Fel debat over Oxfam-rapport

SMEEROLIE OF SPAAK TUSSEN DE WIELEN?
Over Oxfam-rapport “Meten met twee maten”

(Dit stuk is verschenen in WTO-Zip, in de oorspronkelijke uitgave stonden ook voetnoten die hier veelal in links zijn verwerkt)

Begin april startte Oxfam International een driejarige campagne, ‘Make trade fair’ (zie http://www.maketradefair.com). De inzet: armoedebestrijding door meer en rechtvaardige(r) handel. De aftrap vormde de publicatie van het rapport “Rigged Rules and Double Standards – trade, globalisation and the fight against poverty.” (een integrale versie van het rapport of samenvatting is hier op te vragen). Het stuk heeft vele positieve en negatieve commentaren losgemaakt bij voor- en tegenstanders van globalisering van neo-liberale snit.

Walden Bello, directeur van “Focus on the Global South” (Bangkok), reageerde kort, duidelijk en pittig op het rapport. Angus Cleary, de Britse campagnechef van Oxfam, diende hem van repliek. Het mocht niet baten. Bello bleef – minzaam maar beslist – bij zijn eerdere kritiek. Hij lichtte zijn standpunt uitvoerig toe en gaf meteen een aanzet voor een strategiediskussie gericht op ontsporing van de WTO-ministersvergadering in 2003. Bello spreekt de hoop uit, dat Oxfam alsnog gaat deelnemen aan de wereldwijde coalitie tegen ondernemersgestuurde globalisering. Maar moet dan wel eerst aangeven waar ze staat.

Terug naar het waar het om begon, het Oxfam rapport. Wat is er mis mee?

Het Oxfam rapport laat zich op meerdere niveau’s lezen. Om te beginnen dat van de concepten, het theoretisch niveau. Welke beginselen hanteert Oxfam? Welke filosofie bepleit zij? Welke vooronderstellingen pleegt zij? Zijn deze terecht, discutabel, gekleurd of passend bij, nuttig voor de beleden inzet? Bello gaat op dit soort vragen niet in. Hij houdt het bij de constatering dat Oxfam het “paradigma van de exportgeorienteerde groei” promoot en focust op “markttoegang” voor het Zuiden. Logisch, aldus Bello, dat mensen denken dat Oxfam is overgelopen naar het kamp van de vrije markt-ideologen.

Allemaal niet waar, vindt Oxfam.

Een tweede niveau van lezing van de Oxfam tekst betreft de inhoudelijke kant. Over de gehanteerde cijfers en redeneringen, de analyses en de voorgestelde maatregelen is veel discussie mogelijk. Een voorbeeld. Hoe zit het met de kleine boeren in het Zuiden die produceren voor subsistentie of lokale markt? Oxfam: “Wij wijzen simplistische tegenstellingen tussen ‘cash crops’ en ‘food crops’ en productie voor de lokale en de exportmarkt af.” Het echte probleem (“issue”) zou namelijk de “verdeling van winsten/opbrengsten? (“benefits”) van deelname aan de markt zijn.” (1) Bello gaat discussies als deze niet aan. Hij volstaat met de vermelding dát er inhoudelijke verschillen over hoofdzaken (“substantive issues”) liggen.

Als strategisch denker richt Bello zijn kritische pijlen geheel op het derde niveau van lezing van de Oxfam tekst, het politieke. Bello redeneert rechtlijnig en praktisch.

* Wat is het strategische doel van de beweging tegen ‘corporate-driven’ globalisering?
De liberalisatie van de handel en de aan handel gerelateerde terreinen stoppen of terugdraaien.
* Wat is het doel van de vrije-markt globaliseerders?
De beperkte WTO-onderhandelingen die in Doha gestart zijn, uit te breiden tot een brede ‘comprehensive’ onderhandelingsronde à la ‘Uruguay’. En wel tijdens de 5e Ministeriële Conferentie van 10 tot 14 september 2003 in Cancun, Mexico.
* Wat moet dus het strategische campagnedoel van de beweging tegen ondernemingsgestuurde globalisering zijn?
De 5e Ministeriële Conferentie te laten ontsporen.
* Hoe?
Door het raken van de achilleshiel van de WTO – de besluitvorming via consensus. Door ‘at all costs’ de vorming van zo’n consensus te voorkomen. En wel op alle punten van de agenda (diensten, landbouw, investeringen etcetera). Net als in Seattle. Vrijhandel en de WTO zijn immers als een fiets: zij vallen om als zij niet’vooruitbewegen. (2)

Heel interessant allemaal, maar wat heeft dit met de Oxfam campagne te maken?

Bello stelt dat het scenario van de vrije markt-globaliseerders in de war moet worden geschopt. Dit middels een strategie op meerdere fronten. Eén front is het opblazen van de alliantie EU/VS. Een ander front – en nu naderen we langzaam het Oxfam-rapport – is de versterking van het verzet (!) van de ontwikkelingslanden tegen nog méér liberalisatie. In plaats van …. hen de worst van markttoegang voor hun producten voor te houden. En zo hun verzet de kop in te drukken.

