Ga naar de inhoud

Corona, griep en luchtvervuiling: een onderbelicht verband

In Europa sterven jaarlijks meer van 400.000 mensen vroegtijdig als gevolg van luchtvervuiling. (*1). De WHO schatte in oktober dat luchtvervuiling jaarlijks wereldwijd 4,2 miljoen vroegtijdige sterfgevallen veroorzaakt. Vandaag tellen we in de EU bijna meer dan 520.000 doden sinds het begin van de pandemie.

4 min leestijd

(Door Marijke Colle, oorspronkelijk verschenen op grenzeloos, foto Tom Jutte, CC2.0/Flickr)

Luchtvervuiling in de vorm van wat in het Engels smog (= smoke + fog) wordt genoemd, bestaat uit vochtdruppels en stofdeeltjes. In 1952 werd in Londen tijdens een zware smog-episode een oversterfte van ongeveer 4.000 doden genoteerd. Maar ook België heeft een vergelijkbare zware dodelijke smog-periode gekend in december 1930 in de Maasvallei nabij Luik. Die giftige mist was ook al waargenomen in 1897, 1902 en 1911. De ramp van 1930 kostte 67 mensen het leven. In 1931 kwam men tot de conclusie dat de ramp veroorzaakt werd door een massale uitstoot van fijnstof door de verbranding van sterk zwavelhoudende steenkool in de plaatselijke industrie.

Ook in Nederland zijn er gebieden waar de PM2,5 concentraties (deeltjes van het fijnste stof) regelmatig of zelfs voortdurend de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie overschrijden. Deze fijne stofdeeltjes dringen diep in de longen door. Ze kunnen ontstekingsverschijnselen veroorzaken in de longblaasjes en het ziekteverloop van corona verergeren.

Verband tussen corona en slechte luchtkwaliteit?

Een artikel in Earth Systems and Environment (*2) onderzoekt een mogelijk verband tussen de ernst van de ziekteverschijnselen bij coronabesmetting en luchtvervuiling door twee specifieke weersomstandigheden.

In de eerste plaats bij inversie (omkering) waarbij de temperatuur in de atmosfeer een omgekeerd verloop heeft ten opzichte van de normale situatie. Een warmere luchtlaag ligt dan als een deken over een koudere luchtlaag, zodat er geen verdunning optreedt van de vervuilende stoffen omdat die niet kunnen opstijgen. Dat kan een piek van PM2.5 fijnstofdeeltjes veroorzaken (uit het verkeer en de verbranding van fossiele brandstoffen) en fijnstof, schimmelsporen en andere ziekteverwekkers zoals virussen die dan gemakkelijk ingeademd kunnen worden.

Daarnaast komt er in Zuid- en West-Europa regelmatig stof uit de Sahara overwaaien. Dit stof bevat ziekteverwekkers zoals schimmels, bacteriën en virussen. Wanneer dit fijnstof opgevangen wordt in regendruppels, krijgen we aerosolen die de verspreiding van ziektekiemen bevorderen. Het aantal micro-organismen aangetroffen in aerosolen tijdens luchtinversie kan twee tot drie keer hoger zijn dan bij helder weer.

In het begin van de jaren 60 kon er een duidelijk verband gelegd worden tussen een hoge piek aan griepgevallen en de zware smog die in Londen in februari 1959 heerste. In China toonde men aan dat er een sterke positieve relatie is tussen de ernst van griepverschijnselen in het griepseizoen en een piek aan fijnstofdeeltjes.

De vraag is nu of we niet moeten kijken naar een relatie tussen de eerste Covid-19 golf in maart 2020 en de weersomstandigheden vlak voor het uitbreken van die eerste golf.

Covid-19 uitbraak en luchtvervuiling

Er worden vier voorbeelden besproken waarbij een ernstige uitbraak van Covid-19 vooraf werd gegaan door hoge concentraties fijnstofdeeltjes in de lucht: in een hotel op Tenerife, in het kanton Ticino in Zwitserland, in groot-Londen en een de regio Parijs. In het geval van Tenerife wordt er bovendien een verband gelegd met een stofstorm uit de Sahara op 23 februari 2020.

In elk van de besproken situaties ziet men een duidelijke piek van luchtvervuiling enkele dagen voordat een ernstige Covid-19-uitbraak plaats heeft.

De onderzoekers concluderen hieruit dat de hogere – door de mens veroorzaakte – concentraties aan fijnstof het ziekteverloop en de sterfte door Covid-19 negatief hebben beïnvloed. Om de kans op ernstige uitbraken van corona correct in te schatten moet er dus ook met de weersomstandigheden rekening worden gehouden.

Verkeersbeleid en gezondheid

De maatregelen die in meerdere steden al zijn genomen om het autoverkeer te beperken, zijn niet zomaar een zoveelste beperking van de vrijheid van de automobilist. Het autovrij maken van straten rond scholen heeft al direct een positief effect op de gezondheid van de leerlingen.

Openbaar vervoer (gratis en van goede kwaliteit) en veilige fiets- en wandelpaden zijn de meest logische en gezonde oplossing voor deze sluipende moord op duizenden mensen.

Noten

 (*1). Knack 9 december 2020

(*2). Rohrer, M., Flahault, A. & Stoffel, M. Peaks of Fine Particulate Matter May Modulate the Spreading and Virulence of COVID-19. Earth Systems Environment (2020). https://doi.org/10.1007/s41748-020-00184-4