Dringend gezocht: ervaringen met machtsmisbruik in de Europese voedselketen
De Europese Commissie wil nieuw beleid ontwikkelen om het functioneren van de voedselketen te verbeteren. Ondanks bestaand beleid is er nog steeds sprake van gebrek aan marktevenwicht en scheve winstverdeling die vooral de primaire producenten hard raakt. Commissaris Hogan wijst in dit verband naar de grote inkoopmacht van supermarkten. Hij wil nieuw beleid dat oneerlijke handelpraktijken effectief aanpakt, markttransparantie stimuleert en een zekere samenwerking tussen boeren en telers toestaat. Daarom vraagt hij om ervaringen met machtsmisbruik in de keten. Het Fair Trade Advocacy Office in Brussel steunt dit initiatief en biedt aan om (geanonimiseerde) klachten te verzamelen en door te sturen.
(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)
Tot 17 november as. kan iedereen ervaringen met oneerlijke handelsprakrijken (UTPs) in de voedselketen doorgeven aan DG AGRI, het departement voor landbouw en rurale ontwikkeling van Europese Commissie. Het is Commissaris Hogan [1] gebleken dat vooral supermarkten binnen de Europese voedselpoductie- en distributieketen ´supermachtig´ zijn door toegenomen globalisering en schaalvergroting. En dat dit ten koste gaat van andere ketenschakels, met name van de primaire producenten [2]. Bestaand beleid (landbouw en mededinging) en ook de vrijwillige Europese gedragscode ´Supply Chain Initiative´ bieden de boeren geen afdoende middelen tegen oneerlijke handelspraktijken.
Publieksconsultaties
Uit publieksconsultaties aan het eind van 2013 [3] en 2015 [4]) kwam naar voren dat burgers willen dat het Gemeenschappelijke Landbouw Beleid (CAP) op tenminste twee manieren wordt aangepast: er moet meer worden geïnvesteerd in de rurale gebieden ten bate van economische groei en werkgelegenheid en de positie van boeren in de voedselketen moet worden versterkt.
Europarlement
In een motie drong het Europese Parlement [5] er vervolgens bij de Commissie op aan om daadkrachtige stappen te zetten om oneerlijke handelspraktijken tegen te gaan.
Agricultural Markets Task Force
Een onafhankelijke commissie onder leiding van voormalig landbouwminister Cees Veerman – de Agricultural Markets Task Force (AMTF) – kreeg de opdracht om onderzoek te doen. Het AMTF kwam in november 2016 met aanbevelingen voor een nieuw Europees beleid [6]. De AMTF adviseerde de Europese Commissie om oneerlijke handelspraktijken daadkrachtig aan te pakken en om te zorgen dat die aanpak in elke lidstaat effectief wordt gehandhaafd, bijvoorbeeld via het instellen van een Scheidsrechter met wettelijke bevoegdheden, zoals de goed functionerende Britse Groceries Code Adjudicator.
Andere adviezen van de AMTF zijn: zorgen voor méér markttransparantie, méér samenwerking tussen primaire producenten, verbetering van hun mogelijkheden om geld te lenen en om middelen voor risicobeheer op te nemen.
Landbouwraad
Kort daarop vroeg de EU ministerraad [7] de Commissie om snel met een effectenrapportage te komen gericht op het opstellen van een nieuwe Europese kaderwet of van andere niet-verplichte maatregelen om oneerlijke handelspraktijken aan te pakken. De raad vroeg de Commissie ook om te verduidelijken hoe aanpassingen van de mededingingswet kunnen worden gebruikt door producentenorganisaties (en coöperaties) om hun positie te verbeteren.
