Ga naar de inhoud

Hoe de arbeidersbewegingen zich voorbij de grenzen van het kapitalisme bewegen

We moeten de verbeelding van de arbeidersklasse weer opbouwen en het kapitalistische verhaal bestrijden dat gemaakt heeft dat we ons gemakkelijker het einde van de wereld kunnen voorstellen dan het einde van het kapitalisme.

8 min leestijd

(Door  Celina della Croce, bron Engelse origineel commondreams, vertaling globalinfo.nl (donateur worden?), foto’s Tom Kruse)

Tussen de herfst van 1999 en april 2000 zijn honderdduizenden fabrieksarbeiders, boeren, gepensioneerden, studenten, vakmensen  en gewone burgers  de straat op gegaan in Cochabamba, Bolivia, om ten strijde te trekken tegen de privatisering van hun water. Een door het buitenland geleid consortium van particuliere bedrijven had de controle over de watervoorziening van de stad overgenomen, waardoor de waterprijzen met soms maar liefst 300 procent stegen. Met de vaardigheden en ervaring van georganiseerde bewegingen zoals de Federatie van Fabrieksarbeiders, waren de werkende mensen in staat om een bedrijf met vele miljarden te verslaan rond een gemeenschappelijk belang: het recht op water.

cocha2Tegenover een goed georganiseerde wereldwijde elite die de kracht van het organiseren van de werkplek heeft weggeslagen, laat Cochabamba ons zien dat het organiseren van de arbeidersklasse rond een gemeenschappelijk belang en het zich verplaatsen buiten de grenzen van de werkplek, een opening biedt om ijveren voor  een toekomst die mensen boven winst stelt, en die ook te winnen..

De geografie van het heden

Het kapitalisme begon een nieuwe vorm aan te nemen in de jaren zeventig met de komst van nieuwe technologieën die het snelle transport van goederen en de communicatie over het productieproces vergemakkelijkten. Het neoliberalisme, een beleidskader dat de rijken verrijkt (door belastingverlaging) en de arbeiders vernedert (door het snijden in de mogelijkheden en de toegang tot sociale lonen), begon de wereldeconomie te bepalen.

De wereld was nu zo met elkaar verbonden dat de mondiale kapitalisten het productieproces konden doorbreken, waardoor het nog moeilijker werd voor georganiseerde massa’s werkende mensen om het productieproces te stoppen en daadwerkelijke macht over de heersende elite te verwerven. Nu de productie van onderdelen van het productieproces over de hele wereld verspreid was, kon de sluiting van een fabriek die in China automotoren produceert gemakkelijk worden gecompenseerd door de productie van automotoren in Mexico of Taiwan.

Vijay Prashad, directeur van Tricontinental: Institute for Social Research, legt uit dat “nieuwe technologieën, zoals satellietcommunicatie, automatisering en containerschepen, bedrijven de mogelijkheid hebben geboden om wereldwijde, real-time databases te beheren en goederen zo snel mogelijk te verplaatsen. Bedrijven konden fabrieken opsplitsen en in verschillende landen tegelijk opzetten, een proces dat bekend staat als de disarticulatie van de productie”. De vooruitgang in het transport maakte dit proces verder mogelijk, zodat “het kapitaal de onderdelen van de producten snel en relatief goedkoop kon verplaatsen en de goederen ook relatief gemakkelijk naar de markten kon verschuiven”.

Dit scenario wijkt sterk af van de energie die bijvoorbeeld in het midden van de 20e eeuw kon worden opgewekt door de arbeiders in de auto-industrie in Detroit, die door stakingen en vertragingen het hele productieproces konden stilleggen en waarvan de voordelen en de arbeidscontracten een afspiegeling zijn van de mate van macht die zij over hun werkgevers konden uitoefenen. Fabrieken die ooit het hart van de auto-industrie vormden en plaats boden aan machtige arbeidersorganisatie zijn nu grotendeels verlaten, hun gebroken ramen en afbrokkelende muren zijn een spiegel van het veranderende productielandschap en de behoefte aan andere strategieën om zich er rond te organiseren.

De context voor het organiseren van vandaag de dag, waar werkende mensen over de hele wereld mee te maken hebben, is er een die moet worstelen met de uitdagingen die een gedecentraliseerd productieproces en een goed georganiseerde heersende klasse met zich meebrengen. We kunnen het huidige moment zien als een soort breuk – misschien een manier om de wereldwijde opkomst van het fascisme te begrijpen. De zondebok in de vorm van xenofobie, racisme en religieus fundamentalisme – de versleten instrumenten van de strategie van het kapitalisme om de arbeidersklasse te verdelen – vult een ideologische leegte en biedt een oplossing voor de woede die wordt aangewakkerd door de alledaagse realiteit van de arbeidersklasse, die wordt geconfronteerd met enorme ongelijkheid en verarming. Het is op deze woede dat links moet reageren; om een ideologie te bieden die ernaar streeft haar oorsprong te begrijpen en culturele mechanismen en ideologieën vorm te geven die ons in staat stellen ons een andere weg vooruit voor te stellen en op te bouwen.

Kiemen van verzet

Het Center of Indian Trade Unions (CITU) presenteert zo’n weg. In een recent interview besprak CITU-voorzitter K. Hemalata zowel de uitdagingen die voor de arbeidersbewegingen liggen als enkele van de strategieën die worden gebruikt om ze te bestrijden. Hemalata wijst op dezelfde trend van de disarticulatie van de productie, namelijk dat “arbeiders niet het hele product produceren; vaak produceren ze slechts een deel van het product”. Ze legt uit: “Dit betekent dat de arbeiders niet geconcentreerd zijn in één fabriek, waar ze zich kunnen organiseren. Ze werken slechts aan een deel van het product, ruimtelijk gescheiden van collega’s, en hebben daardoor minder macht”.

