Hooggerechtshof Brazilië: Veroordeling Lula was politiek om deelname aan verkiezingen te verhinderen

(Brasil Wire, DeWereldMorgen vertaaldesk, foto poster: Dinho Alves, CC2.0/Flickr)

Na een klacht door voormalig president Lula tegen Sérgio Moro, rechter in het corruptieproces dat tot zijn gevangenisstraf leidde ondanks enig concreet bewijs, heeft het Hooggerechtshof van Brazilië beslist dat de rechter inderdaad partijdig heeft gevonnist. Daarmee wordt de door binnen- en buitenlandse waarnemers geuite stelling bevestigd dat de zaak tegen Lula een politiek schijnproces was met als enige bedoeling te verhinderen dat hij in 2018 aan de presidentsverkiezingen kon deelnemen.

De dag dat het Hooggerechtshof van Brazilië besloot dat Sérgio Moro(*1), eerloos onttroond “anti-corruptieheld” en voormalige justitieminister van president Bolsonaro, zich (als rechter in het vonnis tegen voormalig president Lula) actief heeft ingezet om het resultaat van de komende verkiezingen van 2018 te beïnvloeden, was voor Lula een dag met meerdere belangrijke overwinningen(*2).

Dit nieuws komt op een moment dat de omvang en de reikwijdte van de rechtstreekse betrokkenheid van de VS in Operatie Lava Jato(*3) almaar duidelijker wordt. Steeds meer bewijzen worden nu geleverd van frequente geheime ontmoetingen tussen agenten van het FBI en Braziliaanse onderzoeksrechters tijdens het strafproces tegen Lula (zie How The FBI “Toppled Presidents” In Brazil).

Daaruit blijkt dat de anticorruptiecampagne Lava Jato in werkelijkheid een onderdeel was van zowel de staatsgreep van 2016, met de afzetting van president Dilma Rousseff tot gevolg, als de verkiezing van Jair Bolsonaro in 2018. Dat gebeurde enerzijds door de gevangenisstraf voor Lula, de belangrijkste kandidaat, anderzijds door de beïnvloeding van de tweede verkiezingsronde tussen Lula’s vervanger Fernando Haddad en de extreemrechtse Jair Bolsonaro.

Gleisi Hoffmann, nationaal voorzitter van Lula’s Arbeiderspartij PT, juichte het besluit van het Hooggerechtshof toe. “In het kader van de beroepsprocedure van Lula’s verdediging heeft het Federale Hooggerechtshof zojuist erkend dat Sérgio Moro in 2018 een politieke daad stelde door op illegale wijze de getuigenis van Antonio Palocci(*4) te lekken op de vooravond van de verkiezingen”, zei ze op haar Twitter-account. “Het is nu officieel: Moro kwam tussenbeide om Bolsonaro verkozen te krijgen.”

Dit besluit doet ernstige twijfels rijzen aangaande de wettigheid van de verkiezingen van 2018 en het presidentschap van Bolsonaro. Het zet het centrale narratief over de ontwikkelingen op politiek vlak in Brazilië sinds 2014 op losse schroeven.

De uitspraak geeft ook aanleiding tot nieuwe bezorgdheden over de buitenlandse steun voor Sérgio Moro en zijn taskforce voor Operatie Lava Jato, zoals de steun van zakenlobby Council of the Americas^(*5). De leden van deze organisatie profiteerden in hoge mate van de afzetting van Dilma Rousseff in 2016, waartoe de campagne rond operatie Lava Jato een wezenlijke bijdrage leverde.

De aanhouding en gevangenisstraf van Lula zelf, maakte vervolgens de weg vrij voor het presidentschap van Bolsonaro dat het meest aan de belangen van Wall Street tegemoetkomende presidentschap uit de Braziliaanse geschiedenis is geworden.

Er kwam ook steun voor Operatie Lava Jato van de Atlantic Council, een denktank verbonden aan de NAVO, waarvan Brazilië sindsdien een strategische bondgenoot is geworden. Verder werden contracten gesloten met Amerikaanse en Britse advocatenkantoren om aan Operatie Lava Jato mee te werken.

