Ga naar de inhoud

Akties van Europese melkveehouders succesvol

De
‘melkstaking’ van tien dagen in een aantal Europese landen is (grotendeels)
voorbij. Met ingang van 6 juni worden de zuivelfabrieken in Duitsland,
Oostenrijk, Nederland, Luxemburg en Zwitserland weer voorzien van verse melk.
De European Milk Board (de koepel van 9 nationale melkveehoudersverenigingen in
Europa) noemt de aktie een succes en denkt dat de onderhandelingen met
zuivelindustrie en supermarkten zullen leiden tot een betere melkprijs voor de
Europese boeren. Dat gaat echter niet zonder aanpassing van het Europese
Landbouwbeleid.

 

9 min leestijd
Placeholder image

Zie
voor het origineel de website supermacht.nl

In de
laatste week van mei startte het Bundesverband Deutscher Milchviehhalter (BDM)
met een grootschalige aktie gericht op een hogere inkoopprijs voor
boerderijmelk. De prijs die de zuivelfabrieken betalen, is veel te laag (28 tot
34 cent per kilo) en ligt door de verhoogde brandstofprijzen nu ver onder de
kostprijs. De BDM eiste 10 cent meer en de aangesloten melkveehouders – samen
goed voor meer dan de helft van de totale Duitse melkproductie voor binnenlands
gebruik en export – stopten met het beleveren van de zuivelfabrieken. Om meer
effect te sorteren werden ook fabrieken, distributiecentra en supermarkten
geblokkeerd [1]. De aktie kreeg al snel de steun van de Duitse
Arbeitsgemeinschaft Bäuerliche Landwirtschaft en van boerenorganisaties uit de
naburige landen die eveneens stopten met melkleveranties [2]. Ook daar waren er
blokkades, weggeefakties en er werd publiekelijk melk in sloten gedumpt. Dit
verhoogde de druk op de zuivelindustrie en distributiesector. Ook kon zo worden
voorkomen dat de staking in Duitsland werd gebroken door import van melk uit de
omringende landen.

Geslaagde
gezamenlijke aktie

Volgens
de European Milk Board, de Federatie van Europese melkveehoudersverenigingen en
boerenlobby [3], was het de eerste keer dat er op zo’n schaal gezamenlijk aktie
werd gevoerd. Werd een melkleverstop-aktie voorheen onhaalbaar geacht, nu bleek
het een groot succes te zijn. Met de aktie  "braken" de boeren namelijk "door de gevestigde zuivelorde
heen". De supermarkten, handelaren en de zuivelfabrieken werden zwaar
onder druk gezet omdat de aanvoer van verse melk drastisch afnam en de
productie van de kaas- en melkpoederproductie stagneerde. Er was uitgebreide
media-aandacht, de boeren kregen veel steun van consumenten en hun problemen
werden weer hoog op de politieke agenda gezet. Dat er gezamenlijk werd
opgetreden door boeren uit verschillende landen is een unicum en een belangrijke
overwinning.

De
aktie leverde in Duitsland, Zwitserland en België concrete resultaten op.
Discounter Lidl (gevolgd door andere grote afnemers van melk en
zuivelproducten) stemde er in toe om 10 cent meer te betalen voor een liter
dagmelk [4]; de zuivelbedrijven zegden op hun beurt toe dat ze de verhoging
zullen doorgeven aan de boeren [5]. In Zwitserland werd door inkopers een
verhoging van de melkprijs van 4 cent toegezegd. Enkele Belgische
zuivelfabrikanten zouden hebben toegezegd hun inkoopprijzen te verhogen mits de
boeren hun aanbod gedurende het hele jaar afstemmen op de vraag.

De
Nederlandse zuivelbedrijven deden echter geen toezeggingen en de Land- en
Tuinbouw Organisatie (LTO) was niet solidair met de veehouders. Bovendien
verbood een Nederlandse rechter op 4 juni een blokkadeaktie bij een
Campina-fabriek in Heiloo, nadat een andere rechter eerder het opschorten van
een blokkade van een fabriek van Friesland Foods in Nijkerk gelastte. De
Nederlandse Melkveehouders Vakbond (DDB) stopte daarop met de akties en vroeg
minister Verburg om te bemiddelen in het conflict tussen de DDB en de
zuivelfabrieken. Dit terwijl de bereidheid van de boeren om door te gaan met
aktievoeren hoog was [6] [7].

