WTO-ZIP nr. 21

* WTO-ZIP NUMMER 21 van 31 december 2002 –

Nieuwsbrief van de Werkgroep Globalisering Delft/Den Haag
over ontwikkelingen rondom Wereld Handels Organisatie WTO. Verschijnt een- of tweemaandelijks electronisch en gratis, voor abonnement en reakties mail naar:
Oudere nummers zijn te vinden op http://www.stelling.nl/trouble

1. REDACTIONEEL
2. INFORMATIEDAG OVER PRIVATISERING EN GATS
3. EUROPESE E-MAILAKTIE N.A.V. UITGEKLEDE GATSCONSULTATIE
Protesteer mee voor opening van zaken door Europese Commissie
4. VOORBEELDBRIEF VOOR GATS-PROTESTAKTIE
Doe mee en knip-plak-stuur e-mailprotest vóór 10 januari
5. VROUWENORGANISATIES, VAKBONDEN, GEMEENTERADEN EN PUBLIEKE
OMROEPEN WIJZEN GATS AF
Buitenlandse voorbeelden stimulans tot navolging?
6. CULTURELE SECTOR NIET UITGEZONDERD VAN GATS
Onderzoek t.a.v. bibliotheekwezen en archivering
7. GATS EN DE AANTASTING VAN ONDERWIJSVRIJHEID
Thema-avond Wageningen over verzet hiertegen
8. ANDERS-GLOBALISEREN IN DE LANDBOUW
Discussiedag over WTO en Gemeenschappelijk Europese Landbouwbeleid
9. LANDBOUWCRISIS PLEIT VOOR LOKALISERING PRODUCTIE EN CONSUMPTIE
Een ‘andere landbouw’ is méér dan verzet tegen vrijhandel
10. STAGNATIE IN LANDBOUW-ONDERHANDELINGEN
‘Doha Ontwikkelings-prioriteit’ heeft afgedaan
11. NIEUWS VAN ACHTER DE GESLOTEN DEUREN VAN SYDNEY
Europese Unie zet de WTO-onderhandelingen op scherp
12. NGO’S BEKRITISEREN VOORTBESTAAN VAN BESLOTEN OVERLEGSTRUKTUREN
WTO-leiding bestempelt ‘Mini-Ministerials’ als nuttig
13. GEEN ‘GEZOND NIEUWJAAR’-WENS VOOR ‘S WERELDS ARMEN
VS saboteren akkoord over gekopieerde medicijnen
14. WTO CONFLICT OVER GENTECH AFGEWEND …. OF NIET ?
15. AUTONOME ALPINISTEN VOOR DEMOKRATISCHE GLOBALISERING NODIGEN UIT
Ga mee naar Davos anti-WEF akties van 25 januari
16. WEER ACTIVISTEN GEARRESTEERD IN ITALIË

—————————————————————–

1. REDACTIONEEL

In deze nieuwsbrief is het eerste deel gewijd aan onderzoek naar en het opkomenden verzet tegen liberalisering in de dienstensector. Op 8 februari is er een informatiedag in Nederland over GATS, een dag vóór de internationale demonstratie in Brussel georganiseerd door vakbondskoepels, NGO’s en sociale bewegingen. Ondertussen ben je uitgenodigd om e-mails te sturen naar het ministerie van Economische Zaken en naar de Europese Commissie. Daarna standpunten van diverse buitenlandse organisaties die in hun werk of activiteiten te maken hebben met GATS; wellicht zijn er Nederlandse (en Belgische en Surinaamse ?) organisaties die zich aangesproken voelen …

Deel 2 begint met een uitnodiging voor een discussiedag over WTO en Gemeenschappelijk Europese Landbouwbeleid op 10 januari, gevolgd door de tweede bijdrage in de serie diskussiestukken over liberalisering en de Nederlandse landbouwsector. Daarna krijgt de WTO er weer van langs: er is geen sprake van enige voordelen voor ‘ontwikkelingslanden’ in de huidige Doha Ontwikkelings Ronde. Verder meer over het GM-moratorium van de EU, een uitnodiging om mee te gaan naar Davos en een artikel over nog meer arestaties onder Italiaanse ‘anti-globalisten’.

Gelukkig weer een nieuw jaar …

groeten, Rob Bleijerveld

2. INFORMATIEDAG OVER PRIVATISERING EN GATS

Op zaterdagmiddag 8 februari zal er een informatiemiddag over privatisering plaatsvinden. Naast het geven van informatie over privatisering en actuele ontwikkelingen op dat gebied (GATS, vrijmaking van handel in diensten, Public Private Partnerships) is het doel van de middag om aanzetten te presenteren die de situatie ten goede kunnen veranderen. De bijeenkomst vindt plaats in de Kargadoor (Oudegracht 36 Utrecht) van 13 – 17 uur. Het is een initiatief van XminY en het project Voor de Verandering ism. Corporate Europe Observatory, SOMO en anderen.

De middag zal ook vooruitblikken naar twee volgende gebeurtenissen:

* Op zondag 9 februari is door twee grote Belgische vakbondscentrales (ACV-CSC en ABVV-FGTB), sociale beweging en NGO’s een grote demonstratie in Brussel gepland om de aandacht te vestigen op de voortdenderende GATS-trein en een moratorium daarover te eisen. Bij voldoende belangstelling kan wat gezamenlijk vervoer naar de demonstratie geregeld worden.

* Donderdag 13 maart is uitgeroepen tot Europese actiedag over GATS. Wij willen ook in Nederland in dat kader iets organiseren, en zullen daarvoor op 8 februari voorstellen voorleggen.

Meer info: Kees Hudig, XminY, tel 020-6279661, email

3. EUROPESE E-MAILAKTIE N.A.V. UITGEKLEDE GATSCONSULTATIE
Protesteer mee voor opening van zaken door Europese Commissie

Erik Wesselius van het Corporate Europe Observatory stuurde onderstaande tekst over een Europees e-mailprotest dat een antwoord is op de in november door de Europese Commissie gelanceerde GATS-consultatie. De oorspronkelijke aktieoproep (op 16 december verzonden) is inmiddels al in het Frans, Duits, Italiaans, Spaans en Zweeds vertaald, en er zijn honderden e-mails naar de Europese Commissie en nationale regeringsfunctionarissen gestuurd. Zie ook:
gatswatch.

Hij vraagt om ook vanuit Nederland een steentje bij te dragen door de voorbeeldtekst (zie: ‘VOORBEELDBRIEF VOOR GATS-PROTESTAKTIE’) vóór 10 januari te mailen aan de Europese Commissie en het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken. Dat kan met simpel knip-en-plakwerk via deze WTO.ZIP of door het over een paar dagen automatisch te doen via een knop op GATSwatch. De tekst kan eventueel naar eigen inzicht worden aangepast.

*** DRINGEND! REAGEER VÒÒR 10 JANUARI 2003 ***

ACHTERGROND BIJ DE CONSULTATIE

Op 12 november 2002, lanceerde de Europese Commissie op haar website een openbare consultatie naar aanleiding van de verzoeken tot liberalisering van handel in diensten die de EU tot dan toe in het kader van de GATS-onderhandelingen van andere WTO-lidstaten had ontvangen. Zie:
website EU

Het 51 pagina’s tellende consultatiedocument bevat een zeer beknopte samenvatting van de verzoeken tot liberalisering in diverse dienstensectoren die tot nu bij de Europese Unie zijn binnengekomen.
Ondanks beloftes van de Europese Commissie dat het document begin december in meerdere talen beschikbaar zou zijn, was er op 28 december 2002 nog steeds alleen een Engelse versie — dit terwijl de door de Commissie aangegeven sluitingsdatum voor reakties op het document 10 januari 2003 is. Zie: website EU

Het consultatiedocument schiet op meerdere punten ernstig tekort:
– het is onvolledig (het document verzwijgt enkele belangrijke verzoeken)
– de samenvattingen geven niet aan van welke landen de verzoeken
afkomstig zijn.

Om goed te kunnen beoordelen wat er in de huidige GATS-onderhandelingen op het spel staat, is het nodig om te weten welke verzoeken aan de EU zijn gedaan en van welke landen die verzoeken afkomstig zijn. Een verzoek van een belangrijke handelspartner als de Verenigde Staten zal immers anders worden behandeld dan een vergelijkbaar verzoek van landen als Argentinië of Kenia.

