Ga naar de inhoud

Wallraff en het dagelijks Lidl-brood

Undercoverjournalist
Günter Wallraff onthulde begin mei hoe er gewerkt wordt in een Duitse
broodfabriek. Zijn artikel in het blad Der Zeit ("Onze dagelijkse
broodjes") is een aanklacht tegen 
die superdiscounter Lidl die het bedrijf onder zware druk zet om
goedkoop te leveren. Gevolg: slechte betaling, en slecht en gevaarlijk werk aan
de lopende band bij deze toeleverancier. Wallraff roept op tot een boykot van
Lidl’s voorgebakken broodjes.

 

9 min leestijd
Placeholder image

"Brandblaren
aan armen en handen, een voortdurende strijd tegen de schimmel en een chef die
zijn arbeiders als slaven behandelt," zo begint Günter Wallraff’s artikel
over zijn bevindingen aan de lopende band in een Duitse broodfabriek die
dagelijks voorgebakken broodjes levert aan supermarktgiant Lidl. Wallraff
werkte daar een maand lang onder valse naam en met een pruik, en onthulde in
het artikel hoe de werknemers van de broodfabriek worden behandeld.

In de
jaren zeventig van de vorige eeuw werkte hij als (undercover)journalist bij het
roddelblad Bild Zeitung, in de jaren tachtig als Turkse arbeider in allerlei
slecht betaalde en risikovolle baantjes in de Duitse industrie en vorig jaar
werkte hij in een call-centre. Hij werd bekend van de boeken en de artikelen
die hij daarover schreef [1] en de rechtszaken die tegen hem werden
aangespannen. Ondanks diverse beschuldigingen (schending van privacy,
onthulling van handelsgeheimen, plagiaat en vervalsing) is hij nooit
veroordeeld.

Februari
2008: Enige tijd nadat hij een tip kreeg over wantoestanden in broodfabriek
Weinzheimer in het stadje Stromberg in deelstaat Rheinland-Pfalz, solliciteerde
Wallraff ter plekke naar een baan aan de lopende band. Kort daarna kan hij –
zonder schriftelijk contract – beginnen aan de lopende band voor een uurloon
van 7,66 euro bruto (2 euro minder dan het gebruikelijke uurloon in het westen
van Duitsland; netto blijft daarvan minder dan 6 euro over). In de maand dat
hij daar werkte maakte hij aan de lijve veel wantoestanden mee.

Arbeidsomstandigheden
en wantoestanden

Meerdere
keren per dag loopt de band vast doordat de inmiddels kromgetrokken, oude
bakblikken de uitgang van de oven blokkeren. De arbeiders moeten dan snel met
de hand de blikken van de band halen, en onder de draaiende band kruipen om de
gevallen broodjes te verzamelen. Regelmatig vliegt de ketting uit het loopwerk
en die moet – terwijl de band blijft draaien – ook met de hand weer worden
teruggezet.

Met
nadruk werd Wallraff meegedeeld dat de noodstop-knop alleen in het uiterste
geval mag worden ingeduwd. Elke keer dat de band helemaal tot stilstand komt,
worden de broodjes die nog in de oven aanwezig zijn te donker om nog te kunnen
verkopen. De fabriek kan dan het leveringscontract met Lidl niet nakomen en
Lidl deelt een boete van 150 euro uit voor elke te laat of niet geleverde
pallet met (336) broodjes. Gevolg van deze (illegale) werkinstructie: verbrande
ledematen en andere verwondingen bij de arbeiders.

Toen
Wallraff een ploegleider voorhield dat de aankoop van nieuwe bakblikken
problemen zou voorkomen, werd hem meegedeeld: »Jullie zijn goedkoper dan nieuwe
blikken."

Maar
ook een goede bedrijfshulpverlening is blijkbaar te duur voor het bedrijf. Een
werknemer die – net als Wallraff overkwam- een diepe, sterk bloedende snijwond
(en hersenschudding) overhield aan het snel verwijderen van vastgelopen
bakblikken, werd ondanks zijn dringende verzoek geen Eerste Hulp verleend. Zijn
ploegleider: "Het spijt me, daar is geen tijd voor." De man zoekt
daarop zelf naar een EHBO-kist en die blijkt nagenoeg geen verbandmateriaal te
bevatten. Pas na het einde van zijn ‘shift’ krijgt de man toestemming naar het
ziekenhuis te gaan.