Reactie Commissaris Hogan
Hogan verwelkomde de bevindingen van het AMTF als steun voor het debat over het versterken van de ¨stem en positie¨ van boer en teler. Hij zei de gezinsbedrijven te beschouwen als fundament van de Europese landbouw en veeteelt onder meer vanwege de belangrijke rol die ze spelen bij de instandhouding en ontwikkeling van rurale gebieden. Ook denkt hij dat het effectief tegengaan van oneerlijke handelspraktijken en ander beleid boeren zal stimuleren tot een grotere bijdrage aan duurzaam en klimaatvriendelijk produceren. Landbouw en veeteelt zijn belangrijk voor de EU vanwege export, werkgelegenheid en de levering van kwalitatief goed en betaalbaar voedsel.
Europese Supply Chain Initiative: tandenloos
De marktverhoudingen vallen echter ongunstig uit voor telers en boeren. Hogan: ¨De onevenwichtige onderhandelingsmacht tussen prijsbepalers en prijsnemers is enorm en leidt tot een situatie waarin boeren terecht bang zijn voor wraak door afnemers, uitgestelde betalingen en andere hoofdpijnkwesties. Boeren beschouwen bestaande mechanismes als het Europese Supply Chain Initiative als tandenloos door hun vrijwillige karakter en omdat ze geen serieuze gevolgen hebben voor de supermarkten.¨ Daarom wil hij dat het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (CAP) – opgezet om boeren te steunen via vangnet en inkomenssteun – ook gaat voorzien in maatregelen om marktvolatiliteit en prijsfluctuaties op te vangen.
Verbetering van voedselproductie-, verwerkings- en distributieketen
De uitkomsten van het AMTF, het High Level Forum for a Better Functioning of the Food Supply Chain (HLF) [8] en een publieksconsultatie begin 2017 over de toekomst van de CAP [9] werden opgenomen in het Werkprogramma 2017 van de Commissie met als belangrijkste inzet het verbeteren van de positie van boeren in de keten. Op 25 juli dit jaar lanceerde de Commissie een concept effectenrapportage met als titel ´Initiative to improve the food supply chain´. De stakeholders in de keten konden tot 22 augustus reageren op deze voorlopige basis voor nieuwe wetgeving. Dat deden ruim 60 organisaties [10] en bedrijven, veel meer dan bij eerdere stakeholder consultaties het geval was.
Consultaties
De Commissie peilde op deze manier de eerste reacties om te kunnen inschatten wat de beste maatregelen zijn voor het nieuwe beleid dat in maart van 2018 gepresenteerd zal worden. De resultaten van dit eerste onderzoek [10] waren volgens Hogan [1] opzienbarend: ¨Alle belangrijke stakeholders waren vóór actie op EU niveau. Een duidelijke meerderheid van lidstaten is vóóŕ een Europese aanpak [11], evenals de meerderheid van boeren, verwerkers en NGOs. Niet verbazingwekkend: de stakeholdergroep die vasthoudt aan de huidige wetgeving is die van de supermarkten¨ [12].
Tussen 3 tot 5 september besprak de Raad van landbouw- en visserijministers de resultaten tijdens een informele bijeenkomst in Estland [13]. Even daarvoor, in augustus was DG AGRI gestart met een publieke online consultatie [14]. Van 16 augustus tot 17 november kunnen stakeholders aangeven hoe ze nu tegen maatregelen tegen UTPs en voor markttransparantie aankijken en wat ze vinden van mogelijke actie op EU niveau en waarom. De input bij deze consultatie zal mee worden genomen bij het proces om de CAP te vereenvoudigen en te moderniseren [15].
FTAO: klachten verzamelen tot aan 17 november
Het Fair Trade Advocacy Office (FTAO) is een Brusselse lobby-organisatie voor groepen die zich (wereldwijd en Europees) inzetten voor eerlijke en rechtvaardige handel. Het FTAO en de deelnemende NGOs voeren al enige jaren een (succesvolle) campagne richting Europarlement om dit thema op de agenda te krijgen en te houden [16]. Het zwaartepunt is het verkrijgen van (de effectieve handhaving van) bruikbare wetgeving tegen oneerlijke handel waarbij producenten, verwerkers, importeurs en anderen het slachtoffer zijn van de inkoopmacht van supermarktbedrijven met hoofdkantoor in de EU.