Wat betreft het consultatieproces:

Het is totaal onduidelijk hoe de Europese Commissie de resultaten van de consultatie kan meenemen in het gezamenlijke EU-antwoord op de binnengekomen GATS-verzoeken. De sluitingstermijn voor reakties op het consultatiedocument is 10 januari 2003. Volgens de interne EU-planning zal de Europese Commissie minder dan een week later, rond 15 januari 2003, een eerste ontwerp voor het gezamenlijke GATS-bod van de EU (‘draft initial EU offer’) in het Comité 133 aan de lidstaten voorleggen. Het lijkt hoogst onwaarschijnlijk dat de Commissie de resultaten van de consultatie tussen 10 en 15 januari nog in haar voorstel kan verwerken.

De termijn voor de consultatie is veel te kort, zeker wanneer in aanmerking wordt genomen dat er alleen een Engelstalige versie van het consultatiedocument beschikbaar is.

De Commissie heeft de consultatie alleen via de website van DG Handel aangekondigd. Dit is ongeloofwaardig en doet geen recht aan het belang en het controversiële karakter van de GATS-onderhandelingen. De Commissie had alle belanghebbenden en geïnteresseerden aktief over de consultatie moeten informeren.

Het consultatiedocument bevat geen informatie over de uitgaande GATS-verzoeken (‘request lists’) die de Europese Unie begin juli 2002 bij 109 WTO-lidstaten heeft ingediend. Deze verzoeklijsten zijn essentieel in de huidige fase van de GATS-onderhandelingen. In het consultatiedocument geeft de Europese Commissie daarom een onvolledige en eenzijdige voorstelling van zaken.

Er bestaat een groot risico dat de resultaten van de consultatie politiek zullen worden misbruikt:

De GATS-consultatie van de Europese Commissie concurreert met een aantal nationale consultaties in de lidstaten (o.a. in het Verenigd Koninkrijk en in Zweden). De Commissie lijkt met de Europese GATS-consultatie vooral haar eigen positie ten opzichte van de lidstaten te willen verstevigen en haar controle over de GATS onderhandelingen te willen handhaven. Een effectieve en brede consultatie van maatschappelijke organisaties over de GATS-onderhandelingen kan eigenlijk alleen op nationaal niveau plaatsvinden.

De huidige consultatie staat in geen verhouding tot de wijze waarop de Europese Commissie sinds de start van de GATS-onderhandelingen in 2000 de dienstenindustrie stelselmatig heeft betrokken bij het bepalen van de onderhandelingsstrategie van de Europese Unie (zie website GATSwatch)

De Europese Commissie zal zich op het consultatiedocument kunnen beroepen om ‘aan te tonen’ dat ze maatschappelijke organisaties afdoende heeft geconsulteerd.

Op grond van bovenstaande argumenten kan de door de Europese Commissie opgezette consultatie niet serieus genomen worden. Daarom stellen wij voor om door middel van een gecoördineerd e-mailprotest de bezwaren tegen de aanpak van de Europese Commissie kenbaar te maken en het consultatieproces delegitimeren.

4. VOORBEELDBRIEF VOOR GATS-PROTESTAKTIE
Doe mee en knip-plak-stuur e-mailprotest vóór 10 januari

Plak onderstaande voorbeeldtekst in een lege e-mail en stuur deze naar:

* Europese Commissie
1.1 Contactadres voor consultatie:

1.2 Pascal Lamy (Eurocommissaris Buitenlandse Handel):

1.3 Joao-Luis Aguiar Machado (Hoofd Afd. Handel in Diensten):

* Ministerie van Economische Zaken (Nederland)
2.1 Joop Wijn (staatssecretaris Economische Zaken):j.wijn@minez.nl
2.2 Marco Braeken (Nederlandse GATS-onderhandelaar):M.J.Braeken@minez.nl
2.3 Wim van der Leeuw (plv. Dir. Handelspolitiek en Investeringsbeleid):

Graag ook een kopie naar GATSprotest@xs4all.nl, zodat we zelf ook weten hoeveel mensen/groepen aan deze actie meedoen.

VOORBEELDTEKST

Naam:
Organisatie:
Land:

Aan:

Naar aanleiding van het consultatiedocument van de Europese Commissie over de huidige fase van de GATS-onderhandelingen maak ik bij deze mijn kritiek op deze consultatie kenbaar.

Het consultatiedocument informeert onvolledig over over de GATS-verzoeken (‘requests’) die bij de EU zijn binnengekomen. Verder ontbreekt essentiële informatie over de stand van zaken van de GATS-onderhandelingen in bredere zin. Hieronder drie voorbeelden:

1) Bij de vorige GATS-onderhandelingen (onderdeel van de Uruguay Ronde) tekende de Europese Unie in haar schema van verplichtingen aan dat EU-lidstaten exclusieve rechten kunnen toekennen aan openbare nutsbedrijven (eventueel in concessie door particuliere ondernemingen uitgevoerd). Zie bijvoorbeeld: http://europa.eu.int/comm/trade/pdf/faqs_nl.pdf.
Deze specificatie is duidelijk bedoeld om openbare nutsbedrijven te vrijwaren van de GATS-disciplines en het is onacceptabel dat de Commissie in haar consultatiedocument verzwijgt dat een aantal WTO-leden van de Europese Unie vraagt deze specificatie te verwijderen.

2) De verzoeken aan de EU die vallen onder het kopje Onderwijsdiensten (‘Educational Services’) (p.38) hebben een grote maatschappelijke relevantie. Waar de EU in deze sector verplichtingen is aangegaan, is dit steeds met de veronderstelling dat deze niet gelden voor publieke onderwijsdiensten maar alleen betrekking hebben op privaat gefinancierde onderwijsdiensten. Hierbij baseert men zich op de uitzondering van publieke diensten in art. I.3 van het GATS-verdrag. Deze uitzondering is echter niet eenduidig en er is nooit een ondubbelzinnige officiële interpretatie van gegeven. In de huidige onderhandelingen wordt aan de EU gevraagd alle onderwijsdiensten volledig te liberaliseren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat overheidssubsidies die nu nog exclusief aan publieke onderwijsinstellingen kunnen worden verleend, ook aan commerciële onderwijs-dienstverleners beschikbaar zouden moeten worden gesteld. Dit zou het karakter van het lager, middelbaar en hoger onderwijs in Europa fundamenteel kunnen veranderen. Dergelijke ingrijpende beslissingen over een zo gevoelige sector als het onderwijs mogen niet de facto door handelsexperts in ondoorzichtige bilaterale onderhandelingen genomen worden. Het consultatiedocument van de Europese Commissie maakt in ieder geval de precieze strekking en de mogelijke gevolgen van de verzoeken aan de EU in de categorie onderwijsdiensten niet duidelijk.

3) Veel van de maatschappelijke onrust over de huidige GATS-onderhandelingen komt voort uit de mogelijke gevolgen van verdere verdieping van het verdrag op het terrein van de binnenlandse wet- en regelgeving. Dit wordt in het GATS-jargon aangeduid als de onderhandelingen over ‘Domestic Regulation’ (artikel VI.4). Aangescherpte GATS-disciplines op dit gebied kunnen bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de ruimtelijke ordening. De maatschapplijke onrust komt ook voort uit pogingen om openbare aanbestedingen (‘government procurement’) in de dienstensector onder het GATS-verdrag te brengen. De Europese Commissie heeft in juli 2002 een voorstel daartoe ingediend en overlegt hierover actief met het bedrijfsleven. Het is onbegrijpelijk dat deze twee onderwerpen niet in het consultatiedocument genoemd worden.

Zulke omissies (en dit zijn maar een paar voorbeelden) maken dat wij de GATS-consultatie van de Europese Commissie niet serieus kunnen nemen. De Europese Commissie mag deze schijnconsultatie niet gebruiken als een excuus dat het publiek voldoende is geïnformeerd en de kans heeft gehad om een inbreng te leveren.

