Manifest voor duurzamer en eerlijker Nederland na Corona

(Bron: Trouw 11 april 2020 foto: actie tegen aanleg distributieterrein in Lutkemeerpolder bij Amsterdam)

COVID-19 doet de wereld op haar grondvesten schudden. De coronapandemie heeft nu al talloze levens gekost en ontwricht, terwijl hulpverleners keihard werken om zieken te verzorgen en verdere verspreiding te voorkomen. De strijd om de enorme persoonlijke en maatschappelijke verliezen te beperken verdient onze waardering en steun. Tegelijkertijd is het van belang om deze pandemie in een historische context te plaatsen om in de toekomst een herhaling van fouten uit het verleden te vermijden.

Het feit dat COVID-19 inmiddels grote economische consequenties heeft gekregen is mede het gevolg van het dominante economische model van de afgelopen dertig jaar. Dit neoliberale model vereist een steeds maar groeiende circulatie van goederen en mensen, ongeacht de talloze ecologische problemen en de toenemende ongelijkheid die dit veroorzaakt. Gedurende de afgelopen weken zijn de zwaktes van deze groeimachine pijnlijk blootgelegd. Zo zijn we onder meer getuige van grote bedrijven die de hand ophouden op het moment dat de vraag naar hun goederen en diensten ook maar even wegvalt, precaire banen die verloren gaan en een toenemende druk op gezondheidssystemen die sowieso al onder grote druk stonden.

Opmerkelijk genoeg bestempelt de overheid nu juist die beroepsgroepen als ‘cruciaal’ die nog niet zo lang geleden moesten strijden voor erkenning en een beter salaris: de medische zorg, de ouderenzorg, het openbaar vervoer en het onderwijs.

Een andere zwakte van het huidige systeem is de verbinding tussen het huidige economische ontwikkelingsmodel, het verlies van belangrijke functies van ecosystemen en biodiversiteit en de mogelijkheden voor ziektes zoals COVID-19 om zich snel te verspreiden. De dramatische gevolgen hiervan zouden drastisch kunnen verergeren als we niet overstappen op een ander vorm van ontwikkeling, voorbij ‘business-as-usual’. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er jaarlijks 4,2 miljoen mensen sterven aan luchtvervuiling, en dat de gevolgen van klimaatverandering tussen 2030 en 2050 naar verwachting een extra 250.000 doden per jaar zullen veroorzaken. Experts waarschuwen er voor dat in geval van verdere aantasting van ecosystemen er een verhoogde kans is op nieuwe en krachtigere virusuitbraken.

Dit alles vraagt om doortastende maatregelen en het zo snel mogelijk in gang zetten van een post-COVID-19-tijdperk. Hoewel de huidige crisis ook enkele positieve consequenties heeft gehad – zoals de toename van collectieve actie en solidariteit, verminderde vervuiling en broeikasgasemissies – zullen deze veranderingen tijdelijk en marginaal blijken wanneer een bredere politieke en economische omslag niet wordt gerealiseerd. Het is daarom van belang om ons te verdiepen in de vraag hoe de huidige situatie omgezet kan worden in meer duurzame, eerlijke, gezonde, en veerkrachtige vormen van samenleven en ontwikkeling.

Dit beknopte manifest, ondertekend door 170 in Nederland werkende academici die zich bezig houden met internationale ontwikkelingsvraagstukken, presenteert, op basis van bestaand onderzoek en kennis, een vijftal voorstellen voor Nederland na Corona:

1) Vervanging van het huidige ontwikkelingsmodel gericht op generieke groei van het BNP, door een model dat onderscheid maakt tussen sectoren die mogen groeien en investeringen nodig hebben (de zogenoemde cruciale publieke sectoren, schone energie, onderwijs en zorg) en sectoren die radicaal moeten krimpen, gegeven hun fundamentele gebrek aan duurzaamheid of hun rol in het aanjagen van overmatige consumptie (zoals bijvoorbeeld de olie-, gas-, mijnbouw-, en reclamesectoren).