Ter ondersteuning van Commissaris Hogan richting zijn collega Commissarissen en sommige lidstaten (zoals Nederland) vraagt het FTAO de partnerorganisaties om in de verschillende lidstaten (anonieme) klachten te verzamelen over machtsmisbruik in de keten. Niet alleen van producenten en leveranciers in de EU zelf, maar ook van daarbuiten. De klachten zullen gebundeld worden aangeboden.
Bij voorkeur moeten de bijdrages drie verschillende aspecten omvatten. Ten eerste bijdragen met kwantitieve gegevens over grensoverschrijdende oneerlijke handelspraktijken (UTPs) die gezamenlijke EU actie noodzakelijk maken. Ten tweede klachten met praktische voorbeelden die illustreren hoe UTPs producenten in de EU en daarbuiten treffen [17]. En als laatste bewijzen van het zogenaamde ‘ripple effect’ waarbij kosten en risiko´s stroomopwaarts in de keten worden doorgegeven van supermarkt naar verwerker en primaire producent.
Britse code scheidsrechter: hoe het óók kan
In het jaarverslag van de Groceries Code Adjudicator (GCA)[18] van eind juni schreef Adjudicator Christine Tacon over het 7-jarige bestaan van de Groceries Supply Code of Practice, de Britse gedragscode voor de voedselproductie-, verwerkings- en distributieketen. Tacon: ¨In het begin was er zeer weinig vooruitgang of eigenlijk was er van vooruitgang geen sprake. Die kwam pas op gang na de installatie van de Groceries Code Adjudicator (GCA), de Britse handhaver van de gedragscode. De GCA zorgde ervoor dat de cultuur in de sector omsloeg, evenals het gedrag van de supermarkten. Retailers vragen me nu hoe ze hun gedrag kunnen verbeteren. Leveranciers laten eindelijk van zich horen en voorzien mij en mij team met de informatie die nodig is. Daardoor boek ik vooruitgang op mijn lijst van top 5 kwesties.¨
Vooruitgang door wettelijke bevoegdheden
Tacon: ¨Er is nog veel te doen. Niet alle retailers hebben de mate van vooruitgang geboekt waarop ik had gehoopt en leveranciers kunnen nog meer opening van zaken geven. Maar in de afgelopen jaren vertelden leveranciers me wel dat de relaties sectorbreed al zijn verbeterd en dat de code geleidelijkerwijs, maar in voortgaande lijn beter wordt nageleefd.¨
Ze gaf ook een voorbeeld van hoe een en ander kan uitwerken: de kwestie van uitstel van betaling en dan speciaal de praktijk van ¨drop and drive¨. Op dat terrein voerde ze de druk op de retailers op door aan te kondigen dat zij en haar team intern gingen beraden of ze zouden starten met een gericht onderzoek. Na deze waarschuwing herzagen een aantal supermarktketens hun praktijk en gingen over tot betaling in betwistte leveranties. Ook hielden ze de GCA op de hoogte van wat ze aan het doen waren. Dat was reden voor Tacon en haar team om (voorlopig) af te zien van nader onderzoek.
Op 16 oktober publiceerde ze een video op YouTube [19] waarin ze leveranciers vraagt om een mini enquete op de GCA-website [20] in te vullen. Leveranciers kunnen aangeven welke dingen ze meemaken op het gebied van uitgestelde betalingen, inschatting (forecasting) en promotie. Zodat de GCA daarmee het reguliere onderzoek van volgend jaar maart/april mee kan voeden. Volgens Tacon beïnvloedt het GCA-onderzoek uiteindelijk de manier waarop supermarktbedrijven omgaan met leveranciers.
