Europees Parlement stemt over verplichting multinationals in productieketen

(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl foto St Lawrence University Art Galery, CC2.0/Flickr)

Woensdag 10 maart stemt het Europese Parlement over het rapport voor zorgplicht en verantwoording door bedrijven in hun productieketens [1][2]. Het parlementaire rapport is al aangenomen door verschillende commissies en de verwachting is dat de voltallige raad er mee zal instemmen. Instemming met het rapport wordt gezien als een belangrijk moment. Het komt neer op een stevige aanbeveling aan de Europese Commissie om in juni met een goed en bruikbaar wetsvoorstel te komen dat hierop aansluit.

Verplichtingen aan bedrijven

Dat Commissie-wetsvoorstel zal bedrijven die actief zijn op de Europese markt moeten verplichten tot onderzoek, zorgplicht en verantwoording in hun productieketen. Ondernemingen moeten eventuele schadelijke effecten op mens en milieu in hun aanvoerketen onderzoeken en voorkomen. Ook als die zijn veroorzaakt door hun onderaannemers.

Indien onderzoek duidt op misstanden dan hebben de bedrijven een inspanningsverplichting om de problemen op te lossen. Het kan gaan om misstanden als gedwongen arbeid, verschil in behandeling van vrouwen en mannen, ontzegging van vakbondsrechten, schade aan milieu en biodiversiteit, en mensenrechtenschendingen.

In het wetsvoorstel van de Commissie moet tevens zijn geregeld hoe om te gaan met sancties en toezicht door de nationale autoriteiten. Daarnaast moeten slachtoffers (gemeenschappen en individuen) van misstanden naar de Europese rechter kunnen stappen om bedrijven of hun onderaannemers aan te klagen.

Geen vrijwillige convenanten meer

Rapporteur Laura Wolters van het Europees Parlement ziet uit naar een goede Europese wettelijke regeling. Tot nu toe sloten ondernemingen vrijwillige convenanten die volgens haar nuttig waren, maar die konden niet de excessen wegnemen. Verplichte standaarden op Europees niveau voorkomen bovendien dat er voor bedrijven in de EU ¨een lappendeken aan verschillende regels ontstaat¨, zo liet ze de NRC weten.

De EU kan met de komende wetgeving zelfs een nieuwe mondiale standaard zetten, aldus Claudia Saller van European Coalition for Corporate Justice. De NGO hoopt in elk geval op een precedentwerking. Men verwacht ook een groot effect, omdat er vele bedrijven zijn die op de Europese markt willen opereren.

Nationale wetgeving

Een aantal Europese lidstaten nam de laatste jaren al wetgeving aan in de richting gaat van het parlementsrapport.

Zo nam Nederland in februari 2017 de Wet Zorgplicht Kinderarbeid aan [3]. En een wetsvoorstel van een aantal kamerleden (¨Tegen slavernij en uitbuiting – een wettelijke ondergrens voor verantwoord ondernemen¨) wacht nog op indiening door de regering Rutte [4].

In Frankrijk werd in maart 2017 de ¨Loi de Vigilance¨ [5] aangenomen: ¨Het verplicht Franse bedrijven tot het nemen, publiceren en op effectieve wijze toepassen van maatregelen om risiko´s te identificeren en ernstige schendingen van mensenrechten, basisvrijheden, gezondheid en veiligheid van individuen en het milieu te voorkomen.¨

Op 3 maart diende de Duitse regering het wetsvoorstel ¨Lieferkettengesetz¨ [6] in dat bepaalt dat bedrijven met ruim 3000 werknemers de fundamentele mensenrechten in hun keten moeten waarborgen. Vanaf 2024 zal de wet gaan gelden voor alle ondernemingen met meer dan 1000 werknemers. Volgens de NRC zijn Duitse activisten voor mensenrechten en milieubescherming echter teleurgesteld [7]. De wet betreft namelijk alleen de grootste bedrijven en hun directe leveranciers. Schendingen door onderaannemers verderop in de ketens – daar waar vaak de ergste wantoestanden plaatsvinden – vallen er buiten.