Verder is de termijn voor reacties op het consultatiedocument veel te kort, zeker in aanmerking genomen dat er alleen een Engelstalige versie van het document beschikbaar is. Het is bovendien onduidelijk hoe de Europese Commissie reacties op het consultatiedocument denkt te gaan verwerken in de formulering van het Europese GATS-bod (‘offer) dat momenteel al in het Comité 133 met de GATS-experts van de lidstaten wordt voorbesproken.

Gegeven het feit dat er na 30 juni 2002 nog steeds nieuwe GATS-verzoeken bij de Europese Unie binnenkomen (naast de in het consultatiedocument verwerkte verzoeken van 21 WTO-landen zijn intussen minstens negen extra verzoeken binnen-gekomen). Hoe denkt de Commissie het publiek over deze nieuwe verzoeken te informeren? Totdat de Europese Commissie de eigenlijke onderhandelings-documenten vrijgeeft zullen pogingen als de huidige consultatie blijven wat ze zijn: een oefening in public relations om de groeiende publieke ongerustheid over de GATS-onderhandelingen en de onvrede over het ondemocratische en ondoorzichtige Europese handelsbeleid te sussen.

De problemen met deze GATS-consultatie maken eens te meer duidelijk wat er wel nodig is: volledige openbaarheid aangaande de GATS-onderhandelingen! Daartoe dient de Europese Commissie de volgende documenten volledig openbaar te maken:
* Alle door de EU op 4 juli 2002 aan 109 andere WTO lidstaten gerichte GATS-verzoeken;
* Alle aan de EU gerichte GATS verzoeken zoals die sinds 30 juni 2002 bij de Europese Commissie zijn ingediend;
* Inhoud van het voorstel voor het GATS-aanbod van de EU, zoals de Commissie dat midden januari 2003 aan de lidstaten zal voorleggen;
* Alle verdere tussentijdse versies van het GATS-bod van de EU (het definitieve bod wordt pas tegen het einde van de onderhandelingen, in de tweede helft van 2004 verwacht). Alleen als aan deze voorwaarden voldaan is, kan een zinvolle GATS-consultatie plaatsvinden.

Tenslotte: de geringe informatie in het consultatiedocument vergroot slechts de bestaande zorgen over de enorme reikwijdte van de GATS-onderhandelingen, die sectoren omvat van energie en openbaar vervoer tot onderwijs, sociale dienstverlening, publieke omroep en cultuur. Terwijl de in Doha (onder zware druk van de Europese Unie) overeengekomen sluitingstermijn voor de initiële GATS-aanbiedingen (‘GATS offers’) nadert (31 maart 2003), dreigt de Europese Commissie opnieuw een standpunt in de GATS-onderhandelingen in te gaan nemen zonder dat er afdoende parlementaire controle en openbaar debat heeft plaatsgevonden. Burgers en nationale parlementen moeten op het niveau van de EU-lidstaten actief worden betrokken bij het formuleren en regelmatig herijken van de Europese inzet bij de GATS-onderhandelingen. Daartoe dienen onderhandelingsdocumenten zoveel en zo snel mogelijk openbaar worden gemaakt en aansturingsmechanismen te worden ontwikkeld waardoor GATS-onderhandelaars niet langer handelsbelangen voorop stellen, maar een bredere afweging maken (duurzame ontwikkeling!). Een moratorium op de GATS-onderhandelingen is op zijn plaats om zo ruimte te maken voor een grondige en onafhankelijke evaluatie van deze onderhandelingen en de effecten van het bestaande GATS-verdrag.
[einde voorbeeldtekst]

5. VROUWENORGANISATIES, VAKBONDEN, GEMEENTERADEN EN PUBLIEKE OMROEPEN WIJZEN GATS AF
Buitenlandse voorbeelden stimulans tot navolging?

Dit is een verkorte weergave van berichten uit december 2002 (met bronverwijzingen) over de afwijzing van de GATS-procedure en voorstellen door sociale organisaties en gemeenteraden in Groot-Brittannië en Nieuw Zeeland. Een (extra) stimulans om ook in Nederland soortgelijke stappen te zetten ??

* VROUWENORGANISATIES IN GROOT-BRITTANNIË

Linda Kaucher (Economic Justice Committee van de WILPF UK) meldt op 23 december aan de GATScrit-mailinglist dat een aantal overkoepelende vrouwenorganisaties in Groot-Brittannnië een moratorium op GATS eisen.

Annette Lawson, voorzitter van de National Association of Womens Organisations (NAWO) stuurde Staatssecretaris voor Handel, Patricia Hewitt, op 21 december een brief daarover. Ze gaf aan, dat behalve de NAWO ook WI ([National Federation of] Women’s Institutes) en WILPF (Women’s International League for Peace and Freedom, UK) sterk gekant zijn tegen het GATS-proces. De organisaties eisen instelling van een moratorium op GATS totdat er een gedegen openbaar debat heeft plaatsgevonden, alsmede een evaluatie over de gevolgen van GATS.

De standpunten van WILPF UK en WI over de GATS-consultatie kunnen opgevraagd worden bij Linda Kaucher:

* VAKBONDEN IN GROOT-BRITTANNIË

Op 23 december verschijnt in The Guardian een brief van 8 grote vakbondskoepels uit Groot-Brittannië met de titel ‘Put a stop to Gats plans’. Hierin wordt ondermeer een onderhandelingsstop geëist, gedegen onderzoek, debat en toetsing van GATS.

De vakbonden uiten hun ernstige bezorgdheid over de huidige GATS-onderhandelingen en de verreikende gevolgen voor overheidstaken in gezondheidszorg, onderwijs, transport, media en postbezorging. Winsten zullen belangrijker worden dan uitvoering van overheidsbeleid zoals het betaalbaar houden van openbare dienstverlening. Ook halen ze de mogelijkheid van negatieve gevolgen aan voor de bevolking in ontwikkelingslanden (toegankelijkheid van basisvoorzieningen, positie van werknemers).

Ze zijn ondanks de door de regering gehouden GATS-consultatie niet overtuigd van de stelling dat GATS algemene voordelen brengt. Tevens ontbreekt een parlementair debat en weigert de regering inzage te geven in belangrijke documenten. Gezien de door het WTO Secretariaat als “in feite onomkeerbaar” beschreven GATS-onderhandelingen zullen beslissingen in de komende maanden daarom van cruciaal belang zijn. Het is roekeloos en ondemokratisch om op deze voet verder te gaan, mede gezien het toenemende bewijs dat voorgaande privatiseringen tot problemen leiden.

De regering wordt opgeroepen om de onderhandelingen stop te zetten totdat er een degelijk onderzoek en evaluatie, parlementaire toetsing en openbaar debat hebben plaatsgevonden.

Ondertekenaars zijn :
* UNISON – 1,3 miljoen leden, vooral openbare dienstverlening en nutsvoorzieningen website
* NUJ (Nationale Unie van Journalisten) website
* CWU (Communicatie Werkers Unie) – 300.000 leden website
* AUT (Associatie van Universiteits Docenten) – behalve docenten ook academici, onderzoekers, beheerders, bibliotheekpersoneel, ICT-personeel, en afgestudeerden. website
* NATFHE (Nationale Associatie van Docenten in Voortgezet en Hoger Onderwijs) behalve leraren ook trainers, onderzoekers en managers) website
* T&G (Transport- en Algemene Werkers Unie) – ruim 900.000 leden website
* NASUWT Рmet 200.000 leden ̩̩n van de grootste docentenbonden website
* UNIFI – leden in bankwezen, bouwondernemingen, financierders en verzekeringsmaatschappijen website

Bron: ‘Put a stop to Gats plans’, The Guardian (23 december 2002) http://education.guardian.co.uk/higher/worldwide/story/0,9959,864831,00.html
Meer in ‘HE leaders in Gats attack’, van Polly Curtis in The Guardian (23 december 2002) http://education.guardian.co.uk/higher/news/story/0,9830,864885,00.html

* GEMEENTERAAD IN NIEUW ZEELAND

Ellen Gould meldt op 27 december aan de GATScrit-mailinglist dat de gemeenteraad van Christchurch op 13 december een motie aannam over GATS.

