Ga naar de inhoud

David Graeber, activistisch intellectueel

De activist en antropoloog David Graeber is woensdag 2 september in Venetië overleden. Hij werd 59 jaar en het verlies is groot.

6 min leestijd

(Door globalinfo.nl, foto van website uitgeverij PM press)

De doodsoorzaak is door zijn naasten niet bekend gemaakt. Hij voelde zich de afgelopen dagen ‘wat kwakkelen’ vertelt hij in een video die een paar dagen voor zijn dood op internet ging. Maar hij dacht zelf niet dat het ernstig was. De dag voor zijn dood twitterde hij nog een commentaar op een lafhartige verklaring van Extinction Rebellion dat ze apolitiek zouden zijn. Plotseling moest hij opgenomen worden in het ziekenhuis en was het snel gebeurd. Het is giswerk, maar het zou goed kunnen dat meneer Corona ook hem te grazen heeft genomen.

{youtube}gsrVKRhr1TA{/youtube}

Graeber was een van de weinig vooraanstaande intellectuelen die er publiekelijk voor uitkwam dat hij aan anarchisme deed. De beschrijving is zoals hij die zou willen: anarchisme was iets dat je deed, niet een geloof of een identiteit. Hij wilde daarom geen ‘anarchistische antropoloog’ genoemd worden.

In de snel geschreven In Memoriams in de commerciële pers wordt vooral zijn recente boek over Bullshit Jobs aangehaald. Maar dat was eigenlijk meer een pamflet dan een diepgaand onderzoek. De Volkskrant begreep dat niet en probeerde – zonder dat Graeber erg onder de indruk was daarover – de wetenschappelijke basis van de stelling achter het boek onderuit te halen. Maar zijn grote werk over de geschiedenis van schuld (Debt, the First 5000 Years) was veel diepgravender, en betekende ook zijn doorbraak naar de mainstream media.

In het activistische wereldje was ook zijn Direct Action, An Ethnography belangrijk. Het was zijn relaas over zijn eigen activistische ervaringen in de globaliseringsbeweging. Het leverde hem ook kritiek op uit ‘eigen’ kring omdat hij daarin intieme details over activistische praktijken beschreef die niet iedereen naar buiten wilde brengen. Volgens sommige van zijn kameraden had hij daarbij ook gefaald in het bekend maken van zijn rol als academisch onderzoeker, en dat blijft een moeilijk punt bij activisten die ook wetenschappelijk carrière willen maken. Ondertussen blijft het een interessant boek, over activisme en de problemen die daarbij komen kijken, zoals besluitvormingsprocessen en uitsluitingsproblemen en repressie en dat soort zaken, waar zelden licht op geworpen wordt.

Maar David Graeber heeft veel meer geschreven, en gedaan. Collega Andrej Grubacik verwijst ernaar in een herdenkend verhaal.

Nadat hij met zijn meesterwerk Debt plotseling serieus genomen werd in de grote wereld van media en wetenschap, gingen veel deuren voor hem open die doorgaans voor radicale activisten gesloten blijven. En daar heeft hij goed gebruik van gemaakt. Tegelijkertijd bleef hij onbeschaamd activist, en zat hij liefst workshops te geven in actiekampen of bij door studenten bezette universiteiten.

Wij hebben hem meermaals op bezoek gehad in de lage landen, al was dat vooral voordat hij ‘beroemd’ werd. Hij was dan een bescheiden gast, in materiële zin, die genoegen nam met een matras in de hoek (als er maar internet was) en die de hele dag (en nacht) door kon babbelen en dat ook deed en waarvan we altijd bang waren dat hij met een van zijn honderden kennissen die hij altijd overal tegenkwam zou afdwalen en zou vergeten waar hij eigenlijk voor gevraagd was om op te treden. Naar verluidt is dat ook wel eens gebeurd, maar niet bij onze activiteiten.

Graeber was in de ware zin van het woord een onafhankelijk denker, zoals Chomsky en Bertrand Russel die zich gewenst hebben. Hij wist daardoor zaken op te rakelen waar niemand anders aan dacht, in ieder geval niet bij de Financial Times of The Guardian waar hij in kon schrijven. En als hij die onderwerpen moest of mocht toelichten, aarzelde hij nooit om bewust anarchistische elementen te benadrukken, zoals dat druk van onderop en (zelf)organisatie de enige oplossing was, en dat natiestaten en neoliberale economische nachtmerries met elkaar samenhangen. En de gruwelijke gevolgen van bureaucratie. Van Graeber is de oneliner dat politieagenten in feite ‘bureaucraten met een pistool’ zijn.

Naast wetenschapper was en bleef hij ook politiek activist, die zich onder andere hard maakte voor de zaak van de Koerden en Rojava, en daar ook heen ging om zijn pleidooi kracht bij te zetten. Hij stelde zich achter Jeremy Corbin toen die een onderbuikcampagne over zich heen kreeg met valse beschuldigingen over vermeend antisemitisme. Graeber weigerde nog langer voor The Guardian te schrijven, zo lang die aan de campagne mee deed.

{youtube}H6oOj7BzciA{/youtube}

Hieronder een paar links naar baanbrekende onderwerpen die hij zo de wereld in bracht. Met de trieste conclusie dat we die nu niet langer mogen verwachten, in ieder geval niet van zijn hand en het is de vraag of er snel weer iemand komt met een vergelijkbaar intellect en ervaring met anarchistische praktijken.

Serie van 12 podcasts The Moral Power of Debt voor BBC 4

The Shock of Victory, in Rolling Thunder over hoe anarchistische bewegingen structurele veranderingen zouden kunnen afdwingen

Of Flying Cars and the Declining Rate of Profit (waarom multinationals een rottige toekomst voor ons in petto hebben)

What is the point if we can’t have fun? (In navolging van Emma Goldman’s ‘If I can’t Dance)

Over Debt in Jacobin (socialisten bekijken de libertaire Graeber uiteraard met argwaan, maar deze legt uit waarom ze zijn boek toch serieus moeten nemen

Zijn laatste werk, nog ongepubliceerd, is een inleiding bij Wederzijdse Hulp van Kropotkin. Hier online bij de uitgever (scroll naar beneden)

Dit oudere boek is ook de moeite waard. Hier een hoofdstuk online.

———–

Eerdere stukken over of van Graeber op globalinfo:

David Graeber in het bezette Maagdenhuis: “Directe actie loont”

De Staat: Een Instituut Ontstaan Uit Roofzucht, In Stand Gehouden Voor Uitbuiting

VPRO over Bullshit Banen

De Gele Hesjes laten zien hoe de grond waarop wij staan aan het bewegen is

Jawel, trams (en treinen) zijn socialistisch!

Verbijsterde Economen En De Inherente Crisis Van Het Kapitalisme

Waarom negeert de wereld de revolutionaire Koerden in Syrië?

“De eenvoudigste manier om niet te gehoorzamen aan de financiële industrie, is weigeren de schulden te betalen”

Geld en (on)waarheidGeld en (on)waarheid

Schuld. De eerste 5000 jaar

Het halfvolle glas van Occupy

Geen woorden maar daden: Over Direct Action