Meer lezen:
Supermacht´s uitgebreide UTP-archief:
– ¨SOMO: Supermarkten doen te weinig tegen slechte arbeidsomstandigheden sinaasappelteelt,¨ Supermacht, 23 augustus 2017.
– ¨Eyes on the price: inkoopgroepen van supermarkten in beeld gebracht,¨ Supermacht, 18 maart 2017.
– ¨Harde Franse aanpak van oneerlijke handelspraktijken in voedselketen. Maar helpt het?,¨ Supermacht, 18 november 2016.
– ¨Ahold Delhaize van alle kanten onder vuur wegens machtsmisbruik,¨ Supermacht, 24 september 2016 (update 3 nov).
– ¨Agrarische, sociale en andere organisaties wijzen CETA af aan vooravond kamerdebat,¨ Supermacht, 13 september 2016.
– ¨CDA voor onafhankelijke toezichthouder supermarktmacht (voedselscheidsrechter),¨ Supermacht, 23 augustus 2016.
– ¨Ahold Delhaize schendt gedragscode eerlijke handelspraktijken,¨ Supermacht, 16 augustus 2016.
– ¨Voorzetten voor betere aanpak oneerlijke handelspraktijken in voedselketen,¨ Supermacht, 10 juni 2016.
– ¨(Update 28 april:) Manifest(atie) ´Houd de boerderij TTIP-vrij´ en Tweedekameroverleg,¨ Supermacht, 25 april 2016 (update 26 en 28 april).
– ¨VoedselAnders 13 febr: Oplossingen voor oneerlijke handel en machtsverhoudingen in voedselketens,¨ Supermacht, 8 februari 2016 (update 1 september).
– ¨´Europese Commissie laat kans lopen om oneerlijke handelspraktijken in voedselketen aan te pakken´,¨ Supermacht, 29 januari 2016.
– ¨Landbouwcomité EP: (bindende) regels nodig tegen oneerlijke handelspraktijken en voor betere onderhandelingspositie boeren,¨ Supermacht, 30 november 2015.
– ¨Oneerlijke handelspraktijken in de Europese bananenketen en de gevolgen voor boeren, arbeiders en consumenten,¨ Supermacht, 13 november 2015.
– ¨´LTO-voorman steunt TTIP en agribusiness; accepteert oneerlijke concurrentie tegen gezinsbedrijven in de landbouw´,¨ Supermacht, 19 oktober 2015.
– ¨Uitnodiging 14 oktober (FFI): ´Eerlijke oplossingen voor Oneerlijke Handelspraktijken´,¨ Supermacht, 5 oktober 2015 (update 21 okt).
– ¨EU-wetgeving en afstemming tegen oneerlijke handelspraktijken in voedselketen?,¨ Supermacht, 23 september 2015.
– ¨Pakt Juncker de supermarktmacht echt aan (om de boeren te helpen)?,¨ Supermacht, 14 september 2015 (update 12 oktober.
– ¨Europese boerencrisis: over oorzaken en oplossingen,¨ Supermacht, 31 augustus 2015 (update 12 sept).
– ¨Petitie: Stop de oneerlijke handelspraktijken in de tropische fruitteelt!,¨ Supermacht, 21 augustus 2015.
– ¨ZDF-docu: machtsmisbruik door Duitse retailers en de gevolgen voor consumenten en leveranciers,¨ Supermacht, 21 juli 2015.
– ¨´FairSuperBrands´-fotowedstrijd voor eerlijkere en duurzamere huismerken van supermarkten,¨ Supermacht, 10 juli 2015.
– ¨Ghana: lokale kipvleesproductie in plaats van gedumpte (Nederlandse) plofkip,¨ Supermacht, 29 juni 2015.
– ¨Harde acties door Franse (melk)veehouders tegen supermarkten wegens voortgaande prijsdruk,¨ Supermacht, 23 juni 2015 (update 24 juni).
