De wereldwijde westerse vaccin-apartheid
Bij de rijke landen wegen de tientallen miljarden dollars winst die de grote farmaceutische bedrijven kunnen maken op de vaccinmarkt, veel zwaarder dan de redding van miljoenen levens.
Door Prabir Purkayastha/Globetrotter/Independent Media Institute (Vertaling Tijn Van Beurden/globalinfo) (*) Photo: UN Women/Fahad Abdullah Kaizer: voorlichting tegen Covid in Bangladesh CC2.0/Flickr:
De in de rijke landen (de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië en de EU), levende bevolking (ongeveer een achtste van de wereldbevolking) heeft toegang tot meer dan 50 procent van de vaccindoses ter wereld. Volgens Our World in Data, hebben zo’n 112 miljoen mensen in de Verenigde Staten op 8 april ten minste één vaccinatie ontvangen. Dit is meer dan 12 keer hoger dan het totale aantal mensen dat is ingeënt in het hele Afrikaanse continent, dat vier keer zoveel inwoners telt als de Verenigde Staten. Op 8 april verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie dat “bijna 13 miljoen van de 31.6 miljoen doses die tot nu toe zijn geleverd [aan 45 Afrikaanse landen] zijn toegediend.”
En als we de vaccindoses die tot 8 april in Marokko (een uitzondering in Afrika) zijn toegediend niet meetellen, dan hebben de Verenigde Staten bijna 35 keer de vaccindoses ontvangen die Afrika heeft. Geen wonder dus dat Dr. Tedros Ghebreyesus, de directeur-generaal van de WHO, de distributie van vaccins “grotesk” en “een catastrofale morele mislukking” noemde. Laten we het reserveren van het grootste deel van de vaccins voor een handvol rijke ex-koloniale of kolonisten staten, niet aanduiden als “vaccin-nationalisme”. Laten we het noemen wat het is: vaccin-apartheid op mondiaal niveau.
Hoeveel van de vaccins die in de rijke landen werden geproduceerd, zijn naar de rest van de wereld gegaan? Het ontluisterende antwoord is dat de rijke landen hun voorraden bijna helemaal zelf hebben gehouden. De vaccinproductie van Moderna is vooral gebruikt om de bevolking in de Verenigde Staten te vaccineren, daarnaast waren er wat leveringen aan sommige landen in Europa en aan Canada. Pfizer heeft haar vaccins geleverd aan de Verenigde Staten vanuit zijn Amerikaanse vestigingen, en aan Europa en Groot-Brittannië vanuit zijn Europese fabrieken. Ze leverde ook vaccins aan Israël, de Golf-monarchieën en (met tegenzin) aan delen van Latijns-Amerika, maar dat maakt maar een klein deel van haar totale productie uit.
De rijke landen hebben met elkaar wat ruzies gehad over de leveringen van vaccins. Een voorbeeld hiervan is de botsing tussen de EU en het farmaceutische bedrijf AstraZeneca en Groot-Brittannië. Misschien is dit de reden dat ze geen tijd hadden om na te denken over de rest van de wereld.
Een vergelijking van het aantal doses dat door de rijke landen wordt geproduceerd met het aantal doses dat ze in hun eigen land gebruiken, geeft een duidelijk beeld van de omvang van de vaccin-apartheid die door deze landen wordt toegepast. Een artikel in de New York Times van eind maart onthult hoe “inwoners van rijke en middeninkomenslanden ongeveer 90 procent hebben ontvangen van de bijna 400 miljoen vaccins die tot nu toe zijn geleverd.”
Waar heeft de rest van de wereld zijn vaccins vandaan gehaald? Het lijkt erop dat China en India de enige andere bronnen van vaccins voor lage- en middeninkomenslanden zijn. Rusland levert kleinere hoeveelheden vaccins. Dit alles wordt onderbouwd door verschillende persbronnen die vertellen hoe landen in Latijns-Amerika, Oost-Europa, Afrika en Zuidoost-Azië leveringen ontvangen uit China, India of Rusland.