De gemeenteraad spreekt haar bezorgdheid uit over de GATS-onderhandelingen en dringt nadrukkelijk bij de regering van Nieuw Zeeland aan om de lokale rechten van burgers niet te verkwanselen waar het basisvoorzieningen aangaat. Vele van de te onderscheiden 160 dienstensectoren vallen onder verantwoordelijkheid van het lokale bestuur. Bijvoorbeeld waar het gaat om voorkeursregelingen t.a.v. lokale werkgelegenheid, t.a.v. aanschaf van lokaal geproduceerde goederen en lokaal geleverde diensten en t.a.v. afvalverwerking, gebouwenbeheer en transport.
De gemeenteraad is zich tevens bewust van de gevaren van het GATS-doel tot ‘progressieve liberalisering’ en de mogelijke gevolgen voor beheer en uitvoering van andere diensten, zoals zonering (planning), voorziening van drinkwater, riool, bibliotheek, kinderopvang. De regering moet eerst nagaan wat de gevolgen zijn van de huidige GATS-afspraken alvorens nieuwe ‘deals’ te sluiten die later niet meer terug te draaien zijn.
Ze betreurt de buitensluiting van gemeenten bij de GATS-onderhandelingen, terwijl basisvoorzieningen juist hun verantwoordelijkheid zijn. Openbare diensten moeten buiten de onderhandelingen worden gehouden en ’s lands wetgeving moet gehandhaafd blijft waar het gezondheid, milieu, ontwikkeling en mensenrechten betreft.

Het rapport waar de gemeenteraad zich op baseerde is van Mary Richardson, sociaal-economisch beleidsanalyticus, en is te vinden op:
http://www.ccc.govt.nz/Council/Proceedings/2002/December/StrategyFinance/GeneralAgreement.pdf

* GEMEENTERADEN IN CANADA

In het naaste verleden hebben verschillende Canadese gemeenteraden zich uitgesproken tegen de gevolgen van GATS (zie hiervoor de website van Council of Candians (website).
Michelle Swenarchuk, Adviseur en directuer van International Programmes van de Canadese Milieuwet Associatie (CELA), heeft een aantal papers geschreven die betrekking hebben op lokaal bestuur in Canada. Ze bekijkt daarin ondermeer de invloed van GATS-bepalingen als ‘belastende reguleringen’, ‘de uitzondering van de overheidsdiensten’, ‘necessity tests’ op 6 gemeentelijke diensten.

De artikelen zijn getiteld:
– ‘From Global to Local: GATS Impacts on Canadian Municipalities’- ‘Civilizing Globalization: Trade and Environment, Thirteen Years On’ (maart 2001)- ‘General Agreement on Trade in Services: Negotiations Concerning ‘Domestic Regulations under GATS Article VI(4), Submission to the Department of Foreign Affairs and International Trade and Industry Canada’ (24 november 2000)en te vinden op de website van CELA
Email Michelle Swenarchuk:

* VERENIGING VAN GEMEENTEN GROOT-BRITTANNIË

In april overhandigden het Local Government International Bureau en de Local Government Association een verklaring aan de regering waarin ze hun standpunt uiteenzetten over de GATS-onderhandelingen. Ze uitten hun bezorgdheid over de mogelijke gevolgen van die onderhandelingen voor de vrijheden van lokale besturen en voor hun autoriteit ten aanzien van ‘procurement’ (vaststellen van milieutechnische of andere voorwaarden in dienstencontracten), regulering en planning. Men dringt aan op een consultatie met de regering, die vervolgens in oktober plaatsvond. In november stelde de regering een document op getiteld ‘Liberalising Trade in Services’.

Toch zijn met consultatie en document niet alle bezwaren weggenomen van het LGA. Problematisch blijft de onduidelijkheid over de gevolgen van een eventuele commerciële component in openbare dienstverlening die het overheidsgezag kan wegnemen of doen verminderen.
Maar ook ‘regulering’ is een onderwerp waarvan de criteria ‘onderhandelbaar’ zijn en wellicht interpreteerbaar vanuit de sterke de-reguleringsbelangen van het bedrijfsleven. Het gaat hier met name om de begrippen ‘necessary’, ‘not more burdensome than necessary to ensure the quality of the service’ en ‘least trade restrictive’ in de sectie over ‘Domestic regulatory disciplines’. Dit kan overheden belemmeren in het handhaven van een balans tussen economische belangen van bedrijven en bredere publieke belangen (bescherming van recht op werkgelegenheid, gezondheid, veiligheid en milieu).

Een derde punt betreft bezorgdheid ten aanzien van ‘planning’, artikel VI van GATS. De regering geeft in haar document aan dat planningsmaatregelen ‘niet-disciminatoir’ van aard zijn. Restricties hierop zijn legitiem en blijven dus gehandhaafd (zoals van toepassing op distributiediensten, zonering (planning) en begrenzingen aan winkelopppervlaktes en openingstijden). In de samenvatting van concessies die van Europese Unie (UK) gevraagd worden is echter e.e.a. te vinden over het voorgaande. Daaronder het ‘loslaten van restricties op winkelopening’. Maar ook de verplichting voor een gemeente om voorafgaand aan het opstellen van een plan over lokaties van distributie te overleggen met potentiële buitenlandse distributeurs. Een gemeente riskeert een WTO-geschil indien het daar niet aan de bepaling wil of kan voldoen.

Bronnen:
– Het LGIB/LGA document van april 2002: http://www.lgib.gov.uk (klik op eind van tekst over handel en GATS).
– ‘Liberalising Trade in Services’, DTI (ministerie van Handel en Industrie) http://www.dti.gov.uk/worldtrade/service.htm
– ‘General Agreement on Trade in Services: DTI Consultation, TGIB (19 november 2002)
– ‘Local councils attack WTO – Planning laws ‘under threat from trade liberalisation”, Charlotte Denny in The Observer (1 december 2002) http://www.guardian.co.uk/business/story/0,3604,851896,00.html

* PUBLIEKE OMROEP EN MEDIA IN GROOT-BRITTANNIË

Voorzitter Julian Petley van de Campagne voor Pers- en Omroepvrijheid (CPBF, CPBF) gaf op 2 december aan dat veel GATS-regels niet verenigbaar zijn met openbare omroepdiensten. De regering heeft de media niet geïnformeerd over dit verreikende en potentieel schadelijke GATS-verdrag. Terwijl de aandacht in medialand zich nu richt op het (zwaar bekritiseerde) ontwerp voor de Media Wet (‘Communications Bill’) die het gehele beheer van de media op zijn kop zet is GATS afwezig in het debat. Toch ligt daar volgens hem een belangrijk deel van de liberaliseringspuzzle. Er moet een debat worden gehouden voordat de regering iets tekent dat onomkeerbaar blijkt te zijn.

Hij deed zijn uitspraken op dezelfde dag waarop de World Development Movement (WDM) een rapport uitbracht over de gevaren van GATS voor de publieke omroep. Dit rapport is het allereerste onderzoek naar de verplichtingen die Groot-Brittannië is aangegaan in de onderhandelingen over dit WTO-akkoord en naar de gevolgen voor dienstverlening in dit land. Het rapport verschijnt precies een maand voor sluiting van de consulatieperiode ingesteld door de regering.

WDM-directeur Barry Coates zei: “de Media Wet is gericht op liberalisering en deregulering van media en omroep hetgeen leidt tot meer buitenlands eigendom in de sector en minder verplichtingen ten aanzien van openbare dienstverlening.
Dit alles zal onomkeerbaar worden indien de regering toegeeft aan de druk van andere staten (met name de VS) en multinationale mediaconcerns door de communicatie- en omroepsector prijs te geven aan de vrije markt-regels van GATS.

De kwaliteit van de omroep kan aangetast worden door de GATS-regels. Het gaat daarbij om ondermeer regelingen voor plaatselijk en regionaal produktiegehalte, limieten aan ‘cross media’ eigendom, beperkingen op eigendom door buitenlandse mediabedrijven, verplichtingen t.a.v. openbare dienstverlening en regels voor het maximum aantal toegelaten commerciële, regionaal gelicentieerde radiostations. Dit leidt onvermijdelijk tot handelssankties of het schrappen van deze regelingen. Regelingen die nu niet opgenomen worden in de Media Wet kunnen in een later stadium niet meer worden toegevoegd door een volgende regering.