– ¨ Voedsel Anders Manifest: Op weg naar eerlijke en duurzame voedsel- en landbouwsystemen,¨ Supermacht, 20 juni 2015.
– ¨Berlijn, 17 januari: 50.000 demonstranten vóór ander landbouwbeleid en tégen TTIP,¨ Supermacht, 20 januari 2015.
– ¨Wie heeft de macht? Nieuwe studie bevestigt disbalans in landbouw-bevoorradingsketens,¨ Supermacht, 20 november 2014.
– ¨CDA: ´Eerlijke boterham´ voor boeren, telers en vissers, en maatregelen tegen machtsmisbruik door supermarkten,¨ Supermacht, 6 september 2014.
– ¨Film: De èchte prijs van goedkoop voedsel, winnaars en verliezers in de aanvoerketen van supermarkten,¨ Supermacht, 21 augustus 2014.
– ¨Leveranciers onder druk gezet door Oerlemans en Iglo; eerste case voor pilot Eerlijke Handelspraktijken?,¨ Supermacht, 12 augustus 2014.
– ¨VVD: ¨Agrariërs kunnen niet anoniem klagen op onafhankelijk forum¨ – Op weg naar goede, verplichte gedragscode voor supers?,¨ Supermacht, 24 juli 2014.
– ¨9 mei: The Good Food Agenda 2030 gelanceerd,¨ Supermacht, 11 mei 2014.
– ¨Wageningen, 6 mei: verkiezingsdebat EU landbouw- en handelsbeleid (´Mens en milieu boven winst´),¨ Supermacht, 3 mei 2014 (update 5 mei).
– ¨Ahold weigert deelname aan Fair Food Program – de mythe van de ‘eerlijke marktprijs’ (#2),¨ Supermacht, 11 april 2014.
– ¨Ondanks klein marktaandeel zorgt Albert Heijn in België voor veranderende marktverhoudingen en veel onrust,¨ Supermacht, 30 maart 2014 (update 29 april).
– ¨Emailactie: “Eurocommissaris Barnier, stop het machtsmisbruik door Europese supermarkten!”,¨ Supermacht, 27 maart 2014.
– ¨NAV: machtsongelijkheid voedselketen aanpakken door ‘producentenwaakhond’ en telersafspraken,¨ Supermacht, 21 maart 2014.
– ¨Palestina: verdrijving, repressie en armoede voor boeren, maar voedsel uit illegale nederzettingen hier te koop,¨ Supermacht, 8 maart 2014 (update.
– ¨Betaalstaking AH-franchisers doorbeekt impasse van onmacht, slepende onderhandelingen en gebrekkige wetgeving,¨ Supermacht, 28 januari 2014 (update 29 april).
– ¨Transcriptie, audio en weblinks van rondetafel ‘inkoopmacht’ (14 nov., Tweede Kamer),¨ Supermacht, 16 november 2013.
– ¨Stop cashewnoten-ellende India: Britse NGOs ijveren voor bindende Europese regels (eerlijke handelspraktijken),¨ Supermacht, 12 november 2013.
– ¨14 november, Tweede Kamer: Rondetafelgesprek over de gevolgen van inkoopmacht in de ‘voedselketen’ (Marktwerking en Mededinging),¨ Supermacht, 15 oktober 2013 (update).
– ¨EU Sociaal-Economisch Committee: ‘Stop misbruik inkoopmacht door grote supermarktketens!’,¨ Supermacht, 20 februari 2013 (update).
– ¨SOMO: Inkoopmacht supermarkten bedreiging voor voedselproductie,¨ Supermacht, 15 februari 2013.
– ¨Brood-leverancier van Lidl failliet. Over ‘plofbakkers’, minimumbroodprijs en gedragscode (update),¨ Supermacht, 13 februari 2013.
– ¨Agrifood-keten: kritiek op de Nederlandse Mededingingsautoriteit,¨ Supermacht, 30 december 2010.