Wallraff’s
collega’s vertelden hem dat de werkomstandigheden drastisch zijn verslechterd
sinds Lidl – 6 jaar geleden – overbleef als de enige afnemer. "Lidl
verkoopt een zak met 10 broodjes voor 1,05 euro en Weinzheimer krijgt daarvan
ongeveer tweederde maar moet dan wel uitsluitend aan Lidl leveren.

De
werknemers moeten voor hun dienst hun haar (en baard) bedekken en hun handen
desinfecteren voordat ze steriele handschoenen aan doen. Onderwijl is de
bakinstallatie zelf alles behalve steriel, de vloeren zijn goor en de schimmel
tiert welig op roestende machineonderdelen, in de rijskamer en in spleten
tussen wanden. Werknemers wordt af en toe opgedragen om met schrapers de lagen
van zwarte schimmel te verwijderen uit wandspleten hetgeen natuurlijk niet
afdoende is. De voorstellen die Wallraff en zijn collega’s doen om de schimmel
effectief te bestrijden worden in de wind geslagen en hen wordt te verstaan
gegeven dat "ze hier zijn om te werken, niet om na te denken".

Op een
dag laat de eigenaar van broodfabriek Weinzheimer zijn werknemers weten dat
Lidl 150 pallets met broodjes heeft geweigerd vanwege schimmelvorming (=
anderhalve productiedag) . De kosten daarvan zullen de week erop worden
verhaald op Weinzheimer. Volgens de eigenaar ontstaat de schimmel door
onhygiënisch en onnauwkeurig werken en hij geeft aan geen begrip te hebben voor
werknemers die de machines en ruimten niet goed schoonmaken en zich niet houden
aan de voorgeschreven hygiëneprocedures….

Misbruik
van inkoopmacht

Omdat
vijf grote levensmiddeldiscounters goed zijn voor 70 procent van de verkoop van
levensmiddelen in Europa staan hun toeleveranciers onder grote druk om goedkoop
te leveren. Een meerderheid van leden van het Europese Parlement ondertekende
onlangs een resolutie waarin de grote supermarkten worden bekritiseerd omdat ze
hun inkoopmacht misbruiken. Ze dwingen hun toeleveranciers hun prijzen te
verlagen en leggen hen oneerlijke levervoorwaarden op. De prijsdruk zorgt weer
voor verslechtering van de arbeidsvoorwaarden bij de toelveranciers.

Het
artikel in der Zeit verhaalt verder van het gedwongen opnemen van verlofdagen
op momenten dat er geen afzet mogelijk is, het niet of te laat uitbetalen van
loon (zonder voorschot) omdat Lidl te laat betaalt, het risiko je baan te
verliezen als je voor je rechten op komt, het gebrek aan geschikte kleding
tegen de winterkou, geen afdoende bescherming bij gevaarlijke werkzaamheden en
de zeer arrogante houding van de bedrijfsleiding.

Eigenaar
Bernd Westerhorstmann heeft – net als Lidl dat deed – overal camara’s laten
plaatsen in de productiehal. Hij kan gezeten achter elke willekeurige pc zijn
personeel via Internet volgen; af en toe belt hij iemand op, deelt een
mondelinge waarschuwing uit of degradeert hij iemand (ploegleidster) op staande
voet tot gewone arbeidster. Wallraff vraagt zich af of dit het gevolg is van de
druk die Lidl op zijn bedrijf uitoefent of ook omdat hij tot aan zijn pensioen
– en met zo min mogelijk kosten (nieuwe machines, bakblikken etc) – het
maximale uit het bedrijf wil persen. Zijn werkneners zijn in elk geval te bang
om zich ziek te melden, omdat hij regelmatig weigerde ziekteuitkeringen te
betalen en omdat enkele zieke werknemers het bedrijf uit zijn gepest. Zoals een
collega die na 33 jaar diensttijd een hartkwaal kreeg en – ondanks een
artsenverklaring – werd gedwongen om zwaar te doen in de nachtploeg. Na een
langdurige rechtsgang door de werknemers lukte het de baas vervolgens om op
goedkope manier van de man af te komen.