Bronnen:
– ‘Public service broadcasting measures threatened by free trade agreement’, WDM (2 december 2002)http://www.wdm.org.uk/presrel/current/ukgatscommunications.htm
– ‘Serving Up The Nation: A guide to the UK’s commitments under the WTO General Agreement on Trade in Services’, WDM (november 2002) http://www.wdm.org.uk/cambriefs/Serving%20(up)%20the%20nation.pdf

samengesteld door Rob Bleijerveld

6. CULTURELE SECTOR NIET UITGEZONDERD VAN GATS
Onderzoek t.a.v. bibliotheekwezen en archivering

* IFLA – Internationale Federatie van Bibliotheek Associaties

Op 22 augustus 2002 vond er aan de Glasgow University een internationale IFLA-conferentie (1) plaats met als thema ‘Het winstvirus: globalisering, bibliotheken en onderwijs’. De conferentie werd georganiseerd door het ISC (Information for Social Change) uit Groot-Brittannië. In het forum zaten ondermeer Paul Whitney (hoofd van de Burnaby Public Library in British Columbia, Canada), Frode Bakken (voorzitter van de Noorse Bibliotheek Associatie) en Ruth Rikowski (Book Reviews Editor for Managing Information aan de South Bank University, G.-B.).

Getuige de volgende citaten (overgenomen uit de aankondiging van deze conferentie) is er veel onrust over de impact van GATS:
“Er is toenemend bewijs dat WTO-besluiten, direct of indirect, een ongunstig effect kunnen hebben op uitvoering en toekomstige ontwikkeling van bibiliotheekdiensten, met name in non-profit instellingen.” – IFLA
“Stel je een wereld voor zonder bibliotheken … het zou kunnen gebeuren.” – British Columbia Library Association, Vancouver, Canada
” De GATS-bepalingen en de logica die daaraan ten grondslag ligt betekenen de omvorming van bibliotheken in winstmakende ondernemingen Informatie wordt nu al geprivatiseerd.” – Michel Chussodovsky, University of Ottawa, Canada

Iemand die baanbrekend onderzoek deed is Ruth Rikowski. Ze publiceerde op 23 mei 2002 het artikel ‘The WTO/GATS Agenda for Libraries’, waarin ze vooral de gevolgen onderzoekt voor openbare bibliotheken in England’. Het is hier te vinden
Een ander artikel van haar is getiteld ‘The future of our pubic libraries’ en is hier te vinden
Ze redigeerde de speciale uitgave van het ISC-bulletin getiteld ‘Globalisation and Information’ (nr 14, winter 2001/2002) dat hier te vinden is

* EBLIDA – European Bureau of Library, Information and Documentation Associations

De EBLIDA Werkgroep voor WTO-aangelegenheden houdt relevante WTO-ontwikkelingen bij en richt zich daarbij op de gevolgen van GATS voor het Europese bibliotheek- en archiefbeleid en onderhoudt relaties met andere belangengroepen.
Op haar ‘World trade policies in services’-webpagina wordt uitgelegd waarom GATS belangrijk is voor bibliotheken en archieven. De werkgroep concludeert dat in dat verband GATS invloed zal hebben op de volgende dienstensectoren:
* Sector 2CJ: telecommunicatiediensten (‘online information and database retrieval’);
* Sector 5: onderwijsdiensten (primair, secondair, hoger onderwijs, volwassenen educatie en andere);
* Sector 10C: diensten voor recreatie, cultuur en sport (bibliotheken, archieven, musea en andere culturele diensten).

Op de website zijn ook verwijzingen te vinden naar organisaties die zich bezig houden met GATS, naar artikelen die betrekking hebben op bibliotheek- en archiefwezen en naar bibliotheek-associaties die standpunten hebben ingenomen over deze kwestie.

Rob Bleijerveld

7. GATS EN DE AANTASTING VAN ONDERWIJSVRIJHEID
Thema-avond Wageningen over verzet hiertegen
Woensdag 29 januari verzorgt Sandkorreltje/ infocentrum Wageningen een thema-avond voor scholieren en studenten over de invloed die GATS (General Agreement on Trade in Services) heeft op het onderwijs. De nadruk ligt op verzet tegen deze wereldomvattende aantasting van vrijheid van onderwijs.
Een van de sprekers is van de Wageningse Studenten Organisatie.

Het begint om 21 uur en vindt plaats in Kollektief Kafé ‘De Overkant’, Bevrijdingsstraat 38, Wageningen. Kroeg is al open om 20.30 uur.
Meer informatie:

8. ANDERS-GLOBALISEREN IN DE LANDBOUW
Discussiedag over WTO en Gemeenschappelijk Europese Landbouwbeleid

Deze debatten vinden plaats met het oog op de komende WTO-onderhandelingen over landbouw, en als bijdrage aan de discussies rond het Gemeenschappelijk Europese Landbouwbeleid. Steeds meer wordt duidelijk dat het huidige beleid niet ten goede komt aan de boeren zowel in Noord als Zuid, noch aan de burgers in Noord en Zuid, en schadelijk is voor het milieu. Deze dag zullen we deze problematiek bespreken en alternatieven proberen te formuleren, met maatschappelijke organisaties, de politiek en het publiek.

Datum: vrijdag 10 januari 2003 van 13.00 tot 19.30 uur
Plaats: Zalencentrum ‘Onder de Toren’, Sint Maartenstraat 34 te Elst (bij Nijmegen). Tel. 0481 371302

Organisatie: Van 13.00 tot 16.30: Werkgroep Landbouw & Armoede (WLA) in samenwerking met het Platform Aarde, Boer, Consument (Platform ABC) en het Oecumenisch Netwerk Kerken en Landbouw (ONKL).
Van 17.30 tot 19.30: Stichting Duurzame Solidariteit en Themagroep Mondiale Voedselzekerheid van GroenLinks

Programma:

12.30-13.00 uur Aankomst met koffie/thee en broodjes

13.00-13.20 uur Invloed van globalisering – door Joop de Heer, actief akkerbouwer en lid Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV)
13.20-13.50 uur Globalisering en de macht van de producent en consument – door Rentia Hendrikx en Sieth Delhaas
13.50- 14.15 uur Alternatieven voor liberalisering in de landbouw – door Guus Geurts (XminY), beleidsgericht milieukundige (specialisatie landbouw en globalisering).
14.30- 16.30 uur Politiek Forumdebat tussen politici (kandidaat Tweede Kamerleden van CDA, PvdA, VVD, GroenLinks, SP, ChristenUnie en LPF) en de zaal, o.l.v. Jos Martens (secr. NAV).

16.30-17.30 uur Pauze met broodjes en koffie/thee

17.30-18.15 uur Discussie tussen Joop de Koeijer (NAV), Rian Fokker (NOVIB) en Kees Kodde (Milieudefensie) over internationaal landbouw- en ontwikkelingsbeleid, o.l.v. Eelco Fortuijn (FairFood). Dit is de voortzetting van het debat ‘Een brug tussen FAO en WTO’ dat in juni werd gehouden. Doel is inventarisatie van gezamenlijke standpunten en verschilpunten op gebied van landbouw, ontwikkelingsssamenwerking en milieu. Is er overeenstemming mogelijk over een alternatief?
18.30-19.30 uur Discussie tussen Tweede Kamerleden en het publiek over hetzelfde onderwerp met hetzelfde doel als hiervoor, o.l.v. Guus Geurts.

I.v.m. catering s.v.p. opgave van tevoren via Greet Goverde (024-3443678) of Willem van Middendorp wovmdorp@tref.nl. Ook terecht voor meer info.
Aan de deelname zijn geen kosten verbonden. Voor de consumpties tot 16.30 zal er een ‘offerblok’ worden geplaatst.

9. LANDBOUWCRISIS PLEIT VOOR LOKALISERING PRODUCTIE EN CONSUMPTIE
Een ‘andere landbouw’ is méér dan verzet tegen vrijhandel

De liberalisering van handel in landbouwproducten is volgens het artikel van Guus Geurts (in WTO.ZIP nr 20 van 27 november 2002) de kernoorzaak van veel sociale- en milieuproblemen in de landbouw. In de liberalisering speelt de WTO een belangrijke rol. Om de liberalisering tegen te gaan – en dus de kwalijke gevolgen op maatschappij en milieu – moet handel gereguleerd worden. Guus stelt importheffingen, productiebeperking en prijsondersteuning voor die moeten resulteren in een geregionaliseerde landbouw. Handel is echter niet de oorzaak van de problemen in de landbouw en marktregulering kan protectionisme in de hand werken.

