Ga naar de inhoud

De Verenigde Staten bestrijden de Chinese “Belt and Road” met een privéonderneming

Tijdens de G7-top in Duitsland op 26 juni 2022 deed de Amerikaanse president Joe Biden de toezegging om binnen de Verenigde Staten 200 miljard dollar bijeen te brengen voor wereldwijde infrastructuuruitgaven. Er werd duidelijk gemaakt dat dit nieuwe G7-project – het Partnerschap voor wereldwijde infrastructuur en investeringen (PGII) (the Partnership for Global Infrastructure and Investment (PGII)) bedoeld was als tegenhanger van het Chinese “Belt and Road”-initiatief (BRI). Gezien Biden’s mislukking om het Build Back Better wetsvoorstel erdoor te krijgen (de reikwijdte ervan werd bijna gehalveerd van 3,5 biljoen dollar naar 2,2 biljoen dollar), is het onwaarschijnlijk dat hij het Amerikaanse Congres zover zal krijgen om mee te gaan in deze nieuwe onderneming.

8 min leestijd

(Door Vijay Prashad / Globetrotter, vertaling globalinfo.nl die best meer donateurs wil)

De PGII is niet de eerste poging van de VS om de Chinese infrastructuurinvesteringen wereldwijd te evenaren, die aanvankelijk bilateraal plaatsvonden, en na 2013 via het Belt and Road Initiative (BRI). In 2004, toen de Amerikaanse oorlog tegen Irak uitbrak, richtte de regering van de Verenigde Staten een orgaan op met de naam Millennium Challenge Corporation (MCC), dat zij een “onafhankelijk Amerikaans bureau voor buitenlandse hulp” noemde. Voordien werden de meeste ontwikkelingsleningen van de Amerikaanse regering verstrekt via het United States Agency for International Development (USAID), dat in 1961 werd opgericht als onderdeel van de charmecampagne van de toenmalige regering van president John F. Kennedy tegen de Sovjet-Unie en tegen de Bandung-gedachte van ongebondenheid in de steeds assertieve Derde Wereld.

De voormalige Amerikaanse president George W. Bush zei dat USAID te bureaucratisch was, en daarom zou het MCC een project worden dat zowel de Amerikaanse regering als de particuliere sector zou omvatten. Het woord “corporatie” in de titel is opzettelijk gekozen. Elk van de hoofden van het MCC, van Paul Applegarth tot Alice P. Albright, behoorde tot de particuliere sector (het huidige hoofd, Albright, is de dochter van de vroegere Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright).

Het woord “uitdaging” in MCC verwijst naar het feit dat de subsidies alleen worden goedgekeurd als de landen kunnen aantonen dat zij voldoen aan 20 “beleidsprestatie-indicatoren“, variërend van burgerlijke vrijheden tot inflatiepercentages. Deze indicatoren zorgen ervoor dat de landen die de subsidies aanvragen zich houden aan het conventionele neoliberale kader. Er zijn ook grote inconsistenties tussen deze indicatoren: de landen moeten bijvoorbeeld een hoog immuniseringspercentage hebben (gecontroleerd door de Wereldgezondheidsorganisatie), maar tegelijkertijd moeten zij voldoen aan de eisen van het Internationaal Monetair Fonds inzake een strak begrotingsbeleid. Dit betekent in wezen dat de uitgaven voor volksgezondheid van een kandidaat-land laag moeten worden gehouden, met als gevolg dat het vereiste aantal gezondheidswerkers niet beschikbaar is voor de immunisatieprogramma’s.