Een dergelijke steun roept tevens vragen op over hoe en waarom de propaganda rond Operatie Lava Jato zo gretig en kritiekloos internationaal werd overgenomen door bijvoorbeeld de BBC, de Washington Post, The Guardian en The New York Times. De betrokkenheid van het VS-departement Justitie bij Operatie Lava Jato was al van bij het begin bekend. Ze staat reeds sinds 2016 gedocumenteerd op de eigen website van het departement.

Deze voor iedereen toegankelijke informatie is evenwel tot op heden nagenoeg onvermeld gebleven in Engelstalige media. Kritische commentaren over operatie Lava Jato worden door vooraanstaande Amerikaanse en Britse journalisten genegeerd of weggezet als ‘complottheorie’ wanneer ze verslag uitbrengen over Brazilië.

Na de uitspraak merkte Cristiano Zanin, de advocaat van Lula, op: “Het Federale Hooggerechtshof heeft vandaag belangrijke beslissingen genomen op vlak van eerlijke rechtsbedeling en het recht op eerlijke rechtsbedeling – in tegenstelling tot deze lawfare^(*6).”

Inmenging in verkiezingen 2018

De beslissing met 2 stemmen tegen 1 was meteen de bevestiging van de schending van het principe van onpartijdigheid door voormalige federale rechter Sérgio Moro in de rechtszaak en de veroordeling van voormalig president Luiz Inácio Lula da Silva.

Opperrechter Ricardo Lewandowski^(*7) beschreef het verdachte gedrag van de rechter, die op de vooravond van de presidentsverkiezingen van 2018 de inhoud vrijgaf van een overeenkomst tot strafvermindering met voormalig minister van Financiën Antonio Palocci. Zo beïnvloedde hij het resultaat van de verkiezingen in het voordeel van huidig president van de republiek Jair Bolsonaro, die vervolgens rechter Moro de post van minister van Justitie aanbood.

De luidruchtigste pleitbezorgers van Operatie Lava Jato, zowel in binnen- als buitenland, hebben twee jaar lang geprobeerd deze opeenvolging van gebeurtenissen goed te praten. Lewandowski schetste daarentegen een wat hij noemde ‘onmiskenbare schending van het principe van onpartijdigheid’.

‘Op de vooravond van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 7 oktober 2018, en na afloop van de procedure-instructie in de aanklacht van strafzaak 5063130-17.2016.4.04.7000/PR, maakte toenmalig federaal rechter Sérgio Moro zijn beslissing kenbaar tot opheffing van de geheimhouding en overdracht van een deel van de verklaringen afgelegd door Antonio Palocci Filho in ruil voor een overeenkomst tot strafvermindering, naar de aanklacht van de strafzaak (tegen Palocci)’, zei Lewandowski verder nog.

Het Hooggerechtshof verklaarde dat Sérgio Moro, “bovenop rechtstreekse en wezenlijke beïnvloeding van de uitkomst van de verkiezingsstrijd, erkend door een groot aantal politieke analisten, het accusatoir systeem^(*8) met de voeten trad, evenals de gegarandeerde grondwettelijke rechten van de tegenpartij en de verdediging.”

“De eerdergenoemde rechter besliste, op een wel heel extravagante wijze, dat hij met betrekking tot de medebeschuldigden alleen de getuigenis van Antonio Palocci Filho onder verzet in overweging zou nemen in de voorliggende strafzaak. Als de eerdergenoemde overeenkomst tot samenwerking niet kon gebruikt worden (door de verdediging, nvdr.) toen het vonnis bij die gelegenheid werd uitgesproken, waarom besliste de magistraat dan officieel, en na afloop van de criminele procedure, om ze wel aan de procesgang toe te voegen en de geheimhouding op te heffen, net in de week die voorafging aan de eerste ronde van de verkiezingsstrijd?”, vroeg Lewandowski zich af.

Gilmar Mendes, eveneens lid van het Federale Hooggerechtshof, was het ermee eens dat “het erop lijkt dat dit uitstel nauwkeurig werd gepland” door Moro om politiek effect te sorteren in de week voorafgaand aan de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van 2018. Volgens Lewandowski handelde Moro ‘op een heel extravagante wijze door de getuigenis van Palocci vrij te geven.