2) Ontwikkeling van een economisch beleid gericht op herverdeling, dat voorziet in een universeel basisinkomen, ingebed in solide sociaal beleid; een forse progressieve belasting op inkomen, winst en vermogen; kortere werkweken en het delen van banen; en erkenning van de intrinsieke waarde van zorgverlening en essentiële publieke diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg.

3) Overgang naar een circulaire landbouw, gebaseerd op het behoud van biodiversiteit, duurzame, veelal lokale voedselproductie, vermindering van vleesproductie en werkgelegenheid met eerlijke arbeidsvoorwaarden.

4) Vermindering van consumptie en reizen, met een radicale afname van luxueuze en verspillende vormen, richting noodzakelijke, duurzame en betekenisvolle vormen van consumptie en reizen.

5) Kwijtschelding van schulden, voornamelijk aan werknemers, zzp-ers en ondernemers in het MKB, maar ook aan ontwikkelingslanden (uit te voeren door zowel de rijkere landen als de internationale organisaties zoals IMF en Wereldbank).

Als wetenschappers en betrokken burgers zijn wij overtuigd dat deze stappen zullen bijdragen aan meer duurzame en gelijkwaardige samenlevingen; samenlevingen die beter bestand zijn tegen de schokken en eventuele pandemieën die ons nog staan te wachten. Wat ons betreft is de vraag niet langer óf we deze stappen moeten zetten maar hóe we dat gaan doen.

We kunnen er niet om heen dat deze crisis sommige mensen harder raakt dan anderen. Maar we kunnen de zwaarst getroffen groepen recht doen door beleidshervormingen in te zetten die zorgen dat toekomstige crises deze groepen – en ons allemaal – minder hard zullen treffen en tot minder angst zullen leiden, of mogelijk zelfs een volgende crisis kunnen voorkomen. We roepen politici, beleidsmakers en onze medeburgers met klem op om te helpen deze transitie te verwezenlijken.

Getekend:

