Het Westen gebruikt COP27 om de schuld af te schuiven op armere landen
Particuliere hebzucht prevaleert boven het overleven van de mensheid. In de handen van het kapitaal is “schoon” aardgas slechter dan “vuile” steenkool. Maar de rijke landen hebben een ingewikkeld systeem bedacht om de feiten te verdoezelen en de schuld af te schuiven op armere landen.
(Door Prabir Purkayastha / Independent Media Institute, dit artikel werd geproduceerd in partnerschap door Newsclick en Globetrotter. Nederlandse vertaling globalinfo.nl (dol op donateurs) foto van website vattenfal)
COP27 is begonnen in Sharm el-Sheikh. Hoewel de oorlog in Oekraïne en de tussentijdse verkiezingen in de VS onze onmiddellijke aandacht hebben afgeleid van de strijd tegen de opwarming van de aarde, blijft dit een centraal punt van zorg in ons tijdperk. Uit rapporten blijkt dat we er niet alleen niet in slagen onze klimaatdoelstellingen te halen, maar dat we ook ver achterblijven bij de doelstellingen. Erger nog, de uitstoot van het krachtige broeikasgas methaan is veel sneller toegenomen en vormt een even grote bedreiging voor de klimaatverandering als kooldioxide. Hoewel methaan minder lang in de atmosfeer aanwezig is, over een periode van 100 jaar gezien, is het een krachtiger broeikasgas dan kooldioxide.
Het nettoresultaat is dat we vrijwel zeker niet zullen slagen in onze doelstelling om de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graden Celsius boven het preindustriële niveau. En als we niet snel actie ondernemen, is zelfs een doelstelling van 2 graden Celsius moeilijk haalbaar. In dit tempo kijken we uit naar een temperatuurstijging van 2,5-3 graden Celsius en de verwoesting van onze beschaving. Erger nog, de gevolgen zullen veel groter zijn in de equatoriale en tropische gebieden, waar de meeste armen van de wereld leven.
In deze column behandel ik twee kwesties. Het ene is de verschuiving van steenkool naar aardgas als overgangsbrandstof, en het andere is de uitdaging van de opslag van elektriciteit, zonder welke we niet met succes kunnen overschakelen op hernieuwbare energie.
De ontwikkelde landen – de VS en de leden van de Europese Unie – zetten sterk in op aardgas, dat voornamelijk uit methaan bestaat, als de overgangsbrandstof van steenkool. In Glasgow tijdens COP26 maakten de ontwikkelde landen steenkool zelfs tot hoofdthema, door de aandacht te verleggen van hun eigen broeikasgasemissies naar die van China en India als grote steenkoolgebruikers. De veronderstelling bij het gebruik van aardgas als overgangsbrandstof is dat het broeikaseffect ervan slechts de helft bedraagt van dat van steenkool. Methaanemissies blijven ook minder lang – ongeveer 12 jaar – in de atmosfeer voordat ze worden omgezet in kooldioxide en water. De keerzijde is dat het een veel krachtiger broeikasgas is. Het effect ervan is 30 keer groter over een periode van 100 jaar dan een equivalente hoeveelheid kooldioxide. Dus zelfs een veel kleinere hoeveelheid methaan heeft een veel groter effect op de opwarming van de aarde dan kooldioxide.
Het slechte nieuws op het gebied van methaan is verder dat de methaanlekkage van de aardgasinfrastructuur veel groter is, mogelijk zelfs zes keer zo groot – volgens een studie van de Stanford Universiteit van maart 2022 – dan de ontwikkelde landen ons hebben verteld. De hoge methaanlekkage bij de aardgaswinning doet niet alleen alle voordelen van de overschakeling op aardgas als tussenbrandstof teniet, maar verergert zelfs de opwarming van de aarde.