Daarbij stelde hij zich de vraag: “Nu, als eerdergenoemde overeenkomst tot samenwerking niet mocht gebruikt worden toen het vonnis in die zaak werd uitgesproken, waarom besliste de magistraat dan officieel, en na afloop van de procedure-instructie, om ze wel aan de procesgang toe te voegen en de geheimhouding op te heffen, net in de week die voorafging aan de eerste ronde van de verkiezingsstrijd?” Lewandowski bevestigde daarop dat de handelwijze van Moro nu zelf onderwerp zal uitmaken van een onderzoek door het Hooggerechtshof.

Inzage Odebrecht-documenten toegekend

De tweede overwinning voor Lula en zijn verdedigingsteam werd binnengehaald door hetzelfde panel van het Hooggerechtshof. Dit panel keurde goed dat de verdediging van de leiders van de Arbeiderspartij recht van inzage kregen in alle documenten gebruikt in de overeenkomst tot minnelijke schikking die Odebrecht^(*9) tekende met het federale Openbaar Ministerie. Ook in deze zaak waren de stemmen van Gilmar Mendes en Ricardo Lewandowski beslissend. Luiz Edson, het derde lid van het panel van het Hooggerechtshof (tevens rapporteur van Operatie Lava Jato), stemde immers tegen.

Van wezenlijk belang hierbij is dat deze uitspraak ook het recht tot inzage van Amerikaanse en Zwitserse documenten omvat en de verdediging toestaat de door Odebrecht gebruikte boekhoudplatformen Drousys en MyWebDay te bekijken. Tot nu toe hadden alleen de advocaten van het Openbaar Ministerie hierin recht van inzage. Inzage van deze gegevens werd altijd verhinderd door beweerde en gecontesteerde problemen met geëncrypteerde paswoorden.

Rechter Fachin had gestemd voor het behoud van een verleden jaar genomen beslissing die Lula slechts beperkte inzage gaf in de overeenkomst tot minnelijke schikking met Odebrecht, waarvan de waarde geschat werd op 3,8 miljard Braziliaanse Real (598 miljoen euro).

Cristiano en Valeska Zanin Martins, advocaten van de voormalige president, wilden de overeenkomst analyseren vooraleer het federaal gerecht in de stad Curitiba besliste om de politieke leider óf te veroordelen óf vrij te pleiten in een strafzaak tegen het Instituto Lula ^(*10). Ricardo Lewandowski waarschuwde voor een ‘rechterlijke of ministeriële dictatuur’ als de beschuldigden geen volledige inzage kregen van de bewijslast tegen hen.

Advocaat Zanin verklaarde verder dat dit tweede besluit de verdenkingen over de partijdigheid van Moro kracht bijzet. “De strategie van de verdediging is er in de eerste plaats op gericht te waken over de naleving van een eerlijke rechtsbedeling. Ten tweede op het ongedaan maken van elke vorm van heimelijke verstandhouding tussen de Officier van Justitie en de verdediging. Ten derde (wil de verdediging) meer transparantie bereiken, zonder geheime afspraken. Zo werd dat trouwens niet door onszelf gezegd. Hier neem ik gewoon de woorden over van de eminente procureur-generaal van de republiek.” Hij verwees hierbij naar procureur-generaal Augusto Aras, die tijdens de week voor het vonnis zijn beklag deed over de geheimdoenerij van de taskforce van Operatie Lava Jato.

Uit conversaties die openbaar werden gemaakt door Intercept (zie Bewijzen dat proces tegen Lula is opgezet om te verhinderen dat hij deelneemt aan presidentsverkiezingen) bleek tevens dat FBI-agenten Officieren van Justitie van operatie Lava Jato hadden aangemoedigd het ministerie van Justitie te omzeilen en hun samenwerking voor de regering van president Dilma Rousseff verborgen te houden. Het laatste besluit van het Hooggerechtshof onderstreept de ernst van deze onthullingen.

Supreme Court: US-backed Judge Moro interfered in 2018 election to elect Bolsonaro werd vertaald door Ronald Decelle.

Interview van Glenn Greenwald met Lula tijdens zijn gevangenschap (59:58 Portugees gesproken, Engelse ondertitels) (zie voetnoten bij het artikel onder deze video):

Noten: