Ga naar de inhoud

EU wetgeving nodig tegen SLAPPs (smaadprocessen vs. klokkenluiders, journalisten en activisten)!

Op 29 oktober is de vierde zittingsdag van een rechtszaak van Zuid-Tiroler appeltelers tegen het Duitse Umweltinstitut. Een voorbeeld van een zogenaamde SLAPP (smaadproces) waarbij klokkenluiders, onderzoeksjournalisten of (milieu)activisten voor het gerecht worden gesleept die vieze zaakjes openbaren. Het gevolg: publicatieverbod, onderzoeks-stop, zware psychologische druk en zeer hoge onkosten. Vele tientallen organisaties voeren hiertegen al jaren campagne. De Europese Commissie is een raadplegend initiatief gestart om het draagvlak te peilen voor anti-SLAPP wetgeving. Doe mee en geef je mening of ervaringen door!

6 min leestijd

(door Rob Bleijerveld, overgenomen van Supermacht)

In Europa worden door ondernemingen, rijken en regeringen steeds vaker rechtszaken ingezet om critici van kwalijke en onwettige praktijken te intimideren en het werken onmogelijk te maken. Als antwoord hierop werd afgelopen maart The CASE (Coalition Against SLAPPs in Europe ) opgericht. Deze coalitie van tientallen maatschappelijke organisaties wil een einde maken aan dit machtsmisbruik en wil aangeklaagden steunen [1].

Muilkorf

De afkorting SLAPP staat voor Strategic Lawsuits against Public Participation (Strategische aanklachten tegen openbare deelname). Het is een vorm van misbruik van het recht waarbij vertegenwoordigers of werknemers van een kritische organisatie tot zwijgen worden gebracht. Deze werkwijze is overgenomen uit autoritaire staten en heeft ten doel ongewenste kritiek over ecologische, sociale en andere missstanden onder het tapijt te vegen.

Het effect van de SLAPPs raakt niet alleen degenen die worden aangeklagd maar ook de maatschappij als geheel. De aangeklaagden worden gehinderd om verder te gaan met hun werk, psychologisch zwaar geraakt en financieel geruïneerd. De bedrijven, regeringen of rijke personen die ee smaadproces beginnen, gaat het in eerste instantie niet om de zaak zelf, maar om een voorbeeld te stellen en andere critici af te schrikken. Deze intimidatiepogingen zijn een aanval op fundamentele mensenrechten zoals het recht op vrije meningsuiting van de aangeklaagdne maar daarmee tegelijkertijd ook een aanval op de rechtsstaat en demokratie.

´Europese anti-SLAPP-wetgeving nodig´

De vele tientallen organisaties die zich hebben aangesloten bij The CASE-coalitie of hebben hun steun toegezegd, voeren campagne voor Europese wetgeving die hun werknemers en afgevaardigden beschermt tegen smaadprocessen. Misbruik van het recht om kritische stemmen de mond te snoeren moet worden verboden en bestraft.
The CASE heeft de Europese Commissie er toe opgeroepen om met een Richtlijn tegen de SLAPPS te komen [2]. Een dergelijke Richtlijn zou vergelijkbaar zijn met de Klokkenluider Richtijn die in december 2019 van kracht werd. Een nieuwe Richtlijn moet uiteraard ook in het nationale recht van alle lidstaten worden geïntegreerd.

Eind maart liet Vera Jourová, Vicevoorzittter van de Europese Commisie voor Waarden en Transparantie, doorschemeren dat de Commissie aan een initiatief voor betere bescherming van de burgermaatschappij tegen SLAPPs werkte. Ze gaf aan dat er wetgeving moest komen, maar lite in het midden of er een Richtlijn zou komen.

EU Raadgevend Initiatief

Op 4 oktober publiceerde de Commissie inderdaad het aangekondigde initiatief [3]. Van 4 oktober tot 1 november is er de ´Roadmap´ ofwel een Open Publieke Consultatie, waarbij iedereen haar of zijn mening kan geven over de relevante, actuele ontwikkeling op gebied van beleid en wetgeving. De input zal worden gebruikt voor ¨verdere ontwikkkeling en verfijning van het initiatief¨ [4].
Van 4 oktober 2021 tot 10 januari 2022 is er een Openbare Consultatie waarbij iedereen input kan leveren, zoals het aandragen van ervaringen [5].
Vóór de zomer van 2022 wil de Commissie rapporteren over de binnengekomen reacties en aangeven wat ze er mee gaat doen.

Voorbeelden van SLAPPs in Europa

* Er loopt nog steeds een rechtszaak tegen landbouwkundige Karl Bär van de PesticideTirol campagne van het Umwelt Institut omdat hij openbaar maakte dat fruittelers uit Zuid-Tirol (Italië) heel veel giftige pesticiden gebruiken.