Nu weer
onderhandelen…

Op 5
juni riep de European Milk Board zijn leden op om met ingang van de volgende
dag weer melk te leveren aan de zuivelfabrieken. Volgens de EMB worden de
veehoudersorganisaties nu door de zuivelindustrie en supermarktketens serieus
genomen als onderhandelingspartner. Er zijn weliswaar nog weinig concrete
resultaten bereikt, maar de toon is veranderd, aldus de EMB. De federatie denkt
dat er voldoende perspectief is voor een akkoord over de invoering op Europese
schaal van een melkprijssysteem met (flexibele) volumeregulering. Tot nu toe
waren de boeren overgeleverd aan de sterke positie van de zuivelfabrikanten en
supermarkten. De zuivelfabrikanten zeiden steeds geen stabiele melkprijs te
kunnen garanderen die "los staat van de marktrealiteit". Hun positie
was sterk omdat ze tot nu toe de boeren tegen elkaar konden uitspelen.

Binnenkort
worden er twee belangrijke gerechtelijke uitspraken gedaan die een rol zullen
spelen bij de onderhandelingen. De BDM heeft bij het Europese Hof in Brussel
twee procedures aangespannen. In de ene zaak (anti-dumping) gaat het om een
verbod op export van melk naar Duitsland als de prijs daarvan onder de Duitse
melkprijs ligt. In de andere zaak gaat het om het terugdraaien van de recente
2% extra quotumverruiming van de Europese Commissie die de markt heeft
verstoorde en waardoor de melkprijs in elkaar is gezakt.

In de
meeste landen zijn de akties per 6 juni gestopt. Alleen in België (uitdelen van
gratis melk, blokkades van supermarkten), in Frankrijk (blokkades van
melkfabrieken, acties gericht op de politiek en consumenten, acties om
melkveehouders bewuster te maken) en Italië (blokkades van melkfabrieken en het
uitdelen van melk aan sociaal minder bedeelde mensen) gaan de akties voorlopig
door [8].

Europese
Landbouwbeleid vs. flexibel volumereguleringsysteem

Voor de
EMB is het Europese Landbouwbeleid (CAP) het grote probleem. Het CAP heeft het
systeem van stabiele prijzen voor zuivelproducten en melk ongedaan gemaakt. Het
wordt nu aan ‘de markt’ overgelaten om de prijzen te bepalen [9]. Sinds 2001
daalt de melkprijs in alle Europese landen voortdurend [9] en de overheden
willen dat de prijs blijft dalen. Elk jaar moeten duizenden boeren hun bedrijf
sluiten en is de toekomst van de overblijvers onzeker. Duurzame melkveehouderij
is volgens de EMB alleen mogelijk mits er redelijke melkprijzen worden betaald.

De
melkmarktpolitiek van de EU Commissie richt zich op afschaffing van het
melkquotum – de hoeveelheid melk die elk jaar geproduceerd mag worden in de
lidstaten – in 2015. Maar tot die tijd wil de Commissie het melkquotum wel elk
jaar verhogen met 1 %. In april dit jaar werd het quotum zelfs met een extra 2
% verhoogd om de zuivelindustrie tegemoet te komen [10]. Volgens voorzitter van
de EBM, Romuald Schaber, leggen kleine stijgingen van het melkvolume in de EU
al een enorme druk op de melkprijzen. Een ongebreidelde uitbreiding van het
melkaanbod brengt de Europese melkproductie in gevaar, aldus Schaber [11].

Melkveehouders,
zuivelfabrieken en de levensmiddelenhandel kunnen alleen gelijkwaardige
partners zijn op een melkmarkt in evenwicht. Eerlijke melkprijzen voor de
boeren zijn volgens de EBM essentieel voor het voortbestaan van een duurzame,
veilige en kwalitatief hoogwaardige melkproductie in Europa met aandacht voor
dierenwelzijn en het culturele landschap. Daarom is een flexibele regulering
van het melkaanbod een vereiste voor de EBM en de aangesloten organisaties.

De EMB
wil het bestaande reguleringsysteem laten vervangen door een flexibel systeem
dat vraag en aanbod op elkaar afstemt en waarbij de prijs voor boerderijmelk
uitgaat van de productiekosten van de boer. Niet speculaties maar actuele
afzetkansen in de markt moeten volgens Schaber de basis zijn van het beleid.

Kartelvorming?

Aanbieders
en opkopers van boerderijmelk hebben echter ook te maken met een ander
beleidsterrien, namelijk dat van de mededinging.