Een ambtenaar van de Amerikaanse regering vertelde me dat het Amerikaanse Congres voor het eerste jaar in 2004 650 miljoen dollar ter beschikking stelde van de MCC; in 2022 werd een bedrag van meer dan 900 miljoen dollar gevraagd. Toen Bush in 2007 Nambaryn Enkhbayar, de voormalige president van Mongolië, ontmoette om een MCC-subsidie te ondertekenen, zei hij dat het Millennium Challenge Account – dat door het MCC wordt beheerd – “een belangrijk onderdeel is van ons buitenlands beleid. Het is een kans voor de Verenigde Staten en onze belastingbetalers om landen te helpen die corruptie bestrijden, die markteconomieën ondersteunen en die investeren in de gezondheid en het onderwijs van hun bevolking”. Het is duidelijk dat de MCC een instrument is van het buitenlands beleid van de VS, maar het doel ervan lijkt niet zozeer te zijn om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (inzake honger, gezondheid en onderwijs) aan te pakken, zoals Bush zei, maar om ervoor te zorgen dat het bereik van de invloed van de VS wordt uitgebreid en om de gewoonten en structuren van de door de VS geleide globalisering (“op de markt gebaseerde economieën”) in te voeren.

In 2009 ontwikkelde de toenmalige Amerikaanse president Barack Obama een “pivot to Asia“, een nieuwe oriëntatie van het buitenlands beleid die het Amerikaanse establishment meer aandacht liet besteden aan Oost- en Zuid-Azië. Als onderdeel van deze pivot hield de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton in 2011 een belangrijke toespraak in Chennai, India, waar zij sprak over de oprichting van een Nieuw Zijderoute-initiatief. Clinton betoogde dat de regering van de Verenigde Staten in het kader van Obama’s “pivot to Asia”-beleid een economische agenda ging ontwikkelen die liep van de Centraal-Aziatische landen tot het zuiden van India, en daarmee de Centraal-Aziatische republieken zou helpen integreren in een project van de VS en de banden zou doorbreken die de regio had aangeknoopt met Rusland en China. De impuls voor de Nieuwe Zijderoute was een manier te vinden om deze ontwikkeling te gebruiken als een instrument om de opstand van de Taliban in Afghanistan te ondermijnen. Dit project van de VS mislukte door gebrek aan financiering door het Congres en door de pure onmogelijkheid ervan, aangezien Afghanistan – dat de kern van dit wegenproject vormde – niet kon worden overgehaald om zich te onderwerpen aan de belangen van de VS.

Twee jaar later, in 2013, startte de Chinese regering het project van de Zijderoute Economische Gordel, dat nu bekend staat als het Belt and Road Initiative (BRI). De BRI loopt niet van noord naar zuid, maar van oost naar west, waarbij China wordt verbonden met Centraal-Azië en dan verder naar Zuid-Azië, West-Azië, Europa en Afrika. Het doel van dit project was de Euraziatische Economische Gemeenschap (opgericht in 2000) en de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie (opgericht in 2001) samen te brengen om aan dit nieuwe, en grotere project te werken. Sinds 2013 is door de BRI en de bijbehorende financieringsmechanismen (waaronder de Aziatische Investeringsbank voor infrastructuur en het Zijderoutefonds) ruwweg 4 biljoen dollar geïnvesteerd in een reeks projecten. De investeringen zijn betaald met subsidies van Chinese instellingen en met schulden die door de projecten zijn aangegaan tegen tarieven die concurrerend zijn met die van westerse programma’s voor infrastructuurleningen.

In het “Indo-Pacific Strategy Report” van de Amerikaanse regering (2019) wordt opgemerkt dat China “economische stimulansen en sancties” gebruikt om “andere staten over te halen zich aan zijn agenda te houden”. Het rapport levert geen bewijs, en inderdaad, geleerden die zich in deze zaken hebben verdiept, zien dergelijk bewijs nergens. De Amerikaanse admiraal Philip S. Davidson, die voorheen het bevel voerde over het Amerikaanse Indo-Pacific Command, vertelde het Amerikaanse Congres dat China “zijn economische machtsinstrument als hefboom gebruikt” in Azië. De MCC en andere instrumenten, waaronder een nieuwe Internationale Financieringsmaatschappij voor Ontwikkeling, werden inderhaast opgezet om Amerika een voorsprong te geven op China in een door de VS gestuurde wedstrijd over de totstandbrenging van infrastructuurinvesteringen in de wereld. Het lijdt geen twijfel dat de MCC deel uitmaakt van de brede Indo-Pacific-strategie van de Verenigde Staten om de Chinese invloed in Azië te ondermijnen.

