Ga naar de inhoud

Radicalisering met hoge snelheid

Radicalisation Express (Du gaullisme au Black Bloc) is een ontroerend boek van een demonstrant die tot zijn eigen verbazing verwikkeld raakte in de felle protesten tegen de arbeidswethervormingen in Frankrijk, en bijna vermalen werd in de juridische gehaktmolen.

6 min leestijd

(Door Kees Stad)

Een van de meest dramatische momenten in de golf aan protest was l’affaire du Quai de Valmy (wikipedia). Op 18 mei 2016 werd een politieauto belaagd, die in in het verkeer vastgelopen was terwijl er net een stroom demonstranten door dezelfde straat trekt, De meeste demonstranten lopen door maar sommige beginnen op de auto in te rammen. De achterruit wordt ingegooid en er wordt een stuk vuurwerk naar binnen gegooid, waardoor de auto uiteindelijk in brand vliegt. Filmpjes van het incident gingen al snel de wereld in. De twee politie-agenten in de auto raakten niet gewond. Als de fakkel op de achterbank begint te branden stapt de vrouwelijke bijrijdster uit en wordt door demonstranten weggeleid (het is echt waar) en wordt verder niet gekrenkt.

De chauffeur, een enorme kerel, besluit er niet vandoor te gaan en blijft bij zijn auto staan. Op filmbeelden is te zien hoe een van de demonstranten dan op hem afloopt met een pvc-buis en een paar keer op hem inslaat. Als de auto begint te branden, doordat er een vuurwerkstaaf door de gebroken achterruit is gegooid, gaat iedereen er vandoor.

Demonstranten die er bij betrokken waren, werden later opgepakt en tot gruwelijke gevangenisstraffen veroordeeld. Een van hen is Nicolas Fench, die weken later wordt gepakt, meer dan een jaar vastzit en dan tot vijf jaar gevangenisstraf wordt veroordeeld (waarvan 2,5 voorwaardelijk).

Fench is echter allesbehalve een ‘typische radicale actievoerder’(als die al bestaan). Eerder het tegenovergestelde. De politie-agenten die hem later arresteren en zijn woning overhoop halen, snappen er ook niets van. Ze treffen een keurige woning aan, zonder de kenmerken van linkse gezindheid die ze anders gewend zijn en de boekenkast staat vol boeken die eerder conservatief zijn. In zijn boek legt Nicolas Fench hoe dat zo komt: hij is zo snel in de wereld van de protesten en demonstraties gekomen en geradicaliseerd, dat zijn woonomgeving er stil bij was blijven staan.

Om die reden en uit onervarenheid, had hij ook helemaal niet verwacht opgepakt te worden. Hij was bijvoorbeeld na het voorval in precies hetzelfde kloffie en met dezelfde gasmasker op naar volgende demonstraties gegaan. Zo hebben ze hem in het oog gekregen, en toen ze zijn huis doorzochten was de bewijsvoering ook makkelijk; alles dat op de videobeelden te zien is, lag nog gewoon in zijn huis.

Apolitiek leven

Fench (41) beschrijft hoe hij opgroeide in een apolitiek middenklasse-gezin en niet echt met politiek bezig was, behalve dat hij als puber een tijdje actief lid was van de conservatieve partij RPR. Daarna gaat hij opleidingen volgen en werken, en bemoeit zich nergens mee. Uiteindelijk gaat hij in de informatica werken voor banken, en werkt zich dusdanig uit de naad dat hij overspannen raakt. Zijn kantelmoment begint als hij voor zijn moeder gaat zorgen, die ziek is, en merkt hoe verschrikkelijk slecht de zorg en de ziekenhuizen zijn geworden. Hij begint naar linkse politieke manifestaties te gaan van de partij van Melenchon en de 1 Mei demonstratie. Daar begint zijn snelle politisering.

