De duistere achterkant van de Ierse heropstanding
Volg toch het Ierse voorbeeld. De Grieken kregen het de voorbije maanden vaak te horen. Die oproep zal alleen maar luider klinken, nu de Ierse economie dit jaar opnieuw met meer dan 4 procent zal groeien. Alleen verhullen die groeicijfers enkele duistere kantjes van het Ierse mirakel.
(Oorspronkelijk verschenen bij DeWereldMorgen)
Ierland heeft een paar jaar voorsprong op Griekenland, toch wat de besparingen betreft. Ierland begon al met forse besparingen in 2008, bijna drie jaar voor de troika neerstreek in Dublin. Het was dus niet de troika die de inleveringen oplegde.
De ECB, de Europese Commissie en het IMF moesten uiteindelijk toch nog te hulp schieten omdat Ierland in de besparingsspiraal was terechtgekomen. Er werd hard gesnoeid, maar doordat de economie daardoor nog harder kromp, groeide de schuldgraad. De besparingsmaatregelen en belastingsverhogingen liepen op tot 15 procent van het BNP.
Nu lijkt de Iers economie het ergste achter de rug te hebben. Vorig jaar werd een groei van meer dan 4 procent opgetekend en ook dit jaar zal dat cijfer wellicht met gemak gehaald worden.
De Irish Fiscal Advisory Council schatte onlangs dat ongeveer de helft van de groei statistische fictie is. Contractproductie zou hier de boosdoener zijn. Multinationals met een vestiging in Ierland besteden hun productie uit aan een bedrijf in het buitenland (een onderaanneming of zelfs gewoon een eigen afdeling van die multinational) en slijten het eindproduct ook in het buitenland. De kostprijs van het product komt op de boeken van de Ierse economie, maar in de reële wereld is er niets gebeurd.
Ook de Centrale Bank geeft toe dat een aanzienlijk deel van de groei afkomstig is van bedrijven die in Ierland komen genieten van de lage belastingen. Het gaat onder meer om bedrijven als Google en Facebook die via een systeem dat de Double Irish genoemd wordt minder dan het al lage officiële tarief van 12 procent moeten betalen.
Door de toenemende wereldwijde kritiek op belastingparadijzen liggen die goedkope fiscale regimes onder vuur. Maar ook in Ierland zelf is er kritiek. “De grote meerderheid van de Ierse bedrijven heeft er niets aan”, klinkt het bij de Ierse werkgeversorganisatie.
De groeicijfers zeggen ook niets over de impact van de besparingen. Eén op zeven Ieren leeft in armoede. Eén op tien Ieren loop het risico honger te lijden. Eén op drie Ieren ondervond in 2013 een ernstige vorm van ontbering. Dat betekent dat zij zich minstens twee items uit een lijst met elf basisproducten niet konden veroorloven. Het gaat dan om een winterjas of voldoende verwarming in huis. Volgens een andere meting ondervinden 135.000 kinderen elke dag armoede. Ze leven in een gezin onder de armoedegrens en kunnen verschillende basisbehoeften niet vervullen.
Enkele jaren van snelle groei zullen daar weinig aan veranderen, aangezien de armoede waarin deze kinderen verzeild zijn geraakt generaties lang kan aanslepen. De liefdadigheidsinstelling Barnardos noemt dat een “schaamtelijk nationaal schandaal”.
In mei zakte de werkloosheidsgraad voor het eerst in zeven jaar onder de 10 procent. Maar ook dat cijfers verbergt een deel van de realiteit. Eén op zeven jonge Ieren verliet het land. Voor elke Ier die een job vindt, verlaten er twee het eiland. Zonder die massale emigratie zou de werkloosheidsgraad boven de 20 procent stijgen.
De besparingen leggen ook een hypotheek op de toekomst. Investeringen in scholen, wegen en breedband werden met meer dan 60 procent verminderd. In de gezondheidsector alleen al werd 27 procent weggesneden. Dat zorgt voor overvolle wachtzalen op de spoeddiensten en wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Het aantal mannelijke zelfdodingen steeg met 57 procent tussen 2008 en 2012. Dat is elk jaar 500 extra doden. De regering schrapte ook meer dan de helft van de budgetten voor drugspreventie en jeugdopvang. De gevolgen daarvan zullen pas de komende jaren duidelijk worden.
Zelfs als je met al die bedenkingen rekening houdt is het nog altijd geen goed idee om Griekenland met Ierland te vergelijken. Eén van de redenen dat Ierland het beter doet dan Griekenland is dat er minder hard bespaard werd. De lonen in Griekenland daalden ook harder dan in Ierland, maar dat deed de Griekse exportmotor niet aanslaan.
De economie van Ierland is veel opener dan die van Griekenland. De Ierse landbouw is in staat 50 miljoen mensen te voeden terwijl er maar 3 miljoen Ieren zijn. De grote meerderheid wordt uitgevoerd. Als je de import- en exportcijfers bekijkt tussen de UK en Ierland zie je een grote mate van verstrengeling, merkt de Britse journalist Paul Mason op. Ze lijken wel samen één economie te vormen met twee munteenheden.
Moeten de Grieken het Ierse voorbeeld kortom volgen? Volgens veel Ieren had de Ierse regering zelfs beter het Ierse voorbeeld niet gevolgd.