– ¨Boeren in aktie voor hogere inkoopprijzen door Britse supermarkten,¨ Supermacht, 24 oktober 2010.
– ¨Commentaren: Europese Commissie houdt vast aan bestaand Europees landbouwbeleid per 2013,¨ Supermacht, 18 oktober 2010.
– ¨EU-wetsvoorstel op komst tegen ‘oneerlijke contractuele praktijken’ in levensmiddelensector,¨ Supermacht, 22 oktober 2009.
– ¨¨Europese Commissaris Kroes moet inkoopmacht van supermarkten aan banden leggen¨,¨ Supermacht, 24 februari 2009.
– ¨Over slavernij in Zuidspaanse tuinbouwsector, over supermarktmacht en de Euromed vrijhandelszone,¨ Supermacht, 6 juli 2008.
– ¨Nieuw Lidl-schandaal: Wallraff undercover in broodfabriek,¨ Supermacht, 24 mei 2008.
– ¨De hoge prijs van goedkope boodschappen: hoe inkoopmacht tot uitbuiting leidt,¨ Supermacht, 18 november 2007.
– ¨De voor- en nadelen van schaalvergroting – Bio-branche is big-business,¨ Supermacht, 10 december 2006.
GCA:
– ¨News from the Adjudicator, edition 3,¨ Groceries Code Adjudicator, september 2017.
– ¨Collection: Code clarification case studies,¨ Government UK, 4 september 2017.
– ¨Asda is named worst supermarket in treatment of suppliers,¨ Guardian, 26 juni 2017.
– ¨Groceries Code Adjudicator,¨ Government UK met links naar de uitleg over hoe een zaak bij de Groceries Code Adjudicator (GCA) aanhangig is te maken, naar gevallen waarin de GCA in actie kwam en naar de inhoud van de gedragscode Groceries Supply Code of Practice.
Nederland:
RUTTE III neemt al een voorschot op meer samenwerking tussen producenten, maar vestigt geen verplichte gedragscode en wettelijk handhavingsmechanisme zoals in de UK.
– ¨Persbericht: NAV ziet veel positieve elementen in regeerakkoord,¨ NAV, 10 oktober 2017
– ¨Kabinet erkent de kracht van boeren en tuinders,¨ LTO, 10 oktober 2017.
Noten:
[1] ¨Speech At FSAI Conference On “Safeguarding The Food Chain” – 6th October 2017, Dublin Castle,¨ Europese Commissie, 6 oktober 2017.
[2] De lobbyorganisatie van retailers en inkoopburo´s, Eurocommerce, protesteerde hier heftig tegen. Zie: ¨Retailers the wrong target for action on the supply chain,¨ Eurocommerce, 12 oktober 2017.
[3] ¨Resume Eurobaromètre´les Europeens, l´Agriculture et la PAC´ (2013),¨ DG AGRI, maart 2014.
[4] ¨Summary Special Eurometer ´Europeans, AG and CAP´,¨ DG AGRI, januari 2016 en ¨Eurobarometer: Europeans, agriculture and the Common Agricultural Summary Special Eurometer ´Europeans, AG and CAP´Policy (2015),¨ AGRI, januari 2016.Summary Special Eurometer ´Europeans, AG and CAP´
[5] ¨European Parliament resolution on unfair trading practices in the food supply chain (2015/2065(INI)),¨ EP, 7 juni 2016.
[6] ¨Agricultural Markets Task Force Presents Recommendations on farmers in the food supply chain,¨ Europese Commissie 14 november 2016 en ¨Improving market outcomes: enhancing the position if farmers in the supply chain,¨ AMTF report, 14 november 2016.
[7] ¨Strengthening farmers’ position in the food supply chain and tackling unfair trading practices,¨ Europese Raad, 12 december 2016.