De
Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) volgde de protesten van melkveehouders
tegen de melkprijs met "meer dan gemiddelde belangstelling" omdat er
"mededingsrechtelijke aspecten" kunnen zitten aan de optredens van de
actievoerende boeren [12]. Het is niet ondenkbaar dat de mededingingsregels
zullen worden ingezet en de boeren een leverdwang oplegt.

Noten:

[1]
Over de coödinatie van de akties en het verloop daarvan in Duitsland, zie hier.

[2]
Akties waren er in Nederland, Luxemburg, België, Oostenrijk, Italië en
Zwitserland. Boeren in Ierland en Denemarken maakten zich ondertussen op om
zonodig aan te sluiten.

[3] Een
samenwerkingsverband van de nationale organisaties van melkveehouders in
Nederland, Duitsland, Luxemburg, België, Oostenrijk, Italië, Zwitserland,
Zweden en Denemarken. De EMB onderhoudt ook contact met de Franse de OPL
(Organisation des Producteurs de Lait).

[4]
"Streik beendet: Ein Liter Milch wird zehn Cent teurer; Grosse
Handelsketten folgen dem Discounter Lidl; Preisaufschlag soll allein an die
Bauern gehen," Welt, 6 juni 2008 .

 Zie website milkboard   en  Who we are

[5]
Waarschijnlijk blijft er echter van die 10 cent van Lidl niet veel over voor de
boeren. Zie: "Milchbauern und Molkereien dringen auf schnellen
Milchgipfel" (link ).

[6]
Zie: "Zuivelfabrieken doen geen beloften," door Derk Klein
Kranenberg, Agrarisch Dagblad, 5 juni 2008 ;
"DDB beraadt zich op vervolg," DDB, 4 juni 2008
en "LTO roept op tot einde blokkades," Nu, 1 juni 2008 .

[7]
Verburg ziet echter geen rol weggelegd voor de overheid bij het proces voor de
totstandkoming van de melkprijs (waarbij de melkveehouder(s) en de
zuivelindustrie als partijen zijn betrokken). Ze is van mening dat er binnen
het Europese landbouwbestel voldoende toekomstperspectief is voor de
Nederlandse melkveehouderij. Zie: "Marktanalyse en prijsmechanisme bij
zuivel. Kamerbrief van minister Verburg," 5 juni 2008.
In België en Duitsland verklaarden overheden zich wel bereid tot overleg.

[8] Zie: "EMB nieuws 7 juni 2008," DDB, 7 juni
2008
  en  "Les producteurs distribuent du lait
gratuitement," SOCIETE, 7 juni 2008 .

[9] Zo
profiteert de zuivelindustrie van de enorm toegenomen vraag naar magere
melkpoeder en boter op de wereldmarkt (en de navenant hoge prijzen die ze
ervoor krijgt) en hebben de boeren het nakijken.
Zie:
"Information about the situation on the milk market," EBM.

[10]
Zie de speech van Europees Commissaris voor Landbouw en Rurale Ontwikkeling
Fischer Boel over de "Health Check of the CAP Reform", 3 juni 2008,
Brussel
.

[11]
"Flexibele marktregulering essentieel voor duurzame melkveehouderij in
Europa – Voorstellen van de EU Commissie betreffende de Health Check gaan aan
de melkmarkt voorbij. Flexibele marktregulering essentieel voor duurzame
melkveehouderij in Europa," DDB 20 mei 2008.

[12]
Zie: "NMa ziet mogelijk mededingingsaspecten bij actievoerende
melkveehouders," Limburgs Dagblad, 6 juni 2008. De Duitse BDM en de
zuivelindustrie laten inmiddels onderzoeken of het EBM-voorstel voor het
reguleren van hoeveelheden (melk) het bundelen van aanbod in strijd is met de
kartelwetgeving. Van de kant van de Duitse boerenorganisaties is al aangegeven
dat in dat geval aanpassing van het kartelrecht nodig zal zijn. Zie: "Her
mit den Melkrobotern," door Michael Miersch, Welt, 8 juni 2008 .

Andere
bronnen:


"Melkveehouders in Europa schorten melkleverstop op," door Jan
Vullings, Agrarisch Dagblad, 7 juni 2008 .

– "Milk strikes spread as anger spills
over," door Dan Buglass, 6 juni 2008.


"Milch: Die Bauern haben den Lieferboykott beendet, aber ihr Geschäft
bleibt schwierig," door Carsten Dierig, Welt, 7 juni 2008 .


"Boeren overwinnen de handel," DDB, 7 juni 2008 .


"Enkel markt bepaalt melkprijs," Belga/Sam, 6 juni 2008.