* Heel bekend (berucht) was de intimidatie en bedrieging van (en later moord op) Malteser journaliste Daphne Caruana Galizia, die 47 SLAPP-aanklachten tegen haar had lopen.
* De Britse klokkenluider Jonathan Taylor werd juridisch aangevallen nadat hij een enorm corruptieschadaal openbaarde rond het in Monaco gevestigde Nederlandse olie- en gasbedrijf SBM Offshore.

* Pawlina Pajak van het Atlas-of-Hate-project vertelde van een SLAPP tegen Poolse activistes die een interactieve onlinekaart hadden gepubliceerd net daarop de (extreem-)rechtse ´LGBT-vrije´ gemeentes.

* Het Duitse Rettet den Regenwald en het Amerikaanse Center for International Policy werden door het Indonesische palmolie- en houtbedrijf Korindo voor het Hamburgse Landgericht gedaagd. Korindo eist dat een brief uit 2016 wordt ingetrokken waarin 10 milieuorganisties het bedrijf beschuldigen van grootschalige vernietiging van regenwouden.

* De erfgenaam van de Duitse keizer, Georg Friedrich von Preußen, spant steeds rechtszaken tegen journalisten of media die met berichten over zijn aanspraak op Duitse landgoederen en paleizen.

Recent voorbeeld uit de VS:

* De Amerikaanse advokaat Steven Donziger, die een rechtszaak won tegen oliegigant Chevron wegens vervuiling van het leefgebied van een inheemse gemeenschap in Ecuador, kreeg 2 jaar huisarrest en recent kreeg hij 6 maanden gevangenisstraf. Inmiddels gaat een advokatenbureau aan de slag om hem vrij te krijgen [6].


Meer lezen:

– ¨17-2, tv: Bananas!, film over proces plantagearbeiders tegen Dole Food wegens gevolgen gifgebruik,¨ Supermacht, 17 februari 2010.
– ¨Protestacties in Sierra-Leone en Duitsland tegen palmolieplantages en -productie,¨ Supermacht, 2 november 2013.
– ¨Woensdag 29 oktober: steunactie voor Andy Hall, aanklager van mensenrechtenschendingen in Thaise ananassector,¨ Supermacht, 28 oktober 2014.
– ¨SLAPPs’ 5 W’s: a background of the Strategic Lawsuits Against Public Participation,¨ Sofia Verza, Resource Centre , 27 juni 2018.
– ¨Strategic Litigation Against Public Participation,¨ ECPMF (European Centre for Press and Media Freedom), 2018.
– ¨Protecting public watchdogs across the EU: A proposal for an EU anti-SLAPP law,¨ Media Freedom Rapid Response (MFRR), april 2020.
– ¨Ad-Hoc Request – SLAPP in the EU context,¨ EU-Citizen (Academic Network on European Citizenship Rights), 29 mei 2020.
– ¨The need for an EU anti-SLAPP Directive,¨ The CASE, 1 december 2020.
– ¨Palmöl- und Holz-Konzern Korindo will Umweltschützer mundtot machen,¨ Rettet den regenwald, 22 januari 2021.
– ¨Notorious palm oil and timber company Korindo expelled by the Forest Stewardship Council (FSC),¨ Mightyearth, 15 juli 2021.
– ¨Pledge against SLAPPs,¨ The CASE (Coalition Against SLAPPs in Europe).
– ¨Petition: Protect democracy now: stop abusive lawsuits!,¨ Rainforest Rescue, 2021.
– ¨Lawyer Steven Donziger, Who Led Suit Against Chevron, Sentenced to Six Months for Contempt,¨ Democracy Now!, 4 oktober 2021.
– ¨SLAPP cases in Europe,¨ The CASE, 2021.

Noten:
[1] Via de website www.the-case.eu kunnen aangeklaagden snel en eenvoudig ondersteuning krijgen. Er is bijvoorbeeld een lijst beschikbaar met de adressen van advokaten in heel Europa die gratis hun juristische diensten aanbieden. Ook is er vele documenten en voorbeelden te vinden die met SLAPPS te maken hebben.
[2] ¨The need for an EU anti-SLAPP Directive,¨ The CASE, 1 december 2020.
[3] Zie ¨EU action against abusive litigation (SLAPP) targeting journalists and rights defenders – About this initiative,¨ European Commission, 4 oktober 2021, ¨ EU action against abusive litigation (SLAPP) targeting journalists and rights defenders (recommendations),¨ European Commission, 4 oktober 2021 en ¨Roadmap – Ares(2021)6011536¨.
[4] Overigens wel met een vette disclaimer: ¨Please note that the Commission may decide to modify or abandon an initiative at any time.¨
[5] Ga daarvoor naar deze website ´EU action against abusive litigation (SLAPP) targeting journalists and rights defenders´.
[6] Zie een document van Offit Kurman (NYC).

Bronnen:
– ¨Europa wehrt sich gegen SLAPPs,¨ Umwelt Institut, 29 maart 2021.
– ¨EU action against abusive litigation (SLAPP) targeting journalists and rights defenders – About this initiative,¨ European Commission, 4 oktober 2021.
– ¨Pestizidrebellen vor Gericht,¨ Umwelt Institut, 2021.