[8] Het oorspronkelijke High Level Forum on the Better Functioning of the Food Supply Chain werd opgezet in 2010 en vervangen door een nieuw forum in 2015, het High Level Forum for a Better Functioning Food Supply Chain. Hiermee wilde de Commissie naar eigen zeggen beleid voor de dranken- en voedselsector ontwikkelen en bijdragen aan een beter functionerende voedselproductie-, Summary Special Eurometer ´Europeans, AG and CAP´verwerkings- en distributieketen. De huidige HLF bestaat uit regeringsafgevaardigden uit de lidstaten en vertegenwoordigers van ondernemingen. Zie hier.
[9] ¨Factual summary: Online public consultation on ´Modernising and Simplifying the Common Agricultural Policy (CAP)´, Europese Commissie, 3 mei 2017.
[10] Daaronder de bijdage van de European Coordination Via Campesina (ECVC) die met Hogan vindt dat oneerlijke handelsprakrijken (UTPs) moeten worden aangepakt. ECVC: ¨Maar dat is niet genoeg om boeren en telers te verzekeren van een duurzaam inkomen. Daarvoor is ook het herstel van overheidsmaatregelen voor Summary Special Eurometer ´Europeans, AG and CAP´marktregulering noodzakelijk zodat de producenten prijzen kunnen vragen die meer zijn dan hun onkosten. Dat garandeert ook dat de waarde van het consumentproduct.¨
En de bijdrage van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen. SOMO vindt ook dat UTPs moeten worden bestreden. SOMO: ¨Maar zonder een krachtige coördinatie op EU-niveau en het instellen van gelijke standaards en handhaving in de verschillende lidstaten, bestaat het risiko dat de UTPs blijven bestaan in lidstaten met een slapper beleid zoals in Nederland. In dit kader willen we ook aandacht vragen voor ons recente onderzoek naar gezamenlijke aanbesteding door supermarkten via internationaal opererende inkoopburo´s. Het onderzoek toont aan dat deze inkoopburo´s voorwaarden creëren die het mogelijk maken dat de leveranciers van de opdrachtgevende supermarkten worden geconfronteerd met oneerlijke handelspraktijken.¨
[10] ¨Strong majority of stakeholders favour EU action to make food supply chain fairer,¨ Europese Commissie, 6 oktober 2017.
[11] Denemarken, Duitsland, België en Nederland vinden over het algemeen dat hun aanpak al voldoende is….
[12] ¨Consumers and farmers disadvantaged if agriculture exempted from competition rules,¨ Eurocommerce, 10 oktober 2017.
[13] ¨Empowering our farmers with effective tools to manage risks post-2020,¨ Europese Raad, september 2017.
[14] ¨Consultation: Initiative to improve the food supply chain,¨ Europese Commissie, augustus 2017.
[15] Meer hierover in het document ¨Consultation Strategy: Initiative to Improve the Food Supply Chain¨, Europese Commissie 31 juli 2017.
[16] Zie bijvoorbeeld het rapport: ¨Who’s got the power? Tackling imbalances in agricultural supply chains,¨ Basic/FTAO, november 2014 (geschreven in opdracht van Fair Trade Advocacy Office (FTAO), Traidcraft, the Plate-forme pour le Commerce Equitable and Fairtrade Deutschland, with support of the European Commission, the Belgian Development cooperation, the Agence Française de Développement and the region Île-de-France). De contactpagina van de FTAO.
[17] Bijvoorbeeld met bewijzen over last-minute wijzigingen van het ordervolume met voedselverkwisting en problemen op de werkvloer als gevolg zoals gedwongen overwerk. Of over gevallen waarbij exporteurs niet alles betaald krijgen. Danwel illustraties van een angstklimaat dat heerst.
[18] ¨Groceries Code Adjudicator Annual Report and Accounts 2016-2017,¨ Government, 29 juni 2017.
[19] ¨Christine Tacon introduces GCA mini survey,¨ Government UK, 16 oktober 2017.
[20] ¨Christine Tacon introduces mini GCA survey,¨ Government UK, 17 oktober 2017.