Verzet groeit tegen omzeilen cao distributiecentra door Jumbo

(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)

De laatste jaren tekent zich steeds meer een structureel conflict af tussen de directie van Jumbo en de vakbonden CNV en FNV. Jumbo lijkt te willen afstevenen op algemene verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en op handhaving (of zelfs uitbreiding) van het aantal mensen met flexibele contracten. Overigens, eenzelfde houding die marktleider Albert Heijn vertoont.

Tegen de afspraken in

Begin 2013 beschuldigden de FNV en de Vakbond van Distributiewerkers Jumbo ervan de goedkoopste supermarktketen te willen worden en blijven, over de rug van de distributiewerkers. Er waren aanwijzingen dat het bedrijf de distributiewerkers per april van dat jaar wilde onderbrengen in een goedkopere cao, namelijk die van de Groothandel in Levensmiddelen (GIL) [1].

Dat gaat in tegen eerder gemaakte afspraken [2] over harmonisering van lonen en voorwaarden waarvoor hard is gestreden, aldus de bonden. De huidige Jumbo-werknemers zouden dan looncompensatie krijgen, maar de ´overgenomen´ C1000-werkers en ander personeel niet. De inzet van de bonden was een ´gelijk loon voor gelijk werk´ voor iedereen.

Dankzij de vele acties in de distributiecentra en stevige onderhandelen kon er steeds een redelijke cao worden afgesloten [3]. Toch leek er bij de laatste cao een kink in de kabel te komen. Op 15 maart 2016, vlak na het bereiken van een akkoord door zijn eigen onderhandelaars, wilde de directie van Jumbo van het akkoord af. Na een week werd echter besloten om de cao alsnog te tekenen [4].

Uitzendkrachten

Mogelijk ging het de directie om de afspraak over beloning en directe arbeidsvoorwaarden voor uitzendkrachten. In de nieuwe cao erkent Jumbo namelijk dat het als opdrachtgever ook een verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van uitzendkrachten. Het supermarktconcern is één van de eerste werkgevers die de vergewisbepaling opneemt in de cao.

Volgens Henk van der Ploeg, bestuurder FNV Handel, betekent dit dat Jumbo er zelf ook op gaat toezien dat uitzendkrachten hetzelfde loon krijgen als werknemers die bij Jumbo in dienst zijn. Ook andere directe arbeidsvoorwaarden zoals werktijden moeten voor uitzendkrachten hetzelfde zijn als voor het vaste personeel.

Toegenomen werkdruk

In aanloop naar vernieuwing van de cao per 1 april 2017 trokken de Jumbo distributiewerkers in november 2016 aan de bel over de toegenomen werkdruk. Namens zo´n 500 werknemers in vier dc´s werden petities aangeboden waarin werd geprotesteerd tegen het opjaagbeleid van de retailer. In 2015 hadden anonieme Jumbo-medewerkers het tv-programma EenVandaag al ingelicht over de enorm hoge werkdruk [5].

Werknemers zouden structureel onder druk zijn gezet en worden geïntimideerd. Het opjaagbeleid en de veroorzaakte stress zorgt ook voor het dagelijks ontduiken van ARBO- en veiligheidsregels met enkele ongelukken tot gevolg. Ondanks gesprekken met de Jumbo-leiding was er eind 2016 structureel nog steeds niets veranderd. aldus de bond van Distributiewerkers. Zo werd de cao-afspraak over het niet meer stellen van productienormen met voeten getreden.

Andere strategie

In maart 2017 koos de Jumbo directie voor een andere strategie om de invloed van de vakbonden (CNV en FNV) terug te dringen. Allereerst vertraagde de retailer de boel door niet meteen aan tafel te gaan zitten met de bonden om te praten over een nieuwe cao [6].

Eind maart beweerde Jumbo dat het de vakbonden waren die de gesprekken over een nieuwe cao hadden gestaakt. De woordvoerder van Jumbo gaf tevens aan dat Jumbo ¨de loonontwikkeling in de sector wil afwachten, maar over andere onderwerpen graag in gesprek gaat. Ze zei het ¨onbegrijpelijk¨ te vinden dat de vakbonden niet daarover in onderhandeling willen gaan [7].