Dit probleem wordt ook bij Oxfam onderkend. Maar het heet daar “dilemma” en er worden geen conclusies aan verbonden. Angus Cleary: “(…) (de) vraag is of ontwikkelingslanden door te onderhandelen over verbeterde markttoegang tot een onrechtvaardige deal (“bargain”) gedwongen zullen worden waarin zij hun eigen markten verder moeten openen in sectoren als landbouw, bankwezen, diensten en anderen. De gevaren zijn duidelijk.” (3)

Kevin Watkins, eveneens van Oxfam, zegt het kort en bondig: “we buy your bananas and shirts if you give our banks and insurance companies access to your markets.” (4) Hij wijst op een cruciaal punt: “markttoegang” was reeds in de Uruguay-ronde het wisselgeld van EU/VS voor het doorzetten van de strengere regelgeving over handel en intellectueel eigendom. Maar van afbouw van protectionistische maatregelen in hun textiel en landbouw is vervolgens geen sprake geweest. Hun gotspe is grenzenloos: “Zij eisen vrijmaking van de markt in ontwikkelingslanden als beloning voor wat zij jaren geleden al gedaan zouden moeten hebben.” (5)

Volgens Bello leidt de campagne van Oxfam af van waar het echt over gaat – het laten ontsporen van de 5e Ministeriële Conferentie. Maar zij is vooral ook “contraproductief”. De WTO gebruikt namelijk campagnes voor markttoegang zoals die van Oxfam maar ook van de Cairnsgroep graag om de grote handelsmachten tot ‘concessies’ te bewegen – om de vette buit binnen te kunnen halen. Bello’s conclusie over de Oxfam campagne: “Wrong war at the wrong place at the wrong time” (6)

Rest een vraag: Is er voor Bello ook nog iets goeds aan de campagne van Oxfam? Zeker! Oxfam heeft de beweging een grote dienst bewezen. Door haar is de kwestie van de juiste strategie van de beweging namelijk volop in de aandacht gebracht.

Renate Ebner

Noten:
1. “Oxfam’s response to Walden Bello’s article on Make Trade Fair”, Angus Cleary, 3 mei 2002: http://www.tni.org/archives/bello/oxfamresponse.htm
2. De vergelijking is van C. Ferd Bergsten, hoofd van het Institute of International Economics (IIE), en wordt door Bello in “Oxfam debate: From Controversy to Common Strategy” aangehaald.
3. Zie noot 1.
4.”Money talks”, Guardian, 24 april 2002, aangehaald in noot 5.
5.”Money Talks”, Guardian Weekly van 9 – 15 mei 2002.
6. Naar een uitspraak van generaal Omar Bradley over de ‘Korea-oorlog’.

KADER: LINKS NAAR REACTIES OP OXFAM-RAPPORT

* reactie van de WTO: “Moore welcomes Oxfam report but cites omissions and errors”, WTO Press Release, 11 April 2002

* Reactie van Ransford Smith, Jamaicaanse Ambassadeur bij the WTO, bij aanbieding rapport aan WTO-ambassadeurs: “Statement by Ransford Smith, Jamaican Ambassador to the WTO, Geneva Seminar, 21 May 2002”, reactie Jamaica

* Verklaring van Oxfam beleidsadviseur Kevin Watkins bij die gelegenheid: “Statement by Kevin Watkins, Oxfam Senior Policy Advisor, Geneva Seminar, 21 May 2002”, statement Watkins

* reactie van Europese Commissie, 17 april 2002:”EU welcomes Oxfam campaign to Make Trade Fair, sets record straight on its role in combating poverty”, communication from Trade Directorate-General of the European Commission verkorte weergave en volledige text

* Oxfam’s antwoord op commentaar van Europese Commissie: commentaar Oxfam op EU

* “Herfkens blij met gedegen rapport Oxfam/Novib over handel en armoede; Minister ziet meer ruimte voor samenwerking”, 11 april 2002 redevoering Herfkens

citaten uit diverse commentaren, te vinden op Oxfam website: citaten op Oxfam website
meer citaten op website Oxfam

* reacties van Food First: “OXFAM campaign contradicts developing country demands for WTO reform”, Food First Press Release, Anuradha Mittal, 11 april http://www.foodfirst.org/media/press/2002/oxfamreport.html Food First Press Release

* “Moderates wilt but radical South Africans struggle”, Patrick Bond, 17 april 2002. Bond is economie journalist bij de University of Witwatersrand Graduate School of Public and Development Management en hij is activist bij Alternative Information and Development Centre (http://aidc.org.za/). reactie Bond

* “Oxfam’s Jekyll and Hyde approach to trade will worsen the lot of the poor”, Colin Hines (schrijver van ‘LOCALIZATION- A GLOBAL MANIFEST0’), reactie Hines

* “Export at any cost: Oxfam’s free trade recipe for the third world”, Dr. Vandana Shiva, founder of the Research Foundation for Science, Technology and Ecology reactie Shiva

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Renate Ebner/ WTO-Zip.)