En, net
als in de Lidl-filialen is er ook geen vakbondsvertegenwoordiging bij
Weinzheimer. De enige poging om een ondernemingsraad op te zetten op de
werkvloer was in de lente van 2007. Eigenaar Westerhorstmann dreigde daarop om
de hele fabriek stil te leggen of door een deel van de werknemers te ontslaan
en te vervangen door meer machines. Toch werd er een algemene vergadering
gehouden en werd er iemand gekozen als voorzitter. Diens pogingen om een
belangrijke zaak recht te trekken – namelijk het verduisteren van gewerkte uren
via de computer – liepen op niets uit. Vervolgens werd de man net zo lang
getreiterd tot hij kon worden ontslagen. Dat lot trof ook zijn opvolger. Op dit
moment is er een ondernemingsraad die de baas welgevallig is…

Consumentenmacht
en boykot

Wallraff
besluit zijn artikel met de vraag of wij als consument in staat zullen zijn
onze koopmacht te gebruiken om de arbeiders in deze broodfabriek te
ondersteunen. Hij denkt terug aan de klanten van de biomarktketen Basic die
vorig jaar verhinderden dat Lidl dat bedrijf zou overkopen. Ze dreigden met een
boykot. Lild dikteert de prijzen van leveranciers als Weinzheimer en draagt
daarmee de verantwoordelijkheid voor de behandeling van diens werknemers.
Zolang de arbeidsrechten daar systematisch worden geschonden, zouden de klanten
van Lidl de voorgebakken broodjes moeten laten liggen.

Wallraff
filmde dat wat hij mee maakte bij Weinsheimer en Pagonis Pagonakis en Georg
Lolos maakten met die opnamen een 30 minuten durende documentaire: "Günter
Wallraff undercover: Wo Arbeit wehtut". Deze is te bestellen bij Captator
Film (15 euro). Op 8 mei verscheen een nieuw artikel in der Zeit met daarin een
interview met Wallraff over de eerste reacties op zijn onderzoek en over een
uitgebreid onderzoek dat de plaatselijke overheid opstartte tegen het bedrijf.

In 2007
werkte Wallraff Undercover bij een Call-Centern. Het bijbehorende artikel dat
hij schreef voor der Zeit leidde tot een wetswijziging die klanten beter
beschermt tegen ongewenste reclameuitingen [2]. Ook toen maakte hij filmopnamen
en de documentaire die daarvan werd gemaakt ("Günter Wallraff undercover
im Callcenter") is eveneens koop.

Beide
films samen kosten 25 euro. Mailadres: info@captatorfilms.com

Noten:

[1] Hij
schreef daarover 2 boeken, respectievelijk "Verslaggever van BILD"
(1978, van Gennip) en "Ik, Ali" (1985, van Gennip).

[2] Zie
"Undercover, " Zeit, 24 mei 2007

[3]
Zie: "De hoge prijs van goedkope boodschappen : hoe inkoopmacht tot
uitbuiting leidt," door Myriam Vander Stichele en Alexander Hooijsma,
SOMO, 17 november 2007.

Bron:


"Unser täglich Brötchen ," door Günter Wallraff, Zeit, 1 mei 2008

Zie
ook:


"’Endlich finden sie Gehör’ ," ZEIT online, 8 mei 2008


Helaas heeft de Duitse vakvereniging Ver.di haar website over de campagne tegen
Lidl nog niet ge-update. Nu staat er nog informatie over het vorige schadaal:
de bewakingscamara;s waarmee Lidl zijn werknemers in de gaten houdt. Zie:
http://lidl.verdi.de/


"Lidl-affaire toont ontwrichtend kapitalisme ," door René van der Lee,
14 mei 2008


"Schandaalfabriek Lidl verhoogt de lonen ," door Joep Meijsen, 13 mei
2008.
Met links naar het camara-schandaal bij Lidl.


"Wallraff slaat weer toe: Lidl op achterste benen ," door Willem
Beusekamp, 3 mei 2008

Over
het camara-schandaal bij Lidl:


"Politici willen boycot van ‘inhumaan’ Lidl, " Elsevierretail, 28
maart 2008


"Lidl-Der Blockwart arbeitet weiter!," 7 mei 2008
(bron)

– "Discount Chain Accused of Spying on
Workers
," door Anselm Waldermann, Spiegel, 26 maart 2008


"Videoüberwachung bei Lidl, " door Andreas Hamann en Gudrun Giese,
Ver.di