De visie van Guus is gebaseerd op een ééndimensionale analyse van de problemen in de landbouw, een analyse die namelijk uitgaat van vrijhandel als oorzaak van milieu- en sociale problemen. Daardoor kunnen in de praktische uitvoering de bestaande problemen continueren.
De problemen in de Nederlandse en Europese landbouw zijn echter niet het gevolg van liberalisering van handel. Integendeel zelfs. De sociale- en milieuproblemen zijn een gevolg van de industrialisering, intensivering, schaalvergroting en overproductie waarvoor natuurlijke elementen obstakels (*) waren die uit de weg geruimd moesten worden. De logica van schaalvergroting en productiegroei die geleid heeft tot overproductie is eerder het gevolg van bewust beleid (de tegenpool van liberalisering) van de EU (toen nog de EG). Internationale handel is eerder een gevolg van overproductie dan de oorzaak ervan.

Door internationale handel als uitgangspunt te nemen voor problemen in de landbouw bestaat het gevaar van protectionistische maatregelen als bescherming tegen de bedreigingen van handel. De alternatieve beleidsinstrumenten die in het artikel van Guus genoemd worden (en door de internationale boerenorganisatie Via Campesina gesteund worden) lijken verbazingwekkend veel op de oude EU-maatregelen. Prijsondersteuning, genoemd door Guus, was ̩̩n van de centrale pilaren van het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid zoals dat ontwikkeld is in de Verdrag van Rome (1958). Dit beleid werd een stimulans voor overproductie (er werd immers betaald voor productie); overproductie dwong de Europese Gemeenschap over te gaan tot productiebeperking (nog een voorstel van Guus) met als gevolg een woud van regels, enorme bureaucratie en corruptie. De Europese consument betaalde mee aan de subsidies door duurdere producten te kopen Рdat was alleen mogelijk door goedkopere producten uit de markt te weren door middel van importheffingen (zie artikel Guus).

Hierdoor werd een belangrijke markt afgeschermd voor derde wereldlanden. Dit hele systeem van regels en betalingen werd op termijn onhoudbaar en onbetaalbaar – de EU probeert nu het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid te hervormen. De hervormingen pogen echter tegelijkertijd de concurrentiepositie van de EU-landbouwsector op de internationale markt te garanderen – met voorspelbare gevolgen voor boeren in ontwikkelingslanden en het Europese milieu. Het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid heeft de positie van de agro-industrie versterkt. Herhaling van oude maatregelen tast deze positie niet aan.

Marktregulering is noodzakelijk voor een duurzame landbouw. Voorzichtigheid is echter geboden.
Protectionisme kan als onbedoeld gevolg boeren in ontwikkelingslanden benadelen en de gevestigde agro-industriële belangen in Europa beschermen. De oorzaken van de milieu- en sociale problemen in de landbouw kunnen herleid worden tot overproductie en intensivering. Beiden worden ten dele gedreven door de lage prijzen die boeren voor producten ontvangen en de druk van de internationale markt. Lage prijzen maken het noodzakelijk om meer te produceren met dezelfde hoeveelheid hectares om zich toch nog van een inkomen te verzekeren. Een hogere productie heeft afzetgebieden nodig. In de concurrentieslag zijn grote bedrijven, die infrastructurele voordelen hebben, aan de winnende hand. Export is noodzakelijk om de overproductie kwijt te kunnen.

Van overproductie naar lokale productie

Om overproductie aan te pakken moeten boeren een kostendekkende prijs (betaald door consumenten) voor hun producten ontvangen. Een prijs waarin de milieukosten ook verwerkt zijn. Kostendekkende prijzen die ook nog aantrekkelijk zijn voor de consument worden mogelijk door productie en consumptie zo dicht mogelijk op elkaar te laten aansluiten en door de tussenliggende elementen van distributie, verwerking en groothandel zoveel mogelijk weg te halen. Een lokalisering van productie en consumptie en een herwaardering van onze eetgewoontes.
Door lokale distributienetwerken te ontwikkelen en te ondersteunen kunnen de winsten die anders naar de tussen- en groothandel gaan (volgens een recent onderzoek van de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) is de winstmarge van groothandels tot 400% van de totale prijs) ten goede van de boeren komen.

Een dergelijke omslag van massa productie naar lokale productie vereist echter een consument die bewuste keuzes maakt: een keuze voor lokaal, gezond, eerlijk, smakelijk en vers. De omslag moet ook beleidsmatig ondersteund worden door de kosten van overproductie te verwerken in industrieel geproduceerde landbouwproducten. Dit betekent onder andere een energiepremie voor het transport van producten. Een energie- en transportpremie heeft als bedoeld neveneffect de bescherming van lokale productie – lokale boeren sparen immers op transport, verwerking en verpakking – en het afremmen van het wereldwijde gesleep met voedsel. Het vergroot ook de maatschappelijke controle op de landbouw door een beter contact tussen boer en consument.

WTO?
De WTO vormt echter een serieus obstakel op weg naar een lokaal landbouwsysteem. Buiten dat de WTO de macht van multinationals lijkt te versterken ten koste van lokale boeren is discriminatie tussen producten op basis van productiewijzen (lokale productie en een energiepremie) verboden. Voor een duurzame landbouw hoeven we echter niet te wachten tot de val van de WTO. Door bijvoorbeeld een groentepakket bij de dichtstbijzijnde natuurvoedingszaak te halen ondersteun je al de omslag naar een lokale landbouw.

Donald Pols (email: praagseherfst@yahoo.com)

Noot:
(*) voorbeelden van natuurlijke elementen zijn versnipperd grondgebruik, een meanderende beek, bebossing, slechte afwatering en oneffenheden in grondarealen.

10. STAGNATIE IN LANDBOUW-ONDERHANDELINGEN
‘Doha Ontwikkelings-prioriteit’ heeft afgedaan

Op 20 december begon het eindejaarsreces van de WTO. Al 13 maanden op weg in deze ‘Ontwikkelingsronde van Doha’ en nog steeds is niet te merken aan de uitkomsten van de besprekingen dat ‘ontwikkeling’ hoog op de prioriteitenlijst staat.
Een aantal belangrijke sluitdata zijn op 20 december verlopen zonder dat er de beloofde vooruitgang is geboekt. De grote handelsblokken houden vooruitgang tegen en lijken toe te werken naar het overladen van de agenda van de ministersconferentie in Cancún. Zaken die daar niet thuis horen verworden daarmee tot uitruilbare onderhandlingsobjecten.
Met name in deelgebieden die van groot belang worden geacht voor arme staten lijkt stilstand troef, zoals Speciale en Gedifferentieerde Behandeling, Implementatie, TRIPs en Gezondheid (zie elders) en Regels (interne transparantie en demokratische besluitvorming). In andere wordt het openbreken om nadelig uitpakkende afspraken te veranderen tegengehouden zoals bij TRIMs.
Hieronder een korte en beknopte weergave van ‘Landbouw’ dat ook in het rijtje past.

Voorzitter Harbinson van de Landbouw Raad presenteerde op 18 december het langverwachte overzicht van de stand van zaken in de onderhandelingen. Het document geeft aan welke afspraken gemaakt zijn door de lidstaten. Volgens hem is veel vooruitgang bereikt zoals bij tariefquota-beheer en exportkredieten. Overgebleven conflictpunten zijn ondermeer interpretatieverschillen over het Doha Mandaat, meningsverschil onder arme staten over speciale en gedifferentieerde behandeling en de rol van niet-handelsgerelateerde aspecten.
Er volgt een beschrijving van de drie hoofdgebieden van onderhandeling binnen het AoA (markttoegang, exportconcurrentie en binnenlandse steunmaatregelen) aangevuld met een sectie over de ‘enorme steun’ van WTO-leden om op elke van deze gebieden de allerarmste staten te ontzien.
De bijlage is een compilatie in tabelvorm van alle voorstellen die de leden de afgelopen maanden deden.
De voorstellen van de Europese Unie zijn echter niet opgenomen in dit verslag omdat die slechts twee dagen tevoren ingeleverd waren.

