een autoritair Europa. Daarom is het Europees project zo moeilijk te verdedigen. Toch vind ik dat we de Euro moeten behouden, al is hij op de verkeerde basis gebouwd. Terugkeren naar de nationale munten is van kwaad naar erger gaan. Er moet een nieuw fundament voor de EU komen, met een nieuwe grondwet en nieuwe controle-instellingen.
Wat denkt u van het debat in Frankrijk, over het protectionisme ?
Die idee is niet noodzakelijk negatief, als het geen kwestie is van de bescherming van Franse of Duitse bedrijven, maar van het milieu en van de arbeid. Er is nood aan een debat over de bescherming van de arbeid en van de natuur, als belangrijkste bronnen van rijkdom. Als men dat nu protectionisme wil noemen, mij goed. Maar het moet gekoppeld zijn aan sociale standaarden, en aan normen voor een minimumloon bijvoorbeeld. Deze regels moeten aan het kapitaal opgelegd worden.
(Met dank aan Jules Debroux voor de vertaling)