Meer acties

Als reactie hierop werden er vanaf 1 april stiptheidsacties uitgevoerd in de dc´s [8]. Waarop Jumbo reageerde met een eenzijdig loonbod van 1,5% [9]. CNV Vakmensen, FNV Handel en de Vakbond van Distributiewerkers wezen dat bod verontwaardigd van de hand.

Om Jumbo verder onder druk te zetten, werd vlak voor Pasen gestaakt in een aantal distributiecentra [10]. Jumbo probeerde die staking tevergeefs te voorkomen via de rechter. Vervolgens zette het bedrijf winkelpersoneel in in de distributiecdentra en beperkte het de toelevering van zijn winkels tot alleen díe producten die veelgevraagd zijn tijdens de Paasdagen. Dat beperkte de economische schade enigszins.

Arbeidsvoorwaardenregeling

Eind april meldde Jumbo ineens dat het afzag van verdere cao-onderhandelingen en dat het de arbeidsvoorwaarden van alle distributiewerkers in een avr (arbeidsvoorwaardenregeling) zou gaan regelen [11].

Aantasting draagvlak

Of deze stap van Jumbo wel zo handig was, zal de toekomst leren. In elk geval is met de petitie van de 770 werknemers het draagvlak voor een avr behoorlijk aangetast. Naar verwachting gaat het bij die 770 vooral om vaste krachten en niet om de meer kwetsbare flexkrachten [12]. Het aantal ondertekenaars van deze petitie is hoger dan van een eerdere soortgelijke petitie in maart [13].

Op 1 mei zei algemeen directeur van werkgeversvereniging AWVN, van der Kraats, tijdens een radiointerview met BNR [14] ervan uit te gaan dat een onderneming er bij gebaat is om voldoende draagvlak te hebben voor het vaststellen van de arbeidsvoorwaardenbeleid.

In hetzelfde interview gaf cao-onderzoeker aan de UvA Niels Jansen aan dat een ondernemingsraad (OR) niet onafhankelijk is van de eigen werkgever en dat er ook minder ervaring is met onderhandelingen. Daarnaast zitten er aan het instellen van een avr diverse juridische haken en ogen. De binding van individuele werknemers aan afspraken die je met de OR maakt is veel ingewikkelder dan als dat via een cao gebeurt. Met een OR kan een bedrijf ook niet zomaar afwijken van allerlei wettelijke regelingen (bijvoorbeeld in geval van het aanvragen van dispensatie.

Verschillen cao en avr

De FNV publiceerde eind april een handig overzicht met de verschillen tussen cao en avr [15]. Een paar verschillen:

* Een OR of een Centrale OR kan zonder raadpleging van de achterban tekenen voor een avr. In geval van een cao moeten eerst de vakbondsleden instemmen alvorens de cao ondertekend.
* De werkgever kan de visie van de OR of COR naast zich neerleggen. In geval van cao moet de werkgever onderhandelen met en voorstellen doen aan de vakbonden en tegenvoorstellen ontvangen.
* Leden van OR of COR kunnen geen actie voeren om goede arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Met vakbondskracht dwing je wel betere voorwaarden af.
* Or- en COR-leden zijn als werknemers vanwege hun eigen baan altijd afhankelijk van Jumbo en kunnen daardoor niet gelijkwaardig onderhandelen. De vakbond is onafhankelijk en is daardoor een gelijkwaardige partner om te onderhandelen met Jumbo.
* OR en COR hebben geen ervaring of kennis over alle valkuilen bij onderhandelingen. Vakbonden hebben juist veel ervaring en kannis.
* Or- en COR-leden zijn beperkt in hun tijd. Vakbonden kunnen zich altijd inzetten voor onderhandelingen.
* Een avr met de OR maakt geen deel uit van het contract van een werknemer. Een cao geldt voor iedereen die werkt voor Jumbo-DC en je hoeft er niet apart voor te tekenen.
* De OR toetst directie-besluiten niet alleen aan het belang van werknemers, maar draagt ook verantwoordelijkheid voor het bedrijfsbelang. Vakbonden dienen alleen het belang van alle leden die vallen onder de cao Jumbo Logistiek.

Update: ook Vrije Bond acties

Behalve FNV Handel, CNV Vakmensen, de Unie en de Reformatorisch Maatschappelijke Unie bemoeit ook de anarchistische Vrije Bond zich met deze zaak bij Jumbo. Op 3 juni hielden Vrije Bond-activisten samen met anderen een flyeractie aan de poort van het dc van Jumbo in Beilen en op 9 juni bij het dc in Elst [16]. De acties waren vooral gericht op de Poolse flexwerkers. Ze deelden flyers en brochures over basis arbeidsrecht in het Pools uit.

Jumbo negeert de Poolse arbeidsmigranten bij het vaststellen van nieuwe arbeidsvoorwaarden en ze worden gebruikt als stakingsbreker. Maar ook de grootste bond, FNV Handel, zou ¨geen oog hebben voor deze arbeidsmigranten en ondersteunt deze kwetsbare groep niet¨. De actie was bedoeld om arbeidsmigranten te wijzen op hun rechten, op hoe ze worden opgezet tegen andere medewerkers en op het bestaan van zelforganisatie.

Meer lezen:
– ¨Jumbo wil winst verhogen en stuurt aan op goedkopere cao voor distributiewerkers,¨ Supermacht, 28 januari 2013.
– ¨Or als onderhandelaar bij cao-afspraken,¨ OR informatie, 12 september 2016.
– ¨Acties tegen opjaagbeleid en cao-ontduiking bij Lidl, Ahold Delhaize en Jumbo,¨ Supermacht, 28 december 2016.
– ¨Flinke arbeidsonrust bij Delhaize, Jumbo en Albert Heijn,¨ Supermacht, 11 april 2017.

Noten:
[1] Zie: ¨Er zijn 2 supermarkt cao´s¨, FNV. De hudige cao Jumbo Logistiek is een uitbreiding van de cao Grootwinkelbedrijven Levensmiddelen (VGL).
[2] Nadat Jumbo een groot aantal C1000-winkels en DC’s overnam, werd afgesproken (begin 2012) dat alle distributiewerkers zouden overgaan naar de Jumbo DC-cao, ook de mensen de groep van ´overgenomen C1000-werkers´. Die algehele ´harmonisatie naar boven toe´ werd destijds afgedwongen door acties van de distributiewerkers. Ook hebben ze er toen voor gestreden dat de losse en onzekere contracten worden ingeruild voor vaste en volwaardige banen. Uitzendkrachten blijven anders eindeloos opgescheept met een “fase A”-contract (een soort ´0 uren´-contract) zodat ze ieder moment van de dag op straat gezet kunnen worden. Andere eisen zijn de vermindering van de werkdruk, de vergroting van roulatiemogelijkheden, het investeren in opleidingen, het omzetten van de ‘ophaalnorm’ in een ‘planningsnorm’, de gelijke behandeling van oproepkrachten en scholieren, en een goed pensioen voor iedereen. Zie ook: ¨Jumbo wil winst verhogen en stuurt aan op goedkopere cao voor distributiewerkers,¨ Supermacht, 28 januari 2013.
[3] Dat waren een tweejarige cao Jumbo Logistiek 1 april 2013 tot 1 april 2015 voor alle medewerkers in de distributiecentra (zie: ¨Financieel jaarverslag Jumbo
Groep Holding 2013, Jumbo, maart 2014 en ¨Een principeakkoord voor de `nieuwe’ Jumbo cao Logistiek,¨ Nieuwsbank, 19 april 2013, een eenjarige cao
Jumbo Logistiek van 1 april 2015 tot 1 april 2016 (zie: ¨CAO Jumbo Logistiek¨, ministerie van SZW en een eenjarige cao Jumbo Logistiek van 1 april 2016 tot 1 april 2017 (zie: ¨Jumbo Logistiek Cao,¨ FNV).
[4] Zie: ¨Jumbo verbreekt akkoord over cao per direct,¨ FNV, 15 maart 2016
en ¨Akkoord over cao Jumbo distributiecentra alsnog bestendigd,¨ FNV, 22 maart 2016.
[5] Zie: ¨Dc-personeel Jumbo klaagt over werkdruk,¨ Distrifood, 4 november 2016 en ¨Slachtoffer van de prijzenoorlog – De andere kant van de supermarktoorlog,¨ Een Vandaag, 24 november 2015.
[6] Zie: ¨Onrust bij distributiecentra Jumbo,¨ Financieele Dagblad, 24 maart 2017 en ¨CNV Vakmensen stelt Jumbo Logistiek een ultimatum in cao-onderhandelingen,¨ 30 maart 2017.
[7] ¨Jumbo wil gesprekken over cao dc-medewerkers hervatten,¨ Levensmiddelenkrant, 27 maart 2017.
[8] ¨Vrijdag weer stiptheidsacties in Jumbo-distributiecentra,¨ FNV, 6 april 2017.
[9] ¨Jumbo geeft eenzijdig loonsverhoging bij dc’s,¨ Distrifood, 10 april 2017.
[10] ¨Personeel Jumbo dc’s staakt, lege schappen dreigen,¨ Logistiek, 11 april 2017, ¨Staking bij supermarktketen Jumbo mag doorgaan,¨ Financieele Dagblad, 13 april 2017 en ¨Waarom acties en stakingen op de Jumbo DC’s?,¨ FNV, eind april 2017.
[11] Zie ¨Jumbo stapt over op ArbeidsVoorwaarden regeling (AVR) voor logistieke medewerkers,¨ Jumbo, 24 april 2017, ¨FNV: Dictaat van Frits van Eerd,¨ Distrifood, 24 april 2017, ¨Ophef om Jumbo dat de vakbonden buitenspel zet,¨ Eenvandaag, 24 april 2017, ¨Jumbo zet de klok een eeuw terug,¨ CNV Vakmensen, 24 april 2017, ¨Zonder vakbonden onderhandelen is gevaarlijk en onverstandig,¨ FD, 24 april 2017, ¨Jumbo: het zwarte schaap onder de familiebedrijven,¨ RTL, 25 april 2017, ¨Jumbo passeert vakbonden in cao-onderhandeling: kan dat zomaar? – Vier vragen: Wat betekent dit voor de onderhandelingen?,¨ Volkskrant, 24 april 2017, ¨Reactie vakbonden op bericht dat Jumbo arbeidsvoorwaarden met OR wil afspreken,¨ FNV, 24 april 2017, ¨Jumbo gaat met COR arbeidsvoorwaarden regelen,¨ OR net, 24 april 2017 en ¨Jumbo opereert niet handig,¨ CGMV, 25 april 2017.
[12] ¨Deel Jumbo´ers wil toch cao,¨ Financiele Telegraaf, 13 juli 2017 en ¨‘Onenigheid binnen Jumbo over cao’,¨ Retail Trends, 13 maart 2017. Jumbo heeft ongeveer 3000 distributiewerkers (en niet 4500 zoals Telegraaf en Retail Trends melden. Dat aantal werkt in de AH dc´s). Daarvan hebben er 1500 – 2000 (de cijfers verschillen afhankelijk van de bron) een of ander flexcontract.
[13] ¨Overhandiging petitie voor een cao aan Gea Kuiper, directeur HR bij Jumbo,¨ FNV, 24 maart 2017.
[14]¨´Als een cao niet mogelijk is, moet je kijken naar alternatieven’,¨ BNR, 1 mei 2017.
[15] ¨Waarom acties en stakingen op de Jumbo DC’s?,¨ FNV, eind april 2017.
[16] Zie ¨Flyer actie DC Jumbo Beilen,” Vrije Bond, 6 juni 2017 en ¨Wederom een Flyer actie bij DC Jumbo. Dit maal in Elst!,¨ Vrije Bond, 12 juni 2017.