ASML tussen Europa en de VS
Wordt de Europese Unie doodgeknepen in de groeiende rivaliteit tussen de VS en China? Wie zich dit afvraagt kan de komende jaren best de lotgevallen volgen van ASML, het Nederlandse bedrijf dat wereldleider is in de productie van DUV-machines.
(Door Frank Slegers, overgenomen van Uitpers)
Deze machines maken met ultraviolet licht krachtige chips, de bouwstenen van computers die uw modern koffiezetapparaat sturen, maar ook zelfrijdende auto’s, Patriot-raketsystemen en kunstmatige intelligentie. De belangrijkste klant van ASML is TSMC, het bedrijf in Taiwan dat dan weer wereldleider is in de productie van chips.
Chips Act
Chips worden wel eens de olie van het nieuwe economisch tijdperk genoemd.
Begin oktober werd in de VS de Chips Act aangenomen, een wet waarmee de VS willen beletten dat China de beheersing krijgt over de meest ontwikkelde chips-technieken. Chips mogen nog wel aan China worden geleverd, maar de meest ontwikkelde kennis moet een Westers monopolie blijven. De Chinese leider Xi Jinping wilde met het programma Made in China 2025 onder meer juist dat monopolie doorbreken. Dat blijkt echter niet zo eenvoudig, omdat het topsegment in de productie van chips een breed economisch ecosysteem van bedrijven veronderstelt, dat wereldwijd georganiseerd is. Het Nederlandse ASML speelt daarin een sleutelrol.
Onder Amerikaanse druk heeft ASML al besloten haar paradepaardje, EUV-machines die met extreem ultraviolet licht de krachtigste chips maken, niet aan China te leveren. EUV-machines vormen de helft van de omzet van ASML. De VS oefenen nu druk uit ook de export naar China van gangbare DUV-machines te stoppen. De Nederlandse regering houdt zich vooralsnog op de vlakte.
Peter Wennink
In een opmerkelijk interview in de NRC biedt de topman van ASML Peter Wennink weerwerk. In het interview stelt hij dat China erin slaagt toch krachtige chips te produceren, door met gangbare DUV-machines verschillende lagen over elkaar te zetten. Dat lukt echter alleen met de hulp van andere machines (depositie- en etsmachines…), en laat die nu net geleverd worden door Amerikaanse bedrijven. Terwijl ASML haar omzet ziet dalen, stijgt die van deze Amerikanen… Dat is zuur.
Volgens Wennink spelen de militaire aspecten in deze discussie niet echt een rol. Militaire toepassingen gebruiken een techniek die meestal tien tot vijftien jaar oud is, en die aan China mag verkocht worden. De meest geavanceerde chips zijn wel nodig voor kunstmatige intelligentie.
Nederland
Nederland zit hier met de nationale trots ASML in een moeilijk parket. Het is traditioneel tegelijk pro-Atlantisch en pro-vrijhandel. Maar in de VS draait de wind.
De Amerikanen suggereren dat de EU dan ook maar haar eigen industriële spitsbedrijven moet steunen, ‘samen tegen China’. In de EU stuit dat op verzet van Duitsland en Nederland. Die vinden dat de EU met al haar fondsen genoeg de Europese portemonnee heeft getrokken. De lidstaten moet zelf hun plan trekken. Dat zou kunnen dankzij allerlei Europese versoepelingen van de regels in verband met overheidssteun aan bedrijven. Nederland vindt vast wel een geldpotje voor ASML, als het moet. Maar gaan de lidstaten met de diepste zakken dan de Europese binnenmarkt niet verstoren?
Zo komen we weer uit op de vraag die het Europees regime splijt. Wat willen we? Een Europese Unie met als fundament de vrije markt, dat zich in de nieuwe wereldorde dan noodgedwongen nestelt als ondergeschikte juniorpartner van de VS, en daar ook een prijs voor betaalt? Of toch een beetje ‘strategische autonomie’, die echter alleen op Europese schaal haalbaar lijkt? Is Nederland groot en sterk genoeg om enkele bedrijven met wereldfaam te koesteren? Jezou warempel medelijden gaan krijgen wegens al die ingewikkelde vragen waar de Europese leiders mee worstelen, ware het niet dat wereldwijde samenwerking op basis van solidariteit voor hen minder dan ooit een optie lijkt.
China
China staat inmiddels ook niet stil. Het FD berichtte onlangs over ene Yu Zongchang. Yu zou als baas van een bedrijfje in Californië geheimen gestolen hebben van ASML, en die nu inzetten in zijn bedrijf Dongfang Jingyuan, een Chinese chipmachinefabrikant. Dat bedrijf haalde onlangs omgerekend 136 miljoen euro op voor verdere expansie. ASML heeft haar ongenoegen geuit tegenover de Chinese overheid. Maar het is zelf actief in Shenzhen en Peking, en haalt 15 procent van de omzet uit China. Het zal dus voorzichtig moeten opereren, niet anders dan de Europese leiders.