Er zijn nu twee reeksen gegevens over methaan beschikbaar. De ene meet de werkelijke methaanlekkage uit de aardgasinfrastructuur met satellieten en vliegtuigen die infraroodcamera’s gebruiken. De technologie om methaanlekken uit aardgasinfrastructuur te meten is eenvoudig en goedkoop. We zijn immers in staat om methaan te detecteren bij exoplaneten ver weg van het zonnestelsel. Het redden van deze planeet van de hittedood heeft toch zeker een veel hogere prioriteit! Het andere set gegevens is de meting van atmosferisch methaan door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).
Het Environment Protection Agency (EPA) in de VS schat dat 1,4 procent van al het in de VS geproduceerde aardgas in de atmosfeer lekt. Maar uit het onderzoek van de Stanford University van maart 2022, waarbij camera’s en kleine vliegtuigjes over de aardgasinfrastructuur vlogen, bleek dat het cijfer waarschijnlijk 9,4 procent is – meer dan zes keer zo hoog als de schatting van het EPA. Zelfs als methaanlekken slechts 2,5 procent van de aardgasproductie uitmaken, zullen ze alle voordelen van de overschakeling van steenkool op aardgas tenietdoen. “Schoon” aardgas kan drie tot vier keer slechter zijn dan zelfs vuile steenkool. Tenminste in de handen van het kapitaal!
Het EPA voert geen fysieke metingen uit. Het enige wat zij gebruikt om de methaanuitstoot te schatten is een formule die een aantal subjectieve factoren omvat, samen met het aantal putten, de lengte van de pijpleidingen, enz. Laten we niet vergeten dat er in de VS veel mensen zijn die ofwel niet geloven in het feit van de opwarming van de aarde, ofwel het feit willen negeren. Zij zouden zelfs een verzwakte EPA met plezier willen slopen en alle maatregelen om de opwarming van de aarde tegen te gaan willen ontmantelen.
De impact van methaanlekken is te zien in een andere reeks cijfers. De Wereld Meteorologische Organisatie meldde de grootste sprong in “methaanconcentraties in 2021 sinds het begin van systematische metingen bijna 40 jaar geleden.” Hoewel de WMO discreet zwijgt over de reden van deze sprong, is het verband tussen de overschakeling op aardgas en de daaruit voortvloeiende stijging van de methaanuitstoot moeilijk te missen.
Het tragische van methaanlekken is dat zij met de huidige technologie gemakkelijk te ontdekken zijn en niet erg duur om te repareren. Maar bedrijven zijn niet gemotiveerd om zelfs deze kleine stapjes te nemen, omdat het hun huidige winstgevendheid beïnvloedt. Het grotere goed – nog grotere winsten, maar op langere termijn – interesseert hen niet. Ze zullen waarschijnlijk niet veranderen tenzij ze gedwongen worden door regelgeving of direct ingrijpen door de staat.
Het cynisme van de rijke landen – de VS en leden van de EU – over de opwarming van de aarde blijkt uit hun gedrag tijdens de oorlog in Oekraïne. De Europese Unie heeft enkele van haar kolencentrales opnieuw opgestart, waardoor het aandeel van kolen in de energiemix is toegenomen. Verder heeft de EU cynisch beweerd dat het ontwikkelen van olie- en gasinfrastructuur in Afrika in orde is, zolang het alleen voor levering aan Europa is en niet voor gebruik in Afrika. Afrikaanse landen moeten volgens de EU in plaats daarvan alleen schone, hernieuwbare energie gebruiken! En natuurlijk moet die energie-infrastructuur in handen zijn van Europese bedrijven!
De sleutel tot een overgang naar hernieuwbare energie – de enige langetermijnoplossing voor de opwarming van de aarde – is het vinden van een goede manier om energie op te slaan. In tegenstelling tot fossiele brandstoffen kunnen hernieuwbare energiebronnen niet naar believen worden gebruikt, aangezien wind, zon en zelfs water een continue energiestroom leveren. Water kan worden opgeslagen in grote reservoirs, maar wind en zon niet, tenzij ze worden omgezet in chemische energie in batterijen. Of tenzij ze worden omgezet in waterstof en dan opgeslagen in tanks of natuurlijke opslag in geologische formaties, ondergronds of in zoutgrotten.