¨EU wetgeving gaat verder¨

Eurocommissaris van Justitie Didier Reynders liet ook op 3 maart weten dat de Europese wetgeving verder zal gaan dan de Duitse [8]. De Commissaris wil in juni een ´krachtig signaal´ uitzenden. Reynders: ¨We willen ver gaan, ver de productieketen in en ook ver wat betreft het aantal bedrijven waar het om gaat.¨ Het gaat de Commissie om het tegengaan van schendingen van arbeidsnormen, mensenrechten en milieu en biodiversiteit en daar waar het klimaat wordt aangetast. Qua sancties wordt niet alleen gedacht aan boetes maar ook aan strafrechtelijke vervolging [8]. Als de lidstaten meewerken, kan de wet in 2024 worden aangenomen.

Ondernemer weren zich

Ondernemerslobbyisten van Business Europe en andere bedrijvenplatforms als ecoDa and EuropeanIssuers verzetten zich tegen de aanstaande wetgeving [9].

Meer lezen:
– Zoekterm ´due diligence´ op Supermacht.nl
– ¨Procedure file/OEIL.¨
– ¨The Week Ahead in the European Parliament – Friday, March 5, 2021,¨ Global PolicyWatch, maart 2021.
– ¨Over half a million people & 700 orgs take part in EU consultation to demand strong mandatory due diligence law,¨ European Coalition for Corporate Justice, 24 februari 2021.
– ¨EU Commission launches public consultation on sustainable corporate governance initiative (deadline: 8 Feb 2021),¨ Business Human Rights, 26 oktober 2020.
– ¨CSO letter tot EC Reynders on corporate governance legislative initiatives in 2021,¨ NGO Brief, 23 juni 2020.
– ¨Study on due diligence requirements through the supply chain – Final report,¨ British Institute of International and Comparative Law cs., februari 2020.
– ¨Ideas and Proposals for advancing work on the International Peoples Treaty on the Control of Transnational Corporations,¨ Global Campaign to Dismantle Corporate Power, december 2014.
– ¨Support the UN Binding Treaty on transnational corporations and Human Rights,¨ 2014.
– ¨United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights,¨ VN.
– ¨Due Diligence Guidance for Responsible Business Conduct,¨ OECD.

Noten:
[1] ¨Report with recommendations to the Commission on corporate due diligence and corporate accountability (A9-0018/2021),¨ Europees Parlement, 11 februari 2021. Zie ook: ¨Corporate due diligence and corporate accountability,¨ OEIL EP, 12 feb 2021.
[2] ¨Due Diligence,¨ Wikipedia.
[3] Wet Zorgplicht Kinderarbeid (aangenomen op 7 februari 2017).
[4] ¨Initiatiefnota van de leden Voordewind, Alkaya, Van den Hul en Van Ojik over Tegen slavernij en uitbuiting – een wettelijke ondergrens voor verantwoord ondernemen,¨ Tweede Kamer, 17 juni 2020. <Er bestaat een verslag notaoverleg dd 29 december 2020, maar de huidige status van het wetsvoorstel is mij onbekend, RB>.
[5] ¨LOI n° 2017-399 du 27 mars 2017 relative au devoir de vigilance des sociétés mères et des entreprises donneuses d’ordre (1),¨ Legifrance, 29 maart 2017. Zie hier uitleg in het Engels: ¨The law on the duty of vigilance¨.
[6] ¨Das Lieferkettengesetz wurde am 3. März 2021 vom Bundeskabinett beschlossen,¨ Bundesministeriums für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung, 3 maart 2021.
[7] ¨Germany: MPs Should Strengthen Proposed Supply Chain Law – Proposed Measure Falls Short of International Norms,¨ HRW, 23 februari 2021.
[8] ¨EU dringt auf noch härteres Lieferkettengesetz,¨ Frankfurter Algemeine Zeitung, 3 maart 2021.
[9] ¨Vote on draft report on corporate due diligence and corporate accountability – Letter to the EP Legal Affairs Committee,¨ Business Europe, 21 januari 2021.
En: ¨Sustainable corporate governance and due diligence – BusinessEurope reply to the European Commission public consultation,¨ Business Europe, 4 februari 2021.
Andere brieven en artikelen van Business Europe over due diligence zijn hier te vinden.

Bronnen:
– ¨De EU wil met nieuwe wetgeving een eerlijke productieketen afdwingen,¨ NRC, 8 maart 2021.
– ¨Plenary agenda (8 tm 11 maart 2021),¨ Europees Parlement.
– ¨Civil society calls on MEPs to support corporate accountability in key plenary vote,¨ European Coalition for Corporate Justice (ECCJ), 5 maart 2021 (zie ook de ´Note to editors´).

(Ve