Harbinson voelt de druk van de volgende sluitdatum – 31 maart 2003 – waarop de randvoorwaarden en doelen (‘modalities’) voor de verdere onderhandelingen vastgesteld moeten zijn en dringt aan op grote ‘flexibiliteit van alle kanten’. Lidstaten zouden niet meer moeten terugvallen in het wederom uiteenzetten van het nationale standpunt, maar nu meer moeten uitgaan van waar convergenties aanwezig zijn die kunnen leiden tot belangrijke onderhandelingsresultaten.

Shefali Sharma, waarneemster voor het IATP in Génève, heeft kritiek op de gang van zaken. Er kan niet verwacht worden dat landen met onderling zulke verschillende economieën en landbouwsystemen het binnen drie maanden eens worden over die ‘modaliteiten’, de verplichtingen waaraan hun landbouwsectoren moeten gaan voldoen.
Uit de samenvatting van Harbinson begrijpt ze dat een herwaardering van het huidige Landbouw Akkoord – waar door sommige lidstaten op aangedrongen is – zal worden tegengehouden door WTO-leiding en de grote handelsblokken. Voorstellen van die strekking zijn namelijk geheel onterecht en tegen de wil van de indienende staten ondergebracht in de SSG-categorie (Speciale Garanties). Ze krijgen nauwelijks of geen aandacht in de samenvatting, waardoor ze aan status verliezen en van de agenda verdwijnen. Deze beruchte ‘Harbinson-truuk’ is eind oktober 2001 ook toegepast in de Algemene Raad bij de voorbereiding van het concept- onderhandelingsdocument voor Doha.

Sharma geeft aan, dat arme staten met economieën die voornamelijk afhankelijk zijn van landbouw uitzonderingen bedingen van de AoA-verplichtingen voor bepaalde gewassen waar het voedselzekerheid en rurale ontwikkeling betreft. In feite is dit een noodsprong, een slecht alternatief, voor voorstellen met een andere invalshoek: de ‘positieve lijst’. Voor die laatste groep is in de bijlage een onbeduidende plek ingeruimd, terwijl ze helemaal niet genoemd worden in de samenvatting van Harbinson! De voorstellen, waarbij arme staten zelf de gewassen willen aandragen waarvoor de AoA-regels zouden moeten gelden, gaan uit van de draagkracht van die staten. Ze werden echter toen ze in de afgelopen maanden ingebracht werden in de Landbouw Raad totaal genegeerd door de grote handelsblokken, terwijl dezen daarna, achter gesloten deuren, zware politieke druk uitoefenden om intrekking ervan te bewerkstelligen.
Een andere toevlucht van een aantal staten is het verzoek om in het kader van voedselzekerheid díe tarieven te mogen verhogen die ze sinds de inwerkingstelling van het AoA drastisch hebben moeten verlagen.

De huidige consultaties over de ‘Speciale Garanties’ (SSG) tonen aan, dat er geen bereidheid is bij OECD-staten om rekening te houden met belangrijke zaken voor arme staten als voedselzekerheid, rurale ontwikkeling, balansmechanismen tegen marktverstoringen als subsidies. Zich inzetten voor daadwerkelijke ‘ontwikkeling’ zou betekenen het SSG tot een instrument maken dat arme staten beschermt tegen schommelingen in marktprijzen voor goederen en daarmee tegen importpieken die hun thuismarkt ernstig verstoren. In plaats daarvan willen de OECD-staten juist afdingen op de voorwaarden en bereik van toetreding tot dit systeem – dat nu allen geldt voor voornamelijk OEDC-staten. En de VS wijst de SSG helemaal af.

Het document van Harbinson toont aan, dat de leden nog veraf zijn van consensus over belangrijke onderdelen. En het meest recente EC-voorstel verandert niets aan het verstorende effect dat de EU uitoefent op de wereldmarkt. Evenmin hebben de VS een voorstel gedaan dat hún marktverstoring vermindert. Elke kleine concessie die arme staten vragen heeft een hoge prijs.
De echte test zal zijn om te zien of de regeringen van de lidstaten weer een slechte deal zullen steunen of niet.

(Rob Bleijerveld)

Het Harbinson-overzicht is te vinden op de website van de WTO

Het voorstel van de Europese Commissie op de website van ictsd

Bronnen:
– ‘Nothing is agreed until every thing is agreed: heading towards an empty Development Round’, Shefali Sharma (21 december 2002) http://www.iatp.org/
– ‘Harbinson circulates ‘Overview Paper’, EU presents new AG proposal’ in Bridges Weekly Trade News Digest (Vol 6 Nr 43) (20 december 2002) http://www.ictsd.org

Meer informatie ontstaan, inhoud en werking van het AoA in:
‘The WTO Agriculture Agreement: features, effects, negotiations, and what’s at stake’, Martin Khor, Third World Network (29 November 2002) http://twnside.ogr.sg. Inhoudsopgave:
A – Korte samenvatting over de afspraken in het (AoA);
B – Schets van de nadelen voor ‘ontwikkelingslanden’;
C – Onderzoek waarom ‘ontwikkelde’ landen niet voldeden aan eis van geliberaliseerde landbouwsector en sterke vermindering subsidies;
D – Onderzoek naar belangrijke tekortkoming, nl de statusverandering van landbouwsubsidies in rijke staten van marktverstorend (moeten verminderen) in niet-marktverstorend (konden juist toenemen);
E – De nadelen voor arme staten van gedwongen subsidieverlaging;
F – Onderzoek naar gevolgen van importliberalisering op arme staten;
G – Algemene opmerkingen en specifieke voorstellen over mogelijk verloop van de AoA-onderhandelingen (randvoorwaarden).

11. NIEUWS VAN ACHTER DE GESLOTEN DEUREN VAN SYDNEY
Europese Unie zet de WTO-onderhandelingen op scherp

Dit artikel verscheen eerder op globalinfo en is daar dus integraal te lezen en daarom hier niet gereproduceerd…

12. NGO’S BEKRITISEREN VOORTBESTAAN VAN BESLOTEN OVERLEGSTRUKTUREN
WTO-leiding bestempelt ‘Mini-Ministerials’ als nuttig

Tijdens een recente ‘consultatie’ tussen NGO’s en de WTO-leiding uitten NGO’s kritiek op het voortzetten van het ondoorzichtige en ondemokratische ‘Greenroom proces’ (1). Ze doelen daarmee op de veelvuldig gehouden informele en besloten bijeenkomsten waarbij het WTO-secretariaat betrokken is. Die variëren van kleinschalige achterkamergesprekken over een specifiek onderwerp tot de meer in het oog springende voorbeelden toppen. In het oog springende voorbeelden van de laatste categorie zijn de ‘senior officials-meeting’ van 5 en 6 november in Annecy (Frankrijk) en de ‘Mini-Ministerial’ op 14 en 15 november in Sydney.
Volgens WTO Kabinetchef Harbinson ligt er geen speciaal systeem ten grondslag aan het feit, dat er regelmatig naast de vele formele ook diverse informele bijeenkomsten ‘over technische aspecten’ worden gehouden. Dir.-gen. Supachai erkent het bestaan van een Greenroom-proces maar omzeilde de vraag of hij de voortgang ervan zou tegengaan. Hij sprak slechts zijn intentie uit om in Cancún rekening te houden met de belangen van alle WTO-leden.

Mini-ministerials
Volgens Supachai vallen ‘mini-ministerials’ niet onder het ‘Greenroom proces’ aangezien ze georganiseerd worden door WTO-leden en niet door het Secretariaat. Hij verdedigde zijn aanwezigheid in Sydney, waar hij naar eigen zeggen luisterde naar de uitwisseling van analyses en standpunten en ‘desgevraagd de wil van de WTO-leden’ weergaf. Hij suggereert dat dit een grotere transparantie oplevert en ‘meer momentum’ in het WTO-proces. ‘Het voorkomt verrassingen tijdens de ministersconferentie in Cancún en biedt ministers gelegenheid tot betere voorbereiding’.
Supachai probeerde de NGO’s te verzekeren dat praktijken van ’take it or leave it’ zoals tijdens de Uruguay Round en Blair House besprekingen niet meer zullen voorkomen. Daarbij zouden de NGO’s niet de arme staten moeten onderschatten: die kennen hun rechten en kunnen met sterke onderlinge allianties hun positie versterken.