Tot dusver heeft slechts een handvol landen MCC-subsidies ontvangen, te beginnen met Honduras en Madagaskar. Het gaat vaak niet om zeer grote subsidies, hoewel deze voor een land van de omvang van Malawi of Jordanië een aanzienlijke impact kunnen hebben. Er zijn geen grote landen tot het MCC-compact toegetreden, wat erop wijst dat de Verenigde Staten deze subsidies vooral aan kleinere landen willen geven, om hun banden met de Verenigde Staten te versterken. De toetreding van Nepal tot het MCC moet in deze bredere context worden gezien. Hoewel de ontdekking van uranium in de Upper Mustang regio van Nepal in 2014 een belangrijke rol lijkt te spelen in de drukcampagne op dat land.

In mei 2017 ondertekende de regering van Nepal een BRI-kaderovereenkomst, waarin een ambitieus plan was opgenomen voor de aanleg van een spoorwegverbinding tussen China en Nepal door de Himalaya; deze spoorverbinding zou Nepal in staat stellen zijn afhankelijkheid van Indiase landroutes voor handelsdoeleinden te verminderen. In het kader van het BRI-plan werden verschillende projecten besproken en haalbaarheidsstudies besteld. Deze projecten, waarvan in 2019 meer details naar voren kwamen, waren de uitbreiding van een elektriciteitstransmissielijn en de oprichting van een technische universiteit in Nepal, en natuurlijk de aanleg van een uitgebreid netwerk van wegen en spoorwegen, waaronder de trans-Himalaya-spoorlijn van Keyrung naar Kathmandu.

In die periode kwamen de Verenigde Staten in beeld met een grootscheepse poging om de BRI-financiering in Nepal in diskrediet te brengen en in plaats daarvan het gebruik van MCC-geld daar te bevorderen. In september 2017 ondertekende de regering van Nepal een overeenkomst met de Verenigde Staten genaamd het Nepal Compact. Deze overeenkomst – ter waarde van 500 miljoen dollar – is bedoeld voor een elektriciteitstransmissieproject en voor een project voor het onderhoud van wegen. Op dit moment had Nepal toegang tot zowel BRI- als MCC-fondsen en geen van de partijen leek dat feit erg te vinden. Dit bood Nepal de kans om deze beide middelen te gebruiken voor de ontwikkeling van de broodnodige infrastructuur, of, zoals voormalig premier Madhav Kumar Nepal mij in 2020 vertelde, zijn land nieuwe leningen te verstrekken door de Aziatische Ontwikkelingsbank.

Na de ondertekening van beide overeenkomsten brak er een politiek geschil uit in Nepal, dat leidde tot de splitsing van de Communistische Partij van Nepal en de val van de linkse regering. Een belangrijk punt op de agenda was de MCC en de rol daarvan in de algemene Indo-Pacifische strategie van de Verenigde Staten, die gericht lijkt te zijn tegen China.

Dit artikel werd geproduceerd door Globetrotter.

Vijay Prashad is een Indiase historicus, redacteur en journalist. Hij is een writing fellow en hoofdcorrespondent bij Globetrotter. Hij is redacteur van LeftWord Books en directeur van Tricontinental: Institute for Social Research. Hij is senior non-resident fellow aan het Chongyang Institute for Financial Studies, Renmin University of China. Hij heeft meer dan 20 boeken geschreven, waaronder The Darker Nations en The Poorer Nations. Zijn meest recente boeken zijn Struggle Makes Us Human: Learning from Movements for Socialism en (met Noam Chomsky) The Withdrawal: Iraq, Libya, Afghanistan, and the Fragility of U.S. Power.