Tegen de oorlog die het kapitalisme in leven houdt

(Door Enikő Vincze, – 6 April, 2022 Lefteast.org (vertaling globalinfo.nl, die altijd in is voor nieuwe donateurs))

1.

In juni 2020, en niet vooruitlopend op het huidige moment, stelde ik in Baricada Romania retorisch de vraag over het liberale project om de economie in nieuw leven in te blazen: redt de staat het kapitaal en steunt hij de militarisering?[1]

Ik merkte toen op dat, in tegenstelling tot de crisis van 2008-2009, economisch herstel plaatsvond door de buitensporige militarisering van Roemenië en zijn betrokkenheid bij de wapenwedloop. Dit gebeurde op een vergelijkbare manier als tijdens de Koude Oorlog en andere periodes waarin de oorlogsindustrie de economie “redde”. In die tijd verklaarde de premier onder meer dat “investeringen in industrieën zoals de militaire onder de prioriteiten van de regering vallen”. Daarmee werden initiatieven gelanceerd zoals de aanschaf van het Patriot-raketsysteem, dat al sinds zijn eerste termijn door de president van het land werd gepromoot. Een deel van de totale kosten van 3,9 miljard dollar had de begroting voor 2020 van het ministerie van Nationale Defensie met 18% verhoogd, en met 13% bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat ook de begroting van de Roemeense inlichtingendienst omvat.

In die tijd merkte ik op dat in deze steeds onrustiger wordende wereld met verschillende tegenstrijdige toekomstscenario’s het gevaar bestond dat de huidige crisis van het kapitalisme niet alleen zou worden opgelost door de militarisering van de economie, maar ook door de fascisering van politiek en samenleving. Het aanwakkeren van rassenhaat en het uitlokken van conflicten tussen etnische groepen of tussen sociale klassen zouden gemakkelijk zowel de politiestaat als de militarisering kunnen rechtvaardigen.

Zoals ik in 2020 concludeerde, heeft het kapitaal via de oorlogsindustrie steeds meer behoefte aan deze investeringen om zichzelf te redden, terwijl andere takken van de industrie worstelen om te herstellen van de recessie. Pervers genoeg boden de Roemeense leiders tijdens de pandemie ook de ontslagen en werkloze beroepsbevolking de mogelijkheid om carrière te maken in de oorlog. President Iohannis had indertijd gezegd dat de Roemeense strijdkrachten beschikbaar konden worden gesteld voor deelname aan missies en operaties buiten het grondgebied van de Roemeense staat. Voorts “maken belangrijke middelen voor de uitrusting van het Roemeense leger het mogelijk nationale defensiecapaciteiten binnen het collectieve defensiesysteem van de NAVO te verwezenlijken en tegelijkertijd kunnen coherente meerjarenprogramma’s de Roemeense industrie de kans bieden een nieuwe impuls te geven, met name door institutionele samenwerking met de profielbedrijven van onze bondgenoten”.

2.

Het wordt nu duidelijker. De oorlog in Oekraïne is een oorlog waarin het kapitalisme de diepe crisis probeert te overwinnen die het sinds 2008 heeft bereikt. Het voegt zich bij de lijst van andere oorlogen die in de 21e eeuw zijn uitgebroken, van Irak tot Afghanistan en Jemen, die de grote geopolitieke conflicten van het hedendaagse mondiale kapitalisme hebben gekanaliseerd in gewapende conflicten. Michael Roberts beweerde in een recente bijdrage dat “de Lange Depressie van de 21e eeuw dan wel in 2009 is begonnen, maar dat de economische krachten die haar hebben veroorzaakt, al vanaf 1997 aan de gang waren. (…) Toen begon de gemiddelde winst op kapitaal in de grote kapitalistische economieën te dalen en ondanks enkele kleine oplevingen van herstel (voornamelijk gedreven door economische inzinkingen en enorme kredietinjecties), bleef de winstgevendheid van kapitaal in de buurt van een historisch dieptepunt. (…) Winst is de motor van investeringen in het kapitalisme; en dus heeft de dalende en lage rentabiliteit geleid tot een trage groei van de productieve investeringen. In plaats daarvan zijn kapitalistische instellingen steeds meer gaan speculeren in financiële activa in de fantasiewereld van aandelen- en obligatiemarkten en cryptocurrencies. En het imperialistische blokzoekt om de zwakte in het ‘mondiale noorden’ te compenseren steeds meer naar verdere uitbuiting van het ‘mondiale zuiden’. (…)

Tot dusver zijn er weinig tekenen dat het kapitalisme uit deze Lange Depressie kan geraken, zelfs als de huidige ramp in Oekraïne wordt opgelost. Om de depressie te beëindigen zou een opschoning van het economisch systeem nodig zijn door middel van een ineenstorting die de zombiebedrijven liquideert die de winstgevendheid en de productiviteitsgroei verminderen en de schuldenlast verhogen. (…) De enige hoop om te ontsnappen aan de gevolgen van de Lange Depressie en meer oorlogen is voor het aan de macht komen van democratische socialistische regeringen gebaseerd op werkende mensen, die een echte verenigde naties kunnen