Een ander groot probleem, legt ze uit, is het gebruik van arbeidsmigranten om “sociale kloven” te creëren tussen de arbeiders en de omliggende gemeenschappen. Vaak worden arbeiders uit de ene staat in een bus geladen naar een fabriek elders, waar ze geen banden hebben met de gemeenschap en vaak niet dezelfde taal spreken. Deze trend wordt weerspiegeld in de gedwongen migratie van mensen die op de vlucht zijn voor geweld in Midden-Amerika op zoek naar veiligheid en economische kansen in de Verenigde Staten. Migranten die erin slagen om naar de Verenigde Staten te komen, worden vaak beschuldigd van de ellende van de arbeidersklasse in het algemeen omdat ze “banen hebben gestolen” en de kapitalistische klasse de schuld hebben afgewend van het feit dat ze alle lonen laag hebben gehouden en dat ze door imperialistische interventies de onstabiele omstandigheden in hun thuislanden hebben gecreëerd.

Ondanks het gedeelde belang van de gemeenschap en de werknemers en tussen de verdeelde sectoren van de arbeidersklasse die gedwongen zijn lage lonen en vaak precaire omstandigheden te accepteren, slaagt deze verdeeldheid vaak in het creëren van sociale breuken die de belangen van de heersende klasse versterken.

Een strategie van CITU om deze sociale breuken te bestrijden is “het organiseren van mensen in hun woonwijken en niet alleen op de plaatsen van productie”, zegt Hemalata. In de Zuid-Indiase staat Kerala, bijvoorbeeld, biedt het Linker Democratisch Front Maleisische taalcursussen aan voor de migrerende werknemers, wat hen in staat stelt “om nauwere banden te ontwikkelen met mensen die naast hun werk en in hun buurt wonen”. Als je werknemers de middelen geeft om de maatschappij te betreden waar ze werken, dan kunnen de scheidslijnen niet zo gemakkelijk worden uitgebuit door de directie.

De uitdagingen van het mondiale kapitaal vragen om creativiteit in hun oplossingen. We moeten de verbeelding van de arbeidersklasse weer opbouwen en het kapitalistische verhaal bestrijden dat heeft gemaakt dat we ons makkelijker het einde van de wereld kunnen voorstellen, dan het einde van het kapitalisme. Voordat een nieuw systeem kan worden geboren, moet het eerst worden geplant en gevoed in de spleten van onze huidige realiteit. We moeten een ideologie en cultuur opbouwen en populariseren die een andere oplossing bieden dan haat en zondebokken voor de ellende van de armen en onteigenden, en de theorieën en strategieën van de huidige basisbewegingen versterken. Dit vereist dat we de confrontatie aangaan met de consumptiegedreven cultuur en het sociale isolement dat door het kapitalisme worden bevorderd en een cultuur opbouwen die de gemeenschap en de mensheid nieuw leven inblaast, die het welzijn van de mensheid centraal stelt boven de accumulatie van rijkdom in de handen van een klein aantal mensen. De kiem van de toekomst ligt in de strategieën van de CITU in India, in de arbeiderscoöperaties in Brazilië, in de huisvestingsstrijd in Zuid-Afrika en in talloze andere basisbewegingen over de hele wereld. Dit zijn de sleutels die de wielen van de goed geoliede machine van het kapitaal tot stilstand kunnen brengen.

Dit artikel is geproduceerd door Globetrotter, een project van het Independent Media Institute.

Celina della Croce is coördinator bij Tricontinental: Instituut voor Sociaal Onderzoek en organisator, activist en pleitbezorger voor sociale rechtvaardigheid. Voordat ze bij Tricontinental Institute kwam, werkte ze in de arbeidersbeweging bij de Service Employees Union en de Fight for 15, waar ze zich inzette voor economische, raciale en allochtone rechtvaardigheid.

——–

Naschrift globalinfo:

De strijd tegen de privatisering van water in Cochabamba speelde zich gedeeltelijk in Nederland af. Het consortium dat het waterbedrijf had opgekocht, was om belastingtechnische en rechtsbescherming gevestigd in Nederland (u weet wel, de zuidas, bij een trustkantoor dat overgenomen was door ING). Uiteindelijk werd hun eis tot schadevergoeding bij de omstreden bemiddelingsinstelling van de Wereldbank ICSID ook via deze constructie aanhangig gemaakt. We hebben toen een aantal acties gevoerd bij ING en eisen gesteld, maar uiteindelijk de bevolking van Cochabamba ook kunnen helpen met uitzoekwerk. Zo speelde bij de schikking waar het uiteindelijk op uitliep, vermoedelijk een belangrijke rol dat wij hadden kunnen bewijzen dat de transacties van het consortium in Cochabamba hadden plaatsgevonden net voordat ze zich formeel in Nederland vestigden. De toenmalige staatssecretaris Ybema moest na kamervragen bevestigen dat ze daarmee ten onrechte een appel deden op het Nederlandse investeringsverdrag met Bolivia. Daarmee viel in feite de basis onder het appel bij ICSID weg.

Er was een speciale website gemaakt voor informatie over deze zaak, die nog steeds bestaat: https://arenaria.home.xs4all.nl/water/nieuws.html