Die politisering wordt verder gratis verzorgd door de staat en haar politie. Hij gaat aan de demonstraties meedoen tegen de arbeidswethervorming, en maakt aan den lijve mee hoe de politie tegen de demonstranten tekeer gaat. Hij wordt zelf meerder keren slachtoffer van mishandeling en pepperspray en raakt opgesloten in een beruchte ‘nasse’ (politieomsingeling)  met 1500 andere demonstranten. Ook merkt hij nu hoe dat telkens keurig begeleid wordt door de berichtgeving van de reguliere media, met name de TV die hij thuis bekijkt en die stelselmatig het politie-optreden goedpraat en de demonstranten overal de schuld van geeft. Binnen de kortste keren heeft Nicolas Fench de conclusie getrokken dat hij terug moet vechten, vooraan bij de demonstranten die zich goed voorbereiden op confrontaties met de politie en zich niet zomaar laten verdrijven.

Quai de Valmy

Zijn leven krijgt al snel weer een andere draai als hij toevallig betrokken raakt bij de  Quai de Valmy. Ook daarbij is de context van levensbelang, die geheel verloren gaat als je alleen een internetfilmpje van het voorval bekijkt.

Die dag was begonnen met een bewuste provocatie van de politie. De extreemrechtse politie-vakbond had – met steun van het FN van Le Pen –  een manifestatie georganiseerd op Place de La Republique, wat al weken juist het beginpunt was van de demonstraties. Nu stond het plein dus vol met briesende agenten. Er  was een demonstratie uitgeroepen tegen de politie-actie waar duizenden gehoor aan hadden gegeven, en waar de politie meteen op inhakte. Met charges, traangas en pepperspray werden de demonstranten weggejaagd. Het was die meute die vervolgens de politie-auto tegenkwam in de Valmy…

Nicolas Fench staat er niet bij stil dat hij gepakt zou kunnen worden. Hij vertrouwt erop dat het door zijn demonstrantenkleding onherkenbaar is, en dat hij nog niet in de politiecomputers zit. Tekenend is dat hij later gepakt wordt omdat hij gewoon dezelfde kleren aantrekt bij een demonstratie, als hij aanhad bij het incident.

Gevangenis

Juist doordat hij geen doorgewinterde actievoerder is, en zich nog echt kan verbazen en boos kan worden over zaken die anders al snel ‘normaal ‘gevonden worden, is zijn relaas zo overtuigend.

Het boek gaat verder met een even oprechte verbazing en woede over het juridische systeem en de gevangenis en hoe verschrikkelijk die is voor eenieder die in die molen terecht komt. En over hoe racistisch het systeem is. “Alles is er op gericht om van mij een anarchist te maken” merkt Fench koeltjes op.

Fench merkt op dat hij wat dat betreft geluk heeft, want hij krijgt steun van zijn familie en van politieke organisaties. Al krijgen we over dat laatste niet heel veel te lezen. Ook de overige acht arrestanten komen in het boek niet of nauwelijks in beeld. Het boek beschrijft vooral zijn eigen leven en ideeën.

De veroordeling van de demonstranten is zwaar; allen krijgen lange gevangenisstraffen. Nicolas wordt tot vijf jaar veroordeeld, waarvan 2,5 voorwaardelijk, en 42.000 euro boete en hoort ook dat alle spullen die bij zijn huiszoeking in beslag genomen zijn, waaronder computers, niet aan hem teruggegeven worden. Dat is onderdeel van de straf. Maar, besluit hij zijn boek; de ergste straf is eigenlijk de publieke terechtstelling en dat je naam en foto overal bekend wordt. Dat is bewust, onderdeel van de disciplinering. Maar het zorgt er ook voor dat gevangenen verder uitgesloten worden van de samenleving. De gevangenis produceert alleen maar woede en uitsluiting, is de conclusie van Fench.

Nicolas Fench bekent uiteindelijk gewoon in de rechtbank (en verklaart niets over andere arrestanten). Maar het boek is zijn eigenlijke bekentenis. Hij neemt daarin niets terug van zijn daden, en beschrijft hoe het volgens hem volledig legitiem is om als ‘black bloc’ te reageren op het geweld van politie en het systeem. Voordat hij dat meemaakte, vertelt hij, geloofde hij gewoon de media-versies van de gebeurtenissen en de politiewoordvoerders die de demonstranten over de schuld van gaven. Nu is hij een stuk wijzer geworden.

—————

Radicalisation Express : Du gaullisme au Black Bloc

Editions Divergence, 135 blz 13 euro
ISBN 9791097088095