Goede klimaatvoornemens leiden tot strijd
De klimaatwet van Klaver en Samson komt. Dat lijkt onvermijdelijk. Drie jaar zijn ze ermee bezig en zeven partijen zijn nodig om het voor elkaar te krijgen. Een typisch Nederlands overlegsucces, waarna de strijd weer volledig open is. Wie gaan er profiteren en wie gaan de rekening betalen?
(Door Jan Taat, oorspronkelijk verschenen op solidariteit.nl)
In ieder geval biedt de uitvoering van de klimaatwet de FNV een herkansing na het eerdere defensief optreden en het vrijwel geluidloze achterkamer overleg tijdens het Energieakkoord voor duurzame groei (SER, 2013).
Kleurloos compromis
VVD, CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks, PvdA en SP zijn goed voor 113 zetels en daarmee voor een ruime kamermeerderheid. Die wet komt er dus, maar is door de breedte een kleurloos compromis. Iedereen claimt blij te zijn met het resultaat en is waakzaam voor de eigen belangen. De wet kent goede bedoelingen – terugdringing kooldioxide-uitstoot met bijna 50 procent in 2030. Harde voorschriften met boeteregelingen ontbreken echter. Dat houdt de vervuilers uit de wind.
De wet mag ook geen aanleiding geven voor rechtszaken tegen de staat. ‘Urgenda bestendig’ noemen ze dat, om een herhaling van de afgang van de staat bij de rechter te voorkomen. Stichting Urgenda won in eerste instantie bij de rechter de claim dat de staat zijn burgers onvoldoende beschermt. De SP is blij dat de wet rapportage voorschrijft van de verdeling van de kosten tussen huishoudens en bedrijven. Dat bevordert de klimaatrechtvaardigheid. De FNV kent hiervoor het begrip eerlijk omschakelen.
Kabinet delegeert
De uitvoering van de wet komt in handen van een organisatie onder de naam Klimaatakkoord. Daarin maken bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden concrete afspraken over de maatregelen waarmee we de CO2-uitstoot in Nederland kunnen halveren (www.klimaatakkoord.nl). Het kabinet heeft de regie over het akkoord, maar delegeert verantwoordelijkheden naar ‘sectortafels’ waar overleg wordt gevoerd tussen overheden, werkgevers, werknemers en ngo’s. Ed Nijpels leidt het geheel.
De onderhandelingen zijn al een paar maanden aan de gang. NRC (4 juli) en Trouw (5 juli) melden dat die, vooral in de sectoren industrie en mobiliteit, stroef verlopen. Volgens de NRC wil de politiek – die in het Energieakkoord voornamelijk buitenspel stond – nu een vinger in de pap. Het gebrek aan mandaat maakt de onderhandelingen moeilijker. Het eerste voorstel voor een akkoord op hoofdlijnen dat dinsdag verschijnt, zal naar verwachting tamelijk vaag zijn. Aan het einde van het jaar moet het definitieve plan rond zijn, liefst voor de klimaattop COP 24 van de Verenigde Naties in december.
Daarmee is het speelveld afgeperkt. De inzet van het bedrijfsleven lijkt simpel: veel subsidie ontvangen en weinig betalen. De lasten socialiseren en de winsten privatiseren. Dat leidt tot grootschalige oplossingen. Windmolen- en zonneparken bieden niet alleen voor de industrie mogelijkheden, maar ook voor de noodlijdende en door schandalen geplaagde agrarische sector. Het nogal rechtse en ondernemersvriendelijke kabinet zal daarin volgen. De regeling van uitruil van geleverde stroom van particuliere zonnepanelen tegen geconsumeerde stroom wordt herzien. Wegens succes te duur, vindt minister Wiebes die de regeling al binnen twee jaar wil vervangen. Een klap voor de decentrale opwekking. Hopelijk wordt dat niet een trend.
Afwachten dan maar
De inzet van de vakbeweging kan ook simpel zijn: geld voor werkgelegenheid, omscholing, sociale plannen en compensatie voor lage inkomensgroepen te betalen uit progressieve belastingen en verhoging van bedrijfs- en dividendbelastingen om maar wat te noemen.
De praktijk is nu anders. Tijdens het Energieakkoord ontstond er ophef over de voorgenomen sluiting van kolenoverslag en kolencentrales. De FNV eist een kolenfonds van 600 tot 800 miljoen om de werkgelegenheidseffecten (omscholing, kosten baanverandering, WW-reparatie) op te vangen. Er zijn ‘panklare SER-adviezen’. De bal ligt bij Wiebes en de Tweede Kamer. Nu is het blijkbaar afwachten. De eigenaren hebben het makkelijker, zij kunnen hun eisen eenvoudig afdwingen bij de rechter als de overheid niet vrijwillig over de brug komt.
FNV sluit coalities
Het FNV meerjarenbeleidsplan 2017-2021 onderkent het belang van het Energieakkoord en de eerlijke omschakeling naar duurzame productie voor werknemers. Grote veranderingen staan voor de deur door klimaatverandering, robotisering en nieuwe verdienmodellen als deeleconomie. Daar moeten we bij zijn. We sluiten coalities met organisaties in de strijd voor een circulaire economie en een beter klimaat.
De coalities zijn er, soms controversieel als de belangen van een sector geschaad lijken. De strijd vindt voornamelijk plaats in FNV Havens, daar waar de klappen gaan vallen. Wat ontbreekt – ondanks de activiteiten van de FNV Werkgroep Klimaat – is een centrale plek binnen de bond. Als je naar de problemen rond ‘het Offensief’ kijkt, lijkt dit een algemener probleem dan alleen klimaat-activiteiten. Het is voor de centrale organisatie blijkbaar moeilijk acties te voeren.
Moeilijk zichtbare informatie
De bezoeker van fnv.nl ziet in eerste instantie “Word lid van de FNV” en “bij de FNV tel je mee” en vervolgens “vind jouw cao” en “vind jouw sector”. Doorklikken geeft toegang tot de geoliede cao-machine. Onderaan is nog plaats voor drie nieuwsberichten, FNV-lokaal en een actie. Het Offensief haalt de voorpagina niet meer. Ga je naar “Thema’s”, dan is alles werk en inkomen. Zo bekeken, is de FNV een versplinterde, smalle vakbeweging.
Verstopt onder “Over de FNV” vind je wat meer over de activiteiten op centraal niveau. Eveneens met nadruk op cao en loopbaanbegeleiding, maar ook FNV-internationaal en zowaar als je doorklikt zie je bij “Ons werk” een link naar “Het Offensief/echte Banen”. Je moet er wat voor over hebben.
Bijdragen over het Energieakkoord of klimaatverandering zijn alleen via de zoekmachine te vinden en dan kriskras verspreid over fnv.nl. Er gebeurt wel wat, maar een centraal punt waar de geschiedenis (zoals bijvoorbeeld FNV: Energieakkoord zorgt voor 15.000 banen, 12 juli 2013), de huidige stand van zaken en geplande activiteiten zichtbaar zijn, zou al een mooie eerste stap zijn. Gesignaleerde onrechtvaardigheid leidt tot actie voor een eerlijke omschakeling.