Er is een grote hype geweest over batterijen en elektrische auto’s. Wat niet in beeld komt is dat batterijen met de huidige technologie een veel lagere energiedichtheid hebben dan olie of steenkool. De energie van olie of aardgas is 20-40 keer zo groot als die van de meest efficiënte batterij van dit moment. Voor een elektrisch voertuig is dat niet zo’n groot probleem. Het bepaalt gewoon hoe vaak de batterijen van het voertuig moeten worden opgeladen en hoe lang het opladen duurt. Het betekent de ontwikkeling van een laadinfrastructuur met een snelle omlooptijd. Het veel grotere probleem is hoe energie op het niveau van het elektriciteitsnet kan worden opgeslagen.
Opslag op netniveau betekent dat het net wordt voorzien van elektriciteit uit opgeslagen energie. Voor deze taak worden netniveaubatterijen voorgesteld. Wat de voorstanders van batterijen op netniveau nalaten ons te vertellen is dat zij stroom kunnen leveren voor kortetermijnschommelingen – dag en nacht, winderige en niet-winderige dagen – maar dat zij niet kunnen voldoen aan de vraag van langetermijn- of seizoensschommelingen. Dit brengt ons bij de vraag naar de energiedichtheid van opslag: Hoeveel energie kan een kilogram lithiumbatterijen bevatten in vergelijking met een kilogram olie, aardgas of steenkool? Het antwoord met de huidige technologie is 20-40 keer minder. De kosten van de bouw van een dergelijke gigantische opslag om seizoensgebonden schommelingen op te vangen, zullen al onze voorraden lithium (of enig ander batterijmateriaal) uitputten.
Ik zal niet ingaan op de prohibitieve energiekosten – elektriciteit of fossiele brandstoffen – van particulier versus openbaar of massavervoer, en waarom we op het laatste moeten overschakelen. In plaats daarvan zal ik me concentreren op de grotere vraag hoe we hernieuwbare energie kunnen opslaan, zodat we onze elektriciteitsinfrastructuur kunnen laten draaien wanneer er geen wind of zon is.
Is het mogelijk dat een nieuwe technologie dit probleem oplost? (Denk aan de droom van kernenergie die niet alleen schoon maar ook zo goedkoop zal zijn dat het verbruik niet gemeten hoeft te worden). Maar verwedden we de toekomst van onze beschaving op zo’n mogelijkheid?
Zo niet, dan moeten we kijken naar bestaande oplossingen. Die bestaan, maar om ze te gebruiken moeten we alternatieven zoeken voor batterijen om onze netproblemen met intermitterende hernieuwbare energie aan te pakken. Dat betekent dat we onze bestaande waterkrachtcentrales moeten omvormen tot opslag op het net en waterstofopslag moeten ontwikkelen voor gebruik in brandstofcellen. Geen extra dammen of reservoirs, zoals de tegenstanders van waterkrachtprojecten vrezen. En natuurlijk betekent het meer openbaar vervoer in plaats van particulier vervoer.
Al deze bestaande oplossingen betekenen dat er op maatschappelijk niveau veranderingen moeten worden doorgevoerd waartegen de belangen van het bedrijfsleven zich verzetten. Kapitaal bevoordeelt privé winsten op korte termijn boven sociale voordelen op lange termijn. Weet je nog dat oliemaatschappijen het eerste onderzoek in bezit hadden dat de gevolgen van de opwarming van de aarde door kooldioxide-uitstoot aantoonde? Ze hielden deze resultaten niet alleen tientallen jaren verborgen, maar lanceerden ook een campagne waarin ze ontkenden dat de opwarming van de aarde verband houdt met broeikasgassen. En ze financierden ontkenners van klimaatverandering.
De tegenstelling in de kern van de opwarming van de aarde is particuliere hebzucht boven sociale behoeften. En wie financiert zo’n overgang, de armen of de rijken? Dit is ook waar COP27 over gaat, niet alleen over hoe de opwarming van de aarde te stoppen.
Prabir Purkayastha is de oprichter van Newsclick.in, een digitaal mediaplatform. Hij is een activist voor de wetenschap en de vrije software beweging.