1. Murat Arsel, Erasmus Universiteit Rotterdam

2. Ellen Bal, Vrije Universiteit Amsterdam

3. Bosman Batubara, IHE, Delft Universiteit en Universiteit van Amsterdam

4. Maarten Bavinck, Universiteit van Amsterdam

5. Pascal Beckers, Radboud Universiteit

6. Kees Biekart, Erasmus Universiteit Rotterdam

7. Arpita Bisht, Erasmus Universiteit Rotterdam

8. Cebuan Bliss, Radboud Universiteit

9. Rutgerd Boelens, Wageningen Universiteit

10. Simone de Boer, Leiden Universiteit

11. Jun Borras, Erasmus Universiteit Rotterdam

12. Suzanne Brandon, Wageningen Universiteit

13. Arjen Buijs, Wageningen Universiteit

14. Bram Büscher, Wageningen Universiteit

15. Amrita Chhachhi, Erasmus Universiteit Rotterdam

16. Kristen Cheney, Erasmus Universiteit Rotterdam

17. Robert Coates, Wageningen Universiteit

18. Dimitris Dalakoglou, Vrije Universiteit Amsterdam

19. Jampel Dell’Angelo, Vrije Universiteit Amsterdam

20. Josephine Chambers, Wageningen Universiteit

21. Freek Colombijn, Vrije Universiteit Amsterdam

22. Tine Davids, Radboud Universiteit

23. Sierra Deutsch, Wageningen Universiteit

24. Madi Ditmars, Afrika Studiecentrum Leiden

25. Guus Dix, Leiden Universiteit

26. Martijn Duineveld, Wageningen Universiteit

27. Henk Eggens, Royal Tropical Institute

28. Thomas Eimer, Radboud Universiteit

29. Flávio Eiró, Radboud Universiteit

30. Willem Elbers, Radboud Universiteit

31. Jaap Evers, IHE Delft Universiteit

32. Giuseppe Feola, Utrecht Universiteit

33. Milja Fenger, Erasmus Universiteit Rotterdam

34. Andrew Fischer, Erasmus Universiteit Rotterdam

35. Robert Fletcher, Wageningen Universiteit

36. Judith Floor, Open Universiteit en Wageningen Universiteit

37. Des Gasper, Erasmus Universiteit Rotterdam

38. Lennie Geerlings, Leiden Universiteit

39. Julien-François Gerber, Erasmus Universiteit Rotterdam

40. Jan Bart Gewald, African Studies Centre Leiden

41. Sterre Gilsing, Utrecht Universiteit

42. Cristina Grasseni, Leiden Universiteit

43. Erella Grassiani, Universiteit van Amsterdam

44. Joyeeta Gupta, Universiteit van Amsterdam

45. Wendy Harcourt, Erasmus Universiteit Rotterdam

46. Janne Heederik, Radboud Universiteit

47. Henk van den Heuvel, Vrije Universiteit Amsterdam

48. Silke Heumann, Erasmus Universiteit Rotterdam

49. Thea Hilhorst, Erasmus Universiteit Rotterdam

50. Helen Hintjens, Erasmus Universiteit Rotterdam

51. Geoffrey Hobbis, Groningen Universiteit

52. Stephanie Hobbis, Wageningen Universiteit

53. Barbara Hogenboom, Universiteit van Amsterdam

54. Michaela Hordijk, Universiteit van Amsterdam

55. Sabine van der Horst, Utrecht Universiteit

56. Henk van Houtum, Radboud Universiteit

57. Edward Huijbens, Wageningen Universiteit

58. Kees Jansen, Wageningen Universiteit

59. Freek Janssens, Leiden Universiteit

60. Rosalba Icaza, Erasmus Universiteit Rotterdam

61. Verina Ingram, Wageningen Economic Research en Wageningen Universiteit

62. Rivke Jaffe, Universiteit van Amsterdam

63. Shyamika Jayasundara-Smits, Erasmus Universiteit Rotterdam

64. Joop de Jong, Amsterdam UMC

65. Rik Jongenelen, African Studies Centre, Leiden

66. Joost Jongerden, Wageningen Universiteit

67. Emanuel de Kadt, Utrecht Universiteit

68. Coco Kanters, Leiden Universiteit.

69. Agnieszka Kazimierczuk, African Studies Centre Leiden

70. Jeltsje Kemerink-Seyoum, IHE Delft Universiteit

71. Thomas Kiggell, Wageningen Universiteit

72. Mathias Koepke, Utrecht Universiteit

73. Michiel Köhne, Wageningen Universiteit

74. Anouk de Koning, Leiden Universiteit

75. Kees Koonings, Utrecht Universiteit en Universiteit van Amsterdam

76. Stasja Koot, Wageningen Universiteit

77. Michelle Kooy, IHE Delft Universiteit

78. Martijn Koster, Radboud Universiteit

79. Rachel Kuran, Erasmus Universiteit Rotterdam

80. Arnoud Lagendijk, Radboud Universiteit

81. Corinne Lamain, Erasmus Universiteit

82. Irene Leonardelli, IHE Delft Universiteit

83. Maggi Leung, Utrecht Universiteit

84. Yves van Leynseele, Universiteit van Amsterdam

85. Janwillem Liebrand, Utrecht Universiteit