Hoeveel van de vaccinleveringen van Sinovac, een biofarmaceutisch bedrijf uit Peking, en Sinopharm, een Chinees staatsbedrijf, werden lokaal in China toegediend, en hoeveel is er aan de rest van de wereld verstrekt? Volgens een artikel van 5 april in Nikkei Asia, dat zich baseerde op gegevens van het onderzoeksbureau Airfinity, zijn ongeveer 115 miljoen doses in China gebruikt, en hetzelfde aantal is naar de rest van de wereld gegaan. Volgens gegevens die op 15 april 2021 zijn gepubliceerd door de Indiase website van het ministerie van Buitenlandse Zaken, zijn op dezelfde manier meer dan 65 miljoen doses Covishield vaccin van het Serum Institute, onder licentie van AstraZeneca, naar andere landen geëxporteerd. Met de stijging van het besmettingspercentage onlangs in India, zijn de doses die India exporteert, vergeleken met het aantal doses die de eigen bevolking krijgt toegediend, gedaald. Volgens een artikel van 13 april in Deutsche Welle hebben “meer dan 104,5 miljoen mensen in het land één inenting gekregen,” terwijl “India meer dan 60 miljoen doses naar 76 landen heeft verzonden.” China en India zijn de enige twee grote landen die bereid zijn vaccins te exporteren en tegelijkertijd hun eigen mensen te vaccineren.
Om de scherpe stijging van de COVID-19 gevallen in India te beperken, geeft het land momenteel voorrang aan haar eigen behoeftes, en is de export van vaccins uit India tijdelijk stopgezet. Dit heeft de toevoer van vaccins naar andere landen in maart en april aanzienlijk verminderd, en zal het COVAX-programma beïnvloeden, met name in Afrika, dat sterk afhankelijk is van het Access to COVID-19 Tools (ACT)-Accelerator programma van de WHO en haar vaccinatie pijler COVAX.
Sputnik V, dat is ontwikkeld door het gerespecteerde Gamaleya Nationale Centrum voor Epidemiologie, heeft zijn effectiviteit bij klinische proeven aangetoond. Maar het opvoeren van de productie verliep nogal traag. De Russische productiecapaciteit voor vaccins is stukken kleiner dan die van Indiase en Chinese fabrikanten. Ofschoon veel Indiase en Zuid-Koreaanse bedrijven belangstelling hebben getoond voor de productie van Sputnik V, zijn ze er nog niet aan begonnen. Slechts één Zuid-Koreaans bedrijf, Hankook Korus Pharm, is begonnen met de productie van Sputnik V, verder heeft een groot consortium van Zuid-Koreaanse bedrijven getekend voor de productie van 500 miljoen doses. Vijf Indiase bedrijven – Hetero Biopharma, Gland Pharma, Stelis Biopharma, Virchow Biotech en Panacea Biotec – hebben afspraken gemaakt met het Russische Direct Investment Fund (RDIF) voor het opzetten van een gemeenschappelijke productiecapaciteit van 850 miljoen doses.
Ofschoon India haar vaccinproductie wilde opvoeren, om te voldoen aan de wereldwijde vraag naar vaccins, was het daar niet toe in staat. Het Serum Institute of India, de grootste vaccinfabrikant ter wereld, kan tot 100 miljoen Covishield-doses per maand produceren en kan deze capaciteit uitbreiden met extra investeringen. Op dezelfde manier kon Biological E, die naar verwachting 600 miljoen doses van het één prik-vaccin Johnson & Johnson zou produceren, na recente goedkeuringen door de Food and Drug Administration in de Verenigde Staten, niet met de productie beginnen. Dit roept vragen op over wat deze bedrijven ervan weerhoudt uit te breiden en vaccins te produceren.
