Europese Centrale Bank: misdadig monetair beleid

(Foto: Montecruz Foto, Blockupy 2013, Flicker, CC2.0)

De ECB hoeft zich niets aan te trekken van parlementen, zowel niet nationaal als Europees, laat staan van de publieke opinie. Volgens het Verdrag betreffende de Europese Unie (1992) is de ECB ‘onafhankelijk’. Maar dit onafhankelijke instituut ondermijnt momenteel mensenrechten.

Onafhankelijke ECB ondersteunt het grootkapitaal

Dat verdrag geeft de ECB ook het recht “om krediettransacties te verrichten met kredietinstellingen en andere marktpartijen, waarbij de verleende kredieten worden gedekt door toereikend onderpand”.

Concreet betekent dat: banken hebben het voorrecht om te lenen van de ECB, terwijl de ECB het alleenrecht heeft om publiek geld (euro’s) te creëren. Commerciële banken lenen via zogenoemde ‘basis herfinancieringsoperaties’ (main refinancing operations) van de centrale bank. In ruil daarvoor eist de ECB gepast onderpand. Kan een bank niet terugbetalen, dan wordt de ECB eigenaar van dat onderpand. Wat dat gepast onderpand is, bepaalt de ECB zelf.

En die definitie is ruim. De ECB aanvaardt zowel staatsobligaties van lidstaten als een veelheid aan bedrijfsobligaties als gepast onderpand. Voor banken zijn deze obligaties zo goed als cashgeld, want ze kunnen op elk moment ingewisseld worden bij de ECB.

Daardoor krijgen die obligaties een dubbel gebruik. Banken hoeven niet te kiezen tussen het uitlenen van geld of het aanhouden ervan voor het geval rekeninghouders hun geld opnemen. Banken kunnen obligaties kopen (lees: geld uitlenen) die ze op elk moment weer kunnen verkopen. 

Het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan dan voor banken om moreel te handelen

Voor banken is dat een uitstekende deal. Een euro twee keer kunnen gebruiken, is interessant. Voor bedrijven die obligaties uitgeven is het minstens even winstgevend: de vraag naar hun obligaties stijgt, waardoor ze goedkoper kunnen lenen. 

Het aannemen van obligaties als onderpand door de ECB is tegelijk een steunbetuiging van de ECB aan dat bedrijf. Zolang de ECB crediteur is, heeft ze immers een financieel belang om te voorkomen dat dat bedrijf in de problemen raakt.

Grootkapitaal ondersteunt en verdient aan genocide

De ECB geeft op haar homepage aan van welke bedrijven obligaties als onderpand worden geaccepteerd. Een aantal organisaties, zoals Reclaim Finance, wees al op de aanwezigheid van fossiele bedrijven op die lijst. Daarmee financiert de ECB de facto de klimaatopwarming.

Er is minder aandacht voor bedrijven die Israël ondersteunen. Nochtans staan er veel bedrijven op de lijst die medeplichtig zijn aan de grootste misdaad van deze eeuw, zoals Allianz, AXA, Barclays, BNP Paribas, Leonardo en Volvo. Dat belet de ECB niet om deze multinationals het label ‘gepast’ onderpand te geven.

De ECB geeft geen commentaar op deze zorgwekkende situatie. Dat zal het waarschijnlijk ook nooit doen. En om eerlijk te zijn: dat hoeft ook niet. Daarover is het verdrag helder: ‘De instellingen en organen van de Gemeenschap, alsmede de regeringen van de lidstaten, verplichten zich ertoe (…) niet te trachten de leden van de besluitvormende organen van de ECB of van de nationale centrale banken bij de uitvoering van hun taken te beïnvloeden.”

De ECB heeft wel een standaard antwoord klaar op kritiek op haar steun aan grote bedrijven. Het zegt bij haar monetaire operaties het principe van marktneutraliteit te hanteren. Dat houdt in dat de ECB obligaties koopt in verhouding tot het marktaandeel. Met andere woorden: de centrale bank bevraagt of bekritiseert dus nooit de keuzes van de banken, pensioenfondsen en verzekeraars die samen ‘de’ financiële markt vormen, maar reproduceert deze simpelweg. 

In het monetaire domein hééft de ECB geen macht: zij ís de macht

Belastingontduiking, klimaatopwarming, corruptie of het faciliteren van volkerenmoord diskwalificeert een bedrijf niet, tenzij ‘de’ financiële markt daar bezwaar tegen zou maken. Maar het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan, dan voor banken om moreel te handelen. 

Mensenrechten boven ‘marktneutraliteit’? 

Moet de ECB mensenrechten boven ‘marktneutraliteit’ stellen? Hoe je die vraag ook beantwoordt, er is geen politiek of juridisch mechanisme om het antwoord af te dwingen. In het monetaire domein hééft de ECB geen macht: zij ís de macht. Bovendien steunen de parlementen van EU lidstaten – met uitzondering wellicht van Ierland, Slovenië en Spanje – de kolonisatie van Palestina. 

Wanneer zij de ECB zouden kunnen terechtwijzen, zouden ze het laten. Dit impliceert niet dat de ECB alsnog gelijk heeft. Het legt alleen bloot dat lidstaten net zo koloniaal handelen als de ECB. De EU is wat het altijd was: een neo-imperialistisch project dat vooral maalt om vrede binnen de eigen grenzen. 

Buiten de eigen grenzen is moord geen probleem. Het onderpandbeleid van de ECB is daarvan een symptoom, een winstgevend symptoom voor bedrijven die toch al aan de genocide verdienen.

David Hollanders doceert economische geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.