De doorbraak van Barcelona

(An English version of this article can be found here)
Version en Francais: ici
Dit stuk is oorspronkelijk verschenen in Corporate Europe Observer, een uitgave van CEO, zie de website van CEO)

Voor hetzelfde geld was de top van de Europese Unie (EU) in Barcelona er eentje zoals zovele eerdere geworden. Regeringsleiders komen bij elkaar om plannen af te maken om van de EU het meest competitieve economische blok te maken, waarbij ze het onder andere eens worden over de volgende stappen om geprivatiseerde energiemarkten in heel de EU te verkrijgen. Maar een ding maakt dat deze top anders is dan alle andere. Ze werd het toneel van de grootste demonstratie die ooit gehouden werd tegen de EU en neoliberale globalisering. Tussen de 300.000 en 500.000 vreedzame demonstranten vulden de straten van Barcelona op de laatste dag van de top en ze legden de doemdenkers het zwijgen op die voorspeld hadden dat de wereldwijde globaliseringsbeweging na 11 september op de klippen was gelopen.

Maar hoe werd dit mogelijk? Wij vroegen het aan Ramón Fernández Durán, schrijver en activist bij Ecologistas en Acción uit Madrid.[1]

CEO: Weinigen hadden verwacht dat er zoveel mensen op de been zouden komen in Barcelona. Welke bewegingen namen daar aan deel?

Ramón Fernández Durán: De demonstratie van Barcelona maakte deel uit van een landelijke campagne ‘Tegen het Europa van Kapitaal, Globaliseer Verzet, Een andere Wereld Is Mogelijk’ die opgezet was om te lopen gedurende de hele periode dat Spanje voorzitter van de EU is. De campagne werd in april 2001 in Girona opgericht tijdens een vergadering van netwerken uit heel Spanje die werkten op het gebied van globalisering en EU-aangelegenheden.

De campagne ontwikkelde zich in het hele land, maar het sterkst in Catalonië. Het initiatief voor de demonstratie op zaterdag 16 maart kwam aanvankelijk van het Catalaanse ‘Platform tegen het Europa van het Kapitaal’ en werd later uitgebreid met andere organisaties, zoals het Sociaal Forum (progressieve partijen, vakbonden en ATTAC) en de kraakbeweging in Barcelona. Meer dan 100 organisaties maken deel uit van het Catalaanse platform, waaronder de Movimiento de Resistència Global (MRG), het schuldenkwijtscheldingsnetwerk RCADE, vakbonden, lokale groepen, krakers, milieugroepen en de beweging van studenten tegen privatisering van het onderwijs.

CEO: Hoe verklaar je de mobilisatie van zoveel mensen

Duran: Veel activiteiten in de weken voor de demonstratie hielpen om momentum op te bouwen en voorbereidingen te treffen voor de 16e maart. Het Platform gaf in de maand voor de demonstratie een wekelijkse campagne-krant uit in een oplage van 20.000 exemplaren. Dat hielp om de campagne bekend te maken en om steun op te bouwen. Er was ook nog een Reclaim the Streets party in de week ervoor en een immense demonstratie tegen het controversiele nationale hydrologische plan van de regering (dat de bouw van grote dammen behelst en het verplaatsen van grote hoeveelheden water door het land).

Op de dag voor de demonstratie werden er decentrale acties uitgevoerd door verschillende groepen in heel Barcelona. Daar deden in totaal zo’n 8.000 mensen aan mee en de acties gingen over zaken als de schuldenlast van arme landen, gentech en privatisering. Ook was er een ‘critical mass’ fietsdemonstratie, een herdenkingsdemonstratie voor Carlo Giuliani (die door de politie werd doodgeschoten tijdens de G8-top in Genua) en de ‘Lobby Busters’ actie tegen lobbyen door het bedrijfsleven. Het treinpersoneel van de vakbond CGT steunde de actiedag door in staking te gaan en het lokale treinverkeer in Barcelona en de buitenwijken stil te leggen. Dit alles droeg ertoe bij dat er veel aandacht gevestigd werd op de demonstratie op zaterdag en gaf mensen het vertrouwen om er aan deel te nemen.

