CELAC, een Latijns-Amerikaans en Caraïbisch blok in wording

Het origineel bij uitpers.be

Op 2 december was het dan zo ver: de CELAC werd boven de doopvont gehouden in aanwezigheid van de 33 staatshoofden waaruit het nieuwe blok bestaat: Antigua en Barbuda, Argentina, Bahamas, Barbados, Belize, Bolivia, Brazilië, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominica, Ecuador, El Salvador, Guatemala, Granada, Guyana, Haití, Honduras, Jamaica, México, Nicaragua, Paraguay, Perú, Panamá, Dominicaanse Republiek, Saint Kitts en Nevis, San Vicente en de Grenadines, Santa Lucía, Suriname, Trinidad y Tobago, Uruguay en Venezuela.

De plannen zijn legio en ambitieus. Enkele voorbeelden van megaprojecten die op tafel werden gelegd zijn: het uitgraven van een tweede interoceanisch kanaal (naast het Panama-kanaal) onder regionale controle, het kanaliseren van de grote stromen van Zuid-Amerika in een grote hoofdader, het optimaal gebruik maken van het hydro-elektrische potentieel en het doortrekken van een spoorwegnet dat de meeste landen van de regio met elkaar zal verbinden.

De schaduw van Bolívar

De pogingen tot integratie van Latijns-Amerikaanse landen, al dan niet samen met het Caraïbische gebied, zijn niet nieuw. De CELAC heeft al een lange voorgeschiedenis. In de jaren tachtig van vorige eeuw werd de Contadora-groep (Colombia, Mexico, Panama en Venezuela) opgericht om de vrede in Centraal-Amerika te bevorderen en dan voornamelijk in El Salvador, Nicaragua en Guatemala. In de jaren negentig ontstond de groep van Río, die het werk van de Contadora-groep voortzette met nieuwe landen als Argentina, Brazilië, Colombia, Panama, Peru, Uruguay en Venezuela erbij.

De volgende stap naar integratie en ontwikkeling van Latijns-Amerika en de Caraïben was de CALC (Cumbre sobre Integración y Desarrollo de América Latina y el Caribe). Impuls daartoe werd gegeven door de Groep van Río en de toenmalige president Lula da Silva om een antwoord te bieden op de financiële crisis in de rijke landen, de economische en de voedselcrisis. Op de eerste bijeenkomst van de CALC in Brazilië in 2008 waren ook vertegenwoordigers van Mercosur (Gemeenschappelijke Markt van het Zuiden, Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay), Unasur (Unie van Zuid-Amerikaanse staten) en de Groep van Río aanwezig.

De oprichtingsdatum van 2 december is zeker niet toevallig gekozen. Op die dag maar dan in het jaar 1956 bereikte Fidel Castro en een klein groepje revolutionairen met het jacht ‘Granma’ de Cubaanse kust. Drie jaar later zouden zij dictator Batista omverwerpen. Daarnaast vond de oprichting van CELAC ook plaats in het jaar van de viering van 200 jaar Boliviaanse gedachte. In 1811

namelijk begon Simón Bolívar aan de bevrijdingsstrijd tegen de Spanjaarden van Latijns-Amerika. De bevrijder van Latijns-Amerika, had al in 1824 in het parlement van Panama opgeroepen tot een federatie van de toen recentelijk onafhankelijke republieken. blazen. De slogan van de CELAC is niet toevallig Para nosotros la patria es América (voor ons is Amerika ons vaderland).

Ideologische verschillen

Het is ook niet toevallig dat de stichtingsvergadering van de CELAC plaats vond in Caracas onder de hoede van de ‘Bolivariaan’ Hugo Chávez.

‘De stichting van de CELAC is niet alleen een concretisering van de eenheidsdroom van Bolívar, maar van alle bevrijders van Latijns-Amerika in alle tijden en op alle plaatsen,’ zei de Venezolaanse minister van Buitenlandse Zaken Nicolás Maduro. ‘De CELAC is ons meest waardevol project,’ zei de Cubaanse president Raúl Castro, die een zeer opgemerkte aanwezige was op de oprichtingsbijeenkomst. ‘Het nieuwe blok verstevigt het concept van een verenigde en onafhankelijke regio met een gemeenschappelijke toekomst. Het succes van de CELAC zal afhangen van de wijsheid van de 33 landen tussen de Río Bravo en Patagonië.’ Raúl Castro voegde er eerlijkheidshalve aan toe dat de neuzen van alle lidstaten niet allemaal in dezelfde richting wijzen: ‘Dat is nu eenmaal de politieke realiteit waar we voor staan en waarmee we in een sfeer van wederzijds respect moeten proberen om te springen.’