De mondiale media – lees: de dominante westerse media – slagen er niet in het publiek te informeren over de knelpunten bij de verhoging van de wereldwijde productie. Afgezien van de kwestie van de intellectuele eigendomsrechten, is de belangrijkste hindernis naar een snelle opvoering van de mondiale vaccinproductie het feit dat de rijke landen – de Verenigde Staten, de EU en het Verenigd Koninkrijk – weigerden om niet alleen vaccins te exporteren, maar ook de halffabricaten en grondstoffen die nodig zijn voor de vaccinproductie in andere landen.
De Verenigde Staten gebruiken de uit de Koreaanse oorlog stammende Defense Production Act uit 1950, om de export te beperken van vaccins, grondstoffen en andere productiemiddelen die essentieel zijn voor de vaccinproductie elders. Volgens een artikel in Mint schreef Prakash Kumar Singh, van het Serum Institute, in een brief aan de Indiase minister van Handel Anup Wadhawan en de minister van Buitenlandse Zaken Ruw Vardhan Shringla, dat de Verenigde Staten door een beroep te doen op de Defense Production Act, het moeilijk maken om “noodzakelijke producten, zoals celcultuurmedia, grondstoffen, leidingwerk voor eenmalig gebruik en een aantal speciale chemicaliën” te importeren. Door de Amerikaanse beperkingen, krijgt de vaccinproductie van Moderna en Pfizer voorrang, dat schaadt niet alleen de Covishield-productie van het Serum Institute, maar ook haar inspanningen om nog eens één miljard doses Novavax-vaccin te produceren. Volgens de Financial Times, meldde Adar Poonawalla, de CEO van het Serum Institute of India, onlangs aan een panel van de Wereldbank: “het Novavax-vaccin, waar we een belangrijke fabrikant van zijn, heeft deze producten uit de VS nodig. We hebben het over gratis mondiale toegang tot vaccins, maar als we de grondstoffen uit de VS niet krijgen, zal dat een serieuze beperkende factor zijn.”
Op dezelfde manier heeft Mahima Datla, CEO van Biological E, die zich inzet voor de productie van het één prik-vaccin van Johnson & Johnson in India, haar bezorgdheid geuit over het Amerikaanse embargo op essentiële halfproducten en benodigdheden. In een interview met de Financial Times zei ze dat materialen die een essentieel onderdeel zijn voor de vaccinproductie, alleen worden gemaakt door een beperkt aantal bedrijven die onder het Amerikaanse embargo vallen. Tenzij de mondiale toeleveringsketen in zijn geheel wordt bekeken, en niet met de ik-eerst aanpak van de Verenigde Staten en de rijke landen, zullen we de pandemie niet onder controle kunnen krijgen.
De Indiase regering, die aanvankelijk de indruk maakte bereid te zijn de COVID-19-vaccinleverancier van de Quadrilateral Security Dialogue te worden – zoals ook blijkt uit de gezamenlijke verklaring van de Quad Leaders, “The Spirit of the Quad” – lijkt zich te hebben teruggetrokken uit alle openlijke contacten met de Amerikaanse regering op dit punt. Er was geen openlijke reactie van de Indiase regering met betrekking tot het pleidooi van de grote Indiase generieke producenten, om makkelijker kapitaal en de noodzakelijke producten te krijgen, die nodig waren om een snel stijgende productie te kunnen realiseren. In plaats daarvan vertraagde de Indiase regering de export van vaccins naar andere landen, waardoor de mondiale crisis verergerde.