De werking
Ter illustratie haalt hij aan dat er in ‘Sydney’ geen besluit geforceerd is over ‘TRIPs en gezondheid’. Door uitspraken van een WTO-gedelegeerde komt dit echter in een ander daglicht te staan. Na ‘Sydney’ blijkt er namelijk wel degelijk een omslag te bespeuren zijn geweest bij een aantal WTO-leden ten gunste van het standpunt van de VS over ‘TRIPs en gezondheid’ (2).
NGO’s hebben daarna stevig moeten lobbyen om de Afrika Groep te overtuigen van de nadelen van dat standpunt. En pas vlak vóór de bijeenkomst van de TRIPs Raad van 29 november stelde de Afrika Groep haar uiteindelijke positie vast. Ze verwierp het pakket dat de geïndustrialiseerde staten op tafel hadden legden, waarmee het uiteindelijke mislukken van de onderhandelingen werd ingeleid. Zoals een ander artikel in deze ZIP (3) aangeeft heeft het volharden in deze positie nogal wat voeten in aarde gehad. Uiteindelijk was het de VS die namens van de machtige Noordamerikaanse farmaceutische industrielobby het compromis-voorstel van de voorzitter van de TRIPS Raad torpedeerde.

Het vervolg
Er staan al twee volgende afspraken voor mini-ministerials op de rol. Japan zal op 15 en 16 februari gastheer zijn en tussen februari en september is Egypte aan de beurt.

Rob Bleijerveld

Bronnen:
– ‘Supachai disappointed over governments’ failure to agree on health and development issues’, WTO persbericht nr 329 (20 december 2002), zie website WTO
– ‘Supachai and Harbinson endorse exclusive WTO Meetings’, Ayleen Kwa, Focus on the Global South (4 dec 2002),website TWN

Noot:
(1) Het houden van informele en besloten bijeenkomsten op momenten waarop de lopende WTO-onderhandelingen vastlopen door de onwelwillende houding van de grootste handelsblokken tegenover de eisen van arme staten. De uitgenodigde ministers en ambtenaren worden deals voorgeschoteld en/of onder druk gezet om zich te conformeren aan de ‘agenda’ van VS, EU, Canada en Japan. Daarna worden binnen de WTO-organen overige WTO-leden overreed of gechanteerd om het voorgelegde ‘pakket’ te accepteren.
(2) Een mailing van Shefali Sharma geeft aan hoe de VS druk eind oktober druk uitoefende op een aantal Afrikaanse staten om zich neer te leggen bij een ongunstige interpretatie voor ‘TRIPs en Gezondheid’. Aangehecht een brief van de Noordamerikaanse assistent-handelsvertegenwoordiger voor Afrika, Whitaker (25 oktober), een samenvatting van het VS-voorstel ‘TRIPS Compulsory Licensing of Pharmaceuticals’ (oktober) en de ‘African Group statement of TRIPS and Public Health’ (29 november). Bron: Shefali Sharma (IATP), 6 dec 2002 aan de StopWTORound-mailinglist.
(3) ‘VS wensen ’s werelds armen geen ‘Gezond en Gelukkig Nieuwjaar”

13. GEEN ‘GEZOND NIEUWJAAR’-WENS VOOR ‘S WERELDS ARMEN
VS saboteren akkoord over gekopieerde medicijnen

Op de website van Third World Network is een artikel te vinden waarin Chakravarthi Raghavan gedetailleerd weergeeft hoe de regering van de VS op de allerlaatste onderhandeldag van dit jaar een compromis over ‘TRIPs en Gezondheid’ saboteerden. Daarmee is in de TRIPs Raad de gestelde termijn verstreken voor een regeling over terbeschikkingstelling van ‘gekopieerde’ (en daarmee goedkopere) medicijnen aan de allerarmste staten.

De relevante paragraaf uit de Doha Verklaring is de afgelopen maanden onderwerp geweest van intensieve onderhandelingen in de TRIPs Raad. Op 16 december – 4 dagen vóór de allerlaatste zitting van de Algemene Raad van dit jaar en net vóór afloop van de gestelde sluitdatum – kwam de voorzitter van de TRIPs Raad met een nieuw compromis-voorstel. De meerderheid der leden wilden dit wel accepteren op voorwaarde dat het niet meer opengebroken zou worden. Het compromis omvat een 6-tal hoofdpunten waarover de meningen nog sterk uiteenlopen. De impasse betreft de categorie van in aanmerking komende staten, de juridische invulling van de uitzonderingssituatie, het voorkomen van het illegaal doorverkopen van de goedkope medicijnen, de definiëring van het begrip ’thuismarkt’, compensatie van patenthouders en de lijst van ziekten waarvoor de regeling geldt (en daarmee van aktieve bestanddelen en diagnose-sets). Als thuisbases van grote farmaceutische bedrijven hebben EU, Zwitserland en Japan voortgang van de onderhandelingen lang opgehouden. Japan stelde voor om vaccins uit te sluiten en de voorstellen van EU en Zwitserland komen neer op het bemoeilijking van export en op prijsopdrijving(*).

Uiteindelijk bleek het hardnekkigste verzet tegen het compromis te komen van de kant van de VS. In eerste instantie wilden die de regeling beperken tot slechts 3 (!) ziekten. In latere instantie breidden de VS dit uit 15 om daarmee een nieuwe poging te doen om de broze coalitie van steun aan het voorstel van 16 december te ondergraven. Gelijktijdig met de zitting van de TRIPs Raad (en later zelfs van de Algemene Raad) werden er door VS meerdere besloten vergaderingen gehouden waarmee geprobeerd werd een wig te drijven in de coalitie.

Rgahawan beschrijft hoe dat in zijn werk ging, welke staten onder druk gezet werden en welke rol de WTO-leiding hierbij speelde. Maar ook hoe de Wereld Gezondheids Organisatie (houder van de lijst ‘essentiële medicijnen’) werd geweerd en over de poging om Kofi Annan op te zadelen met een ‘overtuigingsmissie’ richting Afrikaanse staten. Over leugens en misleiding, over de poging om te zorgen dat de blamage niet de volgende ochtend in de kranten zou komen.

Raghawan geeft verder aan hoe het verloop van de ‘Greenroom-besprekingen’ gecentreerd was rond het voortdurende telefonische kontakt tussen de VS-onderhandelaars en thuisbasis Washington. Op deze wijze hebben de onderhandelaars van de VS zich laten leiden door de eisen van de machtige lobby van de Noordamerikaanse farmaceutische industrieën in plaats het stellen van een humanitaire daad.

Toch is er ook perspectief. De eenheid onder de arme staten is groeiende en voor het eerst sinds Seattle staan de VS duidelijk geïsoleerd….

Rob Bleijerveld

Noot:
(*) Tijdens de discussie in de Algemene Raad probeerden EU, Zwitserland en Japan tevergeefs in de notulen te laten opnemen dat de (onvermijdelijke) impasse toe te schrijven was aan ‘collectief’ falen om tot een ‘oplossing’ te komen. Daarmee geven ze te kennen dat ze evenzeer als de VS de belangen van de farmaceutische industrie boven die van ’s werelds armen stellen!

Bronnen:
– ‘Scrooge’s gift from rich nations to Third World at WTO’ van Chakravarthi Raghavan (22 december 2002) (SUNS5260) website TWN
– ‘Supachai and Harbinson endorse exclusive WTO Meetings’, van Ayleen Kwa (4 december 2002) website TWN
– ‘WTO members still battling over TRIPs and Health’ in Bridges Weekly Trade News Digest (vol 6 nr 43), ICTSD (20 december 2002) website TWN

(Resterende inhoud WTO-ZIP staat op de website als afzonderlijke berichten)

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Werkgroep Globalisering Delft-Den Haag.)