De groepen die de demonstratie en de actiedag organiseerden, hadden besloten niet te proberen de EU-vergadering te blokkeren. Ze wilden een directe confrontatie met de politie voorkomen, wat belangrijk was aangezien de Spaanse regering er alles aan deed om de protesten te criminaliseren. De bewoners van Barcelona kregen duidelijk een hekel aan de buitensporige poltiecontroles en de pogingen om ze angst aan te jagen voor de demonstratie.

Toen de dag van de demonstratie dan eindelijk aanbrak, op zaterdag, namen er tussen de 300.000 en 500.000 mensen aan deel. En 50.000 mensen gingen naar het concert na afloop, dat de hele nacht duurde. Het is belangrijk om op te merken dat deze demonstratie, met zijn zeer duidelijke politieke boodschap, tenminste drie keer zo groot was als de demonstratie ‘voor een sociaal Europa’ die op de donderdag voor de EU-top werd georganiseerd door de Confederatie van Europese Vakbonden (ETUC).

CEO: Hoe past Barcelona in het rijtje massamobilisaties sinds Seattle?

Duran: Vergeleken met de vorige grote EU-kritische demonstratie, in Brussel op 14 december 2001, bracht de demonstratie van Barcelona mensen bijeen uit vele verschillende bewegingen, en ook mensen van alle leeftijden. De meeste mensen in de demonstratie kwamen uit Catalunya zelf. Ik schat dat zo’n 10.000 mensen uit de rest van Spanje kwamen en nog een paar duizend uit de rest van Europa. Meer dan 4000 mensen werden door de politie tegengehouden aan de grens met Frankrijk. Deze mensen kwamen of het land niet in, of veel te laat om nog aan de demonstratie deel te kunnen nemen.

Het eerste blok in de demonstratie was het ‘Platform tegen het Europa van het Kapitaal’. Er waren veel kleurrijke spandoeken waarop de kritiek van de demonstranten op de EU te lezen was, maar geen spandoeken van partijen of ngo’s (non-gouvernementele organisaties). Dit was een illustratie van het feit dat niemand de gebeurtenissen voor zijn eigen organisatie probeerde op te eisen. De rest van de demonstratie was in drie delen opgedeeld; ATTAC, Catalaanse en Baskische nationalisten en het Sociaal Forum (vakbonden en politieke partijen).

Anders dan bij de massamobilisaties in Praag en Genua was de demonstratie in Barcelona veel meer verbonden aan lokale problemen die te maken hadden met het neoliberale beleid van de EU, zoals pogingen om privatisering van het onderwijs te bevorderen en ook de subsidies van de EU voor het eerdergenoemde hydrologische plan. Tot voor kort was er maar weinig kritiek op de EU te horen geweest in Spanje, maar nu beginnen de mensen de werkelijkheid te zien van haar neoliberale beleid. De vakbonden werd bijvoorbeeld verteld dat ze bij moesten dragen aan een ‘sociaal Europa’, maar de hoop daarop is nu wel vervlogen. Mensen beginnen nu de verbanden te leggen en in actie te komen.

CEO:Vergeleken met Genua was er weinig geweld in Barcelona.

Duran:Dat klopt, hoewel 70 van de 80 mensen die door de politie gearresteerd werden, gewond raakten. De organisatoren van de demonstratie deden er veel aan om een herhaling van de gebeurtenissen in Genua te voorkomen. En hoewel President Aznar wel graag een tweede Genua wilde, hadden lokale politici daar ook juist weinig zin in. De rechtse centrale regering deed er alles aan om de demonstratie te ondermijnen , door de demonstranten te demoniseren en te criminaliseren. Maar de regionale Catalaanse regering -gedomineerd door de nationalistische CIU – wilde een Genua-achtige ramp voorkomen. Het bestuur van de stad Barcelona – die op z’n beurt gedomineerd wordt door de sociaaldemocratische PSC – wilde met een oog op de regionale verkiezingen van volgend jaar bruggen slaan naar de globaliseringsbeweging. De burgemeester van Barcelona, die de PSC aanvoert, bezocht bijvoorbeeld het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre. De Barcelonese regering hielp ook door het aanbieden van faciliteiten voor de tegentop op 16 maart, die door meer dan 6.000 mensen bijgewoond werd.

CEO: Hoe reageerden de media op de demonstratie?