Het andere deel van het lelijke plaatje van vaccin-apartheid is de venijnige campagne tegen de Chinese en Russische vaccins. Het is al erg genoeg dat de Verenigde Staten en haar bondgenoten niet bereid zijn het vaccin dat ze produceren te delen met de rest van de wereld. Moderna- en Pfizer-vaccins zijn niet beschikbaar voor de meeste lage- en middeninkomenslanden, en zelfs als ze daar beschikbaar zouden zijn, zouden deze landen niet in staat zijn om de ultra-koude infrastructuur te leveren die nodig is voor deze mRNA-vaccins. Een campagne tegen China en Rusland door de westerse media betekent dat ze bereid zijn om de wereldbevolking elk vaccin te ontzeggen, zelfs als dit betekent dat ze het risico nemen dat er nieuwe varianten ontstaan en er een permanente dreiging van COVID-19 over de hele wereld blijft bestaan
Het laatste nieuws in deze anti-China campagne is het verdraaien van de verklaring van Gao Fu, het hoofd van het Chinese Centrum van Ziektebestrijding en Preventie, die voorstelde om de effectiviteit van de vaccins die door China worden geproduceerd te verbeteren door ze te mengen. Dit wordt voorgesteld als een “zeldzame bekentenis van zwakte” en een bewijs van de slechte kwaliteit van Chinese vaccins. Waarom worden vergelijkbare verklaringen van AstraZeneca over het gebruik van Sputnik V als tweede dosis samen met een eerste dosis AstraZeneca niet in hetzelfde licht bekeken?
De cijfers, die laten zien dat de effectiviteit van Moderna en Pfizer meer dan 90 procent bedraagt, van Oxford-AstraZeneca meer dan 62 procent, en van het Sinovac-vaccin slechts 50 procent, geven geen goed beeld. Bij klinische proeven in Turkije en Indonesië, waren de cijfers voor het Sinovac-vaccin respectievelijk 83,5 en 65,3 procent. Het lage cijfer van 50,4 procent in het Braziliaanse onderzoek was het resultaat van het meetellen van zeer milde symptomen als positieve gevallen, terwijl dat bij andere vaccinproeven niet gebeurde. Volgens een artikel in Bloomberg, bleek uit Braziliaans onderzoek dat het Sinovac-vaccin, 78 procent effectief was bij milde Covid-19 infecties en 100 procent bij gematigde en ernstige infecties. Esper Kallas (medische faculteit van de Universiteit van São Paulo in Brazilië) betoogde in een artikel in Science Magazine: “het feit dat we artsenbezoek met 78 procent en ziekenhuisopnames met 100 procent kunnen voorkomen, is een feestje waard.”
Het goede nieuws is dat het Sinovac-vaccin tegen de besmettelijkere en gevaarlijkere Braziliaanse P1-variant, een effectiviteit van meer dan 50 procent heeft. Het AstraZeneca-vaccin heeft een lage effectiviteit (10.4 procent) tegen de B.1.351-variant die momenteel in Zuid-Afrika optreedt, hoewel het effectiever was tegen de B.1.1.7-variant, ook wel de Britse variant genoemd.
Eerder besprak ik de regels van de Wereldhandelsorganisatie én de onwil van rijke landen om de regels voor intellectuele eigendomsrechten tijdelijk op te schorten, zodat alle vaccineproducenten hun faciliteiten heel snel kunnen aanpassen om COVID-19-vaccins te produceren. Bij de rijke landen wegen de tientallen miljarden dollars winst die de grote farmaceutische bedrijven kunnen maken op de vaccinmarkt, veel zwaarder dan de redding van miljoenen levens. Dit verklaart ook de venijnige campagne tegen Chinese en Russische vaccins. Voor de grote farmaceutische bedrijven en de rijke landen is het elke keer winst boven levens, of het nu was tijdens de eerdere AIDS-epidemie of de COVID-19-pandemie.
Vaccin-apartheid en steun voor de grote farmaceutische bedrijven zijn de drijvende kracht achter het beleid van de rijke landen. Het maakt niet uit dat dit beleid de instandhouding betekent van de mondiale pandemie, evenals de opkomst van nieuwe varianten én de economische crisis waar de meeste landen mee te maken hebben. Alleen een sterke beweging, die zich inzet voor de gezondheid van mensen en universele vaccins, kan het offensief van de grote farmaceutische bedrijven en de daarmee verbonden huidige vaccin-apartheid van de rijke landen breken.
Dit artikel is een coproductie van Newsclick en Globetrotter. Prabir Purkayastha is de oprichter van Newsclick.in, een digitaal mediaplatform. Hij is een activist op het gebied van wetenschap en de vrije software beweging.