De migratiedeal EU-Egypte is een “failliete deal”
De EU heeft onlangs een nieuwe migratiedeal met Egypte ondertekend. Europa investeert 7,4 miljard euro in de Egyptische grensbeveiliging en ‘economie’. De deal zou illegale migratie tegen moeten gaan, maar in werkelijkheid is de deal een extra grendel op de deur voor mensen die op de vlucht zijn uit een humanitaire crisis: die in Soedan en Gaza.
(Foto: Vluchtelingen in Soedan. Foto: Public Domain)
De migratiedeal die onlangs werd ondertekend in Caïro vertegenwoordigt een nieuwe aanpak die Europa hanteert om migratie te beperken. Voorheen lag de nadruk op het omgaan met de instroom en verdeling van vluchtelingen en migranten bij hun aankomst in Europa. Nu richt de strategie zich op het terugdringen van mensen aan de ‘buitengrenzen’ voordat ze Europa bereiken.
De deal is als volgt: landen aan deze buitengrenzen, zoals Turkije, Mauritanië en Tunesië waar voorheen ook al deals mee zijn gesloten, moeten illegale migratie beter controleren en tegenhouden. In ruil daarvoor krijgen ze een flinke smak Europees geld: zo krijgt Egypte 7,4 miljard euro.
‘Illegale migratie’ tegengaan
Egypte moet illegale migratie tegengaan en versterkt daarom zijn grenzen. De grens met Libië bijvoorbeeld: veel vluchtelingen die van plan zijn naar Europa te komen, steken de grens met Libië over als onderdeel van hun route om de oversteek naar Europa te maken.
En de grens met Soedan: waar veel vluchtelingen vandaan komen, als gevolg van de gewelddadige burgeroorlog en vanwege een van de grootste humanitaire noodsituaties die daar plaatsvindt.
“Het grootste deel van de vluchtelingen waar het over gaat zijn Soedanezen, Zuid-Soedanezen, Eritreeërs en Syriërs”, zegt Benoit Dhondt, advocaat migratie- en vluchtelingenrecht. “Dat zijn allemaal mensen die in de EU een erkenningspercentage als politiek vluchteling hebben van meer dan 90 procent. Die mensen krijgen in de EU een status als erkend vluchteling en subsidiaire bescherming.”
“Dit nieuwe akkoord met Egypte gaat niet over het tegenhouden van zogenaamde economische migratie”
“Dit nieuwe akkoord met Egypte gaat dus niet over het tegenhouden van zogenaamde economische migratie”, vervolgt Dhondt. “Mensen die, zoals federaal staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor beweert, om economische redenen op de vlucht slaan. Daar heeft deze deal niets mee te maken: in Egypte gaat het grotendeels om mensen die het recht hebben door te reizen naar een veilig land.”
Want naast Soedan is er nog een gebied met een humanitaire noodsituatie waar Egypte aan grenst; namelijk Gaza, “waar een hongersnood wordt gecreëerd en waar mensen geen kant op kunnen”, aldus Dhondt.
“De deal met Egypte is een failliete strategie, die gepaard gaat met enorme schendingen van de mensenrechten”
Hoewel de onderhandelingen tussen Egypte en de EU al langer bezig waren, zijn ze sinds de oorlog in Gaza in een stroomversnelling terechtgekomen. En dat is geen toeval.
“Europa vreest scenario’s waarbij Israël via Rafah inwoners uit Gaza wil evacueren, of dat inwoners zelf via Rafah willen vertrekken”, legt Leen De Witte, Europakenner bij VRT NWS, uit. En aangezien Egypte de enige ongecontroleerde grensovergang met de Gazastrook bij Rafah heeft, vond Europa het belangrijk om daar afspraken over te maken met Egypte.
“De deal met Egypte is een failliete strategie, die gepaard gaat met enorme schendingen van de mensenrechten”, stelt Dhondt. “Als Egypte door dit akkoord verplicht wordt om die grenzen dicht te houden, om die mensen daar te houden, dan heeft dat niets te maken met de bescherming van mensen die dat nodig hebben. Deze deal biedt geen enkel duurzaam perspectief aan de regio.”
Zogenaamde steun aan economie
“Het is niet de eerste keer dat de EU een dergelijke deal sluit. Het proces van externalisering, beleid dat er op gericht is de vluchtelingenproblematiek zoveel mogelijk buiten de EU te houden, gaat eigenlijk al heel lang mee.
En tot nu heeft deze beleidskeuze nog nooit een positieve impact gehad, noch op de migratie zelf, noch op de veiligheid van deze mensen, noch op de landen waarmee deze deals worden gesloten”, zo vertelt Dhondt.
Want dat is waar het Europees geld aan Egypte ook voor moet dienen: economische ondersteuning voor Egypte zelf. “Met als redenering: als het goed gaat in Egypte, zullen veel minder mensen naar Europa trekken”, aldus De Witte.
Maar dit akkoord is juist niet positief voor de economie, integendeel. “Deze aanpak van de EU heeft de economische samenwerking in West-Afrika, in de ECOWAS-lidstaten (Economic Community of West African States), juist ernstig bemoeilijkt. Vroegere overeenkomsten legden van buitenaf regels op die te maken hadden met grensbewaking.” Volgens Dhondt had dit een negatief effect op de interne mobiliteit tussen de landen van ECOWAS en beperkte het de mogelijkheden om vrijhandel te drijven tussen deze landen onderling.
Steun aan dictators
“Ook op het gebied van mensenrechten waren de vorige deals bedenkelijk”, stelt Dhondt. Niet alleen werden er overeenkomsten gesloten met landen in West-Afrika, maar ook met landen zoals Eritrea.
Zelfs Egypte ontving eerder reeds steun van de EU, net als Soedan onder de militaire dictator al-Bashir. In feite waren dit allemaal totalitaire staten die in zekere zin werden ondersteund met EU-geld.
Bovendien wordt op deze manier de internationale reputatie van dictators versterkt, zo ook die van de Egyptische president al-Sisi. “Het verstikt nog meer het beetje zuurstof dat het democratiseringsproces daar nog heeft.”
Zo wordt er volgens Dhondt een situatie gecreëerd waarbij migratie als wapen gebruikt kan worden. Autocratische regimes schrikken niet terug om het ‘reservoir’ aan vluchtelingen dat is opgebouwd in hun eigen landen tegen Europa te gebruiken tijdens onderhandelingen, door ermee te dreigen al die vluchtelingen ongehinderd door te laten reizen naar Europa.
Mensen op de vlucht zijn vroeger ook als wapen gebruikt, “zoals Rusland en Wit-Rusland hebben gedaan door vluchtelingen (uit Syrië en Irak naar de grens met Polen en Finland) over te vliegen”.
Waar het wel over zou moeten gaan
Deze aanpak versterkt nog meer de dynamiek van geweld en repressie zonder dat je nog de mogelijkheid verkent om migratie op een andere manier aan te pakken, met meer degelijke en duurzame opvang in de regio vindt Dhondt. “Een aanpak die vertrekt vanuit de reële noden en niet vanuit gefabriceerde angsten.”
“De Europese steun moet gericht zijn op het ondersteunen van de vangnetten in de eerste landen van aankomst, om deze mensen ginder een reëel perspectief te bieden, zodat mensen niet gedwongen worden om naar Europa door te reizen. Daar zou dit akkoord over moeten gaan, en daar is in dit akkoord tussen de EU en Egypte geen sprake van.”