Castro maakte allusie op het feit dat in Caracas politieke mandatarissen van zeer diverse pluimage aanwezig waren. Tussen de Chileen Sebastián Piñera, de

Braziliaanse Dilma Rousseff, de Venezolaan Hugo Chávez, de Colombiaan Manuel Santos, de Ecuadoraan Rafael Correa, de Mexicaan Felipe Calderón, de Peruaan Ollanta Humala, de Nicaraguaan Daniel Ortega, de Argentijnse Cristina Fernández en de Surinamer Desi Bouterse – om maar enkele namen te noemen – is het water behoorlijk diep. Het politieke bewind in Panama, Honduras en Guatemala heeft recentelijk ook een ruk naar rechts ondergaan.

Links en rechts en alle tussenvormen ervan zijn bij de 33 aanwezig en dat zal het besluitvormingsproces er niet gemakkelijker op maken. Bovendien hebben sommige van de lidstaten vrijhandelsverdragen gesloten met de Verenigde Staten en/of met de Europese Unie, wat een gevaar zou kunnen betekenen voor de andere CELAC-landen. Waarschijnlijk is dat de reden waarom de CELAC een zeer open constructie is. Een officieel oprichtingsverdrag is er niet, de organisatie zal dan ook geen eigen structuur hebben. Het is op de eerste plaats een overlegorgaan. Op de jaarlijkse vergaderingen wil men bij consensus beslissen.

 En de USA?

Ondanks al deze tegenstellingen kunnen de meeste lidstaten elkaar toch vinden in hun houding ten aanzien van de Verenigde Staten. Op de vergadering werd een

unanieme veroordeling uitgesproken van de VS-blokkade tegen Cuba en een erkenning van de Argentijnse soevereiniteit over de Falklandeilanden. De beslissing dat de volgende bijeenkomst in 2013 in Cuba zal plaatsvinden is dan ook geen toeval. Op die manier wordt het al onmiddellijk duidelijk dat CELAC geen OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten, mét de Verenigde Staten en Canada) is. Tussen 1962 en 2009 werd Cuba uit die organisatie geweerd. De CELAC wil uitdrukkelijk geen achtertuin van de VS zijn, maar zich in het spoor van de Bolívar-ideeën verzetten tegen de Monroe-doctrine van ‘Amerika voor de Amerikanen’. Die stemmen hoort men in de eerste plaats van de linkse presidenten. Volgens de Ecuadoraanse president Rafael Correa en zijn Venezolaanse ambtgenoot Hugo Chávez zal de CELAC ‘de oude en versleten OAS vervangen’. Ook de Boliviaanse president Evo Morales voegt eraan toe dat de CELAC volgens hem een instrument moet zijn om politiek en economisch los te komen van het imperialisme.

De Verenigde Staten zullen zeker minder opgezet zijn met de CELAC en de forse uitspraken van enkele van haar leden. De belangen van de VS in de regio zijn groot.

Ongeveer een vijfde van alle winsten van Noord-Amerikaanse bedrijven in het buitenland is afkomstig van filialen in Latijns-Amerika. Die jaarlijkse winst is even groot als wat Nicaragua, El Salvador, Honduras, Bolivia en Haïti met een bevolking van 40 miljoen inwoners, gezamenlijk aan rijkdom produceren.

Meningsverschillen

Binnen Latijns-Amerika zijn de meningen verdeeld over de CELAC en de houding ten aanzien van de Verenigde Staten. Humberto Márquez tekende voor IPS enkele reacties op. ‘

De CELAC heeft zin als ze de positieve inspanning van de Riogroep wil voortzetten en meningsverschillen binnen Latijns-Amerika en de Caraïben wil oplossen,’ zegt Félix Arellano, directeur van de School voor Internationale Studies van de Centrale Universiteit van Venezuela. ‘Maar als ze van plan is om het conflict met de Verenigde Staten op te zoeken en de OAS te vervangen, zal ze geen succes hebben, want dan zal driekwart van de regio zich verzetten,’ zegt Arellano. Volgens de expert zijn landen als Brazilië, Mexico, Chili en Costa Rica niet van plan het conflict met de VS op te zoeken via de CELAC.

Humberto Márquez zoekt ook de Mexicaanse Alicia Bárcena op, die uitvoerend secretaris is van de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Caraïben (Cepal). ‘De CELAC is de belangrijkste politieke verwezenlijking van de laatste jaren aangezien alle landen in de regio er samenkomen in een orgaan voor dialoog, samenwerking en integratie. Decennialang verliep de regionale integratie enkel langs commerciële weg, nu gaan we andere wegen opzoeken en eigen mechanismen uitwerken, een beetje zoals de Europese Unie gedaan heeft.’ Het ziet er in elk geval wel naar uit dat er door de crisis minder zal gekeken worden naar Atlantische allanties en dat de gerichtheid op China, Rusland, India, Japan en in het algemeen de opkomende machten in Azië en Afrika zal worden vergroot. Misschien zou de CELAC wel eens het voortouw kunnen nemen om de beweging van niet-gebonden landen nieuw leven in te blazen.

(bron: IPS)

(Uitpers, nr. 138, 13^de jg., januari 2012)