86. Trista Chich-Chen Lin, Wageningen Universiteit

87. Andrew Littlejohn, Leiden Universiteit

88. Mieke Lopes-Cardozo, Universiteit van Amsterdam

89. Erik de Maaker, Leiden Universiteit

90. Žiga Malek, Vrije Universiteit Amsterdam

91. Ellen Mangnus, Wageningen Universiteit

92. Hans Marks, Radboud Universiteit

93. Jemma Middleton, Leiden Universiteit

94. Irene Moretti, Leiden Universiteit.

95. Esther Miedema, Universiteit van Amsterdam

96. Toon van Meijl, Radboud Universiteit

97. Miriam Meissner, Maastricht Universiteit

98. Adam Moore, Radboud Universiteit

99. Tsegaye Moreda, Erasmus Universiteit Rotterdam

100. Oona Morrow, Wageningen Universiteit

101. Farhad Mukhtarov, Erasmus Universiteit

102. Nikki Mulder, Leiden Universiteit

103. Mansoob Murshed, Erasmus Universiteit Rotterdam

104. Paul Mutsaers, Radboud Universiteit

105. Femke van Noorloos, Utrecht Universiteit

106. Martijn Oosterbaan, Utrecht Universiteit

107. Meghann Ormond, Wageningen Universiteit

108. Annet Pauwelussen, Wageningen Universiteit

109. Peter Pels, Leiden Universiteit

110. Lee Pegler, Erasmus Universiteit Rotterdam

111. Lorenzo Pellegrini, Erasmus Universiteit Rotterdam

112. Yvon van der Pijl, Universiteit Utrecht

113. Liedeke Plate, Radboud Universiteit

114. Fernande Pool, Erasmus Universiteit Rotterdam

115. Metje Postma, Leiden Universiteit

116. Nicky Pouw, Universiteit van Amsterdam

117. Crelis Rammelt, Universiteit van Amsterdam

118. Elisabet Rasch, Wageningen Universiteit

119. Marina de Regt, Vrije Universiteit Amsterdam

120. Ria Reis, Leiden Universiteit Medical Center

121. Andro Rilović, Erasmus Universiteit Rotterdam

122. Tobias Rinke de Wit (Universiteit van Amsterdam

123. Claudia Rodríguez Orrego, Erasmus Universiteit Rotterdam

124. Eva van Roekel, Vrije Universiteit Amsterdam

125. Mirjam Ros-Tonen, Universiteit van Amsterdam

126. Martin Ruivenkamp, Wageningen Universiteit

127. Ary A. Samsura, Planologie, Radboud Universiteit

128. Annemarie Samuels, Leiden Universiteit

129. Ton Salman, Vrije Universiteit Amsterdam

130. Younes Saramifar, Vrije Universiteit Amsterdam

131. Federico Savini, Universiteit van Amsterdam

132. Joeri Scholtens, Universiteit van Amsterdam

133. Mindi Schneider, Wageningen Universiteit

134. Lau Schulpen, Radboud Universiteit

135. Peter Schumacher, Utrecht Universiteit

136. Amod Shah, Erasmus Universiteit Rotterdam

137. Murtah Shannon, Utrecht Universiteit

138. Karin Astrid Siegmann, Erasmus Universiteit Rotterdam

139. Sven da Silva, Radboud Universiteit

140. Giulia Sinatti, Vrije Universiteit Amsterdam

141. Lothar Smit, Radboud Universiteit

142. Marja Spierenburg, Leiden Universiteit

143. Rachel Spronk, Universiteit van Amsterdam

144. Antonia Stanojevic, Radboud Universiteit

145. Nora Stel, Radboud Universiteit

146. Marjo de Theije, Vrije Universiteit Amsterdam

147. Louis Thiemann, Erasmus Universiteit Rotterdam

148. Lisa Trogisch, Wageningen Universiteit

149. Wendelien Tuyp, Vrije Universiteit Amsterdam

150. Esther Veen, Wageningen Universiteit

151. Lieke van der Veer, Radboud Universiteit

152. Courtney Vegelin, Universiteit van Amsterdam

153. Hemalatha Venkataraman, Radboud Universiteit

154. Willemijn Verkoren, Radboud Universiteit

155. Gerard Verschoor, Wageningen Universiteit

156. Hebe Verrest, Universiteit van Amsterdam

157. Bas Verschuuren, Wageningen Universiteit

158. Mark Vicol, Wageningen Universiteit

159. Oanne Visser, Erasmus Universiteit Rotterdam

160. Anick Vollebergh, Radboud Universiteit

161. Roanne van Voorst, Erasmus Universiteit Rotterdam

162. Pieter de Vries, Wageningen Universiteit

163. Vincent Walstra, Leiden Universiteit.

164. Maaike Westra, African Studies Centre Leiden

165. Mark Westmoreland, Leiden Universiteit

166. Niekkie Wiegink, Utrecht Universiteit

167. Saskia Wieringa, Universiteit van Amsterdam

168. Angela Wigger, Radboud Universiteit

169. Han Wiskerke, Wageningen Universiteit

170. Margreet Zwarteveen, Universiteit van Amsterdam

Alsmede de werkgroep voetafdruk Nederland (www.voetafdruk.eu)