Duran: De kranten hadden voortdurend lopen te beweren dat de beweging zich sinds de 11e september in een crisis zou bevinden. Maar ze moesten vervolgens toegeven dat het omgekeerde waar is. In feite is de beweging sterker dan ooit. De kranten benadrukten ook dat de demonstratie geweldloos was verlopen. Na afloop probeerde Aznar daarvoor het krediet op te eisen, alsof hij ervoor gezorgd had. De sociaal-democratische oppositie-partij PSOE verzette zich daartegen en eiste dat de regering officiele verontschuldigingen aan de demonstranten zou uitspreken voor de pogingen om hen te criminaliseren. Maar de PSOE deed ook z’n best om de demonstratie af te beelden zoals het haar het best uitkwam, door voor te stellen alsof het vooral een oproep was voor een socialer Europa.

CEO: Hoe hebben de organisatoren gereageerd op de resultaten van de top van Barcelona?

Duran: De netwerken werken nog aan een analyse van de top, maar het is wel duidelijk dat de instellingen van de EU niet van plan zijn om te luisteren naar de geluiden van ‘onderen’.

CEO: Wat is de volgende stap in de campagne?

Duran: Misschien weten mensen niet dat er nog veel andere EU-kritische demonstraties in Spanje zijn geweest sinds het begin van het jaar. 10.000 Mensen demonstreerden begin maart tegen een bijeenkomst van defensie-ministers van de EU in Zaragoza. Meer dan 5000 mensen protesteerden bij de bijeenkomst van ministers van Binnenlandse Zaken in Santiago de Compostela. En toe de EU-minsters in Salamanca verrgaderden, namen meer dan 2000 mensen deel aan een alternatief forum tegen privatisering van onderwijs. Er zijn protesten gepland bij EU-toppen in Valencia (EU-Middellandse Zee-landen), Madrid (EU-Latijns-Amerika, inmiddels geweest met tegen de 100.000 demonstranten; globalinfo) en Sevilla (EU-leiders). Natuurlijk zullen de gebeurtenissen van Barcelona helpen om mensen voor al deze evenementen te mobiliseren.

De demonstraties bij de EU-top in Sevilla in midden juni, zullen kleiner zijn dan in Barcelona. Maar als er zo’n 50.000 mensen komen, zou dat een groot succes zijn. En ik ben er zeker van dat de campagne ook na Sevilla door zal gaan. Een opwindend nieuw initiatief is de ‘Europese Sociale Consultatie’ die aangedragen wordt door het RCADE netwerk. Dit netwerk organiseerde drie jaar geleden tijdens de lokale Catalaanse verkiezingen een sociaal referendum over de schuldencrisis. Een jaar daarna organiseerde ze weer zoiets parallel aan de landelijke verkiezingen. Bij de laatste verkiezingen stemden meer dan een miljoen mensen in de ‘sociale consultatie’. Nu is het voorstel om dit te herhalen, maar dan in heel Europa. Mensen kunnen daarbij dan niet alleen over de schuldenproblematiek stemmen, maar ook over alternatieve economische modellen. Dit zal dan parallel aan de verkiezingen voor het Europese Parlement in 2004 plaatsvinden.

CEO: Welke betekenis heeft de demonstratie van Barcelona voor de anders-globaliserings-bewegingen?

Duran: Een resultaat is dat we bewezen hebben dat de beweging niet doodgeslagen is door de 11e september. Daarnaast denk ik dat er veel geleerd kan worden van de manier waarop de demonstratie voorbereid en georganiseerd was. De organisatoren hadden een aantal interessante interne discussies over de lessen die er van Genua geleerd konden worden, over geweld en de situatie na 11 september. Ze slaagden erin om spanningen op te lossen en vonden de juiste manier om aan te sluiten bij de lokale bevolking.

Aanbevolen links:

Campagne tegen het Europa van het Kapitaal:
http://www.pangea.org/campanyaUE/

Europese Sociale Consultatie
http://www.consultaeuropa.org

Indymedia Barcelona
http://www.barcelona.indymedia.org/

Kadertje:

DE TOP VAN BARCELONA: NEOLIBERALE HERVORMINGEN, LIPPENDIENST AAN HET MILIEU

In de weken voorafgaand aan de top hadden lobbygroepen uit het bedrijfsleven zich het vuur uit de sloffen gelopen om te pleiten voor een versnelling van neoliberale hervormingen. “Zullen de Europese Regeringen zich in Barcelon houden aan de beloftes van Lissabon?” vroeg de European Roundtabel of Industrialist (ERT) zich af in een rapport dat de EU-leiders voor de top werd toegestuurd [2]. Daarin werd verwezen naar het gestelde doel om van de EU tegen het jaar 2010 tot het meest competitieve economische blok van de wereld te maken door een op het bedrijfsleven aangepaste hervorming van de Europese economie en maatschappij.[3] De ERT stuurde de top een lijst met tien eisen, waaronder een verdere uitkleding van wetgeving op het gebied van arbeidszekerheid, het overhevelen van publieke pensioenen naar particuliere systemen en “het bestrijden van over-regulering”. Als voorbeeld van wat met dat laatste bedoeld wordt; het instellen van effect-rapportages van nieuwe voorstellen voor regelgeving. Naast dit alles vroeg de ERT samen met andere lobby-organisaties van het bedrijfsleven om volledige liberalisering van energie-markten binnen de EU. Het was op dit punt dat de top van Barcelona z’n meest ingrijpende resultaat behaalde, met z’n vastgelegde belofte om de energiemarkten in 2004 te liberaliseren voor afnermers in het bedrijfsleven.
De biotechnologie-sector kreeg ook een flinke steun in de rug doordat de vergadering nadrukkelijk zijn steun uitsprak aan het rapport van de Commissie ‘Life Sciences en Biotechnologie – een strategie voor Europa’, dat sterk pro genetische manipulatie is. [4] De top roept op tot een actieplan van de EU voor de promotie van deze ‘frontier technologie’.

Het is dan ook niet vreemd dat het bedrijfsleven uitermate tevreden was met de resultaten van Barcelona. De “concrete resultaten in de vorm van besluiten over verdere liberalisering van markten waren een stuk beter dan cynici hadden voorspeld”, schreef een tevreden John Palmer van het European Policy Centre, een in Brussel gevestigde neoliberale denktank. [5] De Europese werkgevers-koepel UNICE toonde zich ook tevreden met het resultaat – EU-leiders hadden actie ondernomen op veel van de thema’s die voorgelegd waren tijdens een ‘afvaardiging van hoog niveau’ van meer dan 40 UNICE-zwaargewichten tijdens een prive-onderhoud met President Aznar op de dag voor het begin van de top van Barcelona .[6]

Tegelijkertijd verwierp de top verschillende progressieve voorstellen van de Franse regering om te voorkomen dat er oneerlijke competitie tussen de EU-lidstaten zou ontstaan op het gebied van belasting van het bedrijfsleven en om een limiet te stellen aan ontslagen in het kader van bedrijfshervormingen. [7] Frankrijk overtuigde de top wel om een zin toe te voegen aan de slotverklaring over de invoering van een belasting op energie in de hele EU gepaard aan de liberalisering van de energiemarkten. Maar er is nogal wat scepsis over wat dit nu precies betekent. De regeringen hebben eerder zonder succes over een energie-belasting gepraat in 1992 en de regeringen van Spanje en Ierland blijven er bijvoorbeeld tegenstander van. [8] De top van Barcelona werd veel bekritiseerd vanwege het uitblijven van besluiten om milieu-beleid te versterken, iets waartoe de EU-leiders zich hadden verplicht bij vorige toppen in Cardiff en Gothenburg. Jimez Beltran van het Europese Bureau voor Milieu verklaarde dat “inplaats van een streefdoel aan te wijzen, de top eerder lijkt te wijzen naar een beeindiging van milieumaatregelen”. [9] Een besluit over het standpunt van de EU voor de onderhandelingen bij de World Summit on Sustainable Development (de VN-top in Johannesburg) werd uitgesteld naar de volgende EU-top in Sevilla in Juni. Dat is een zoveelste stap om elke vaart uit het Rio + 10-proces te halen. Ondanks de wijdverspreide kritiek verklaarde de Spaanse President Aznar dat de top “een uitgebalanceerde benadering van economie, milieu en sociale zaken” was [10]. Hij verklaarde ook dat “Dit is nu precies waar duurzame ontwikkeling over gaat”.

Noten: Zie voor noten het oorspronkelijke artikel op de website van CEO

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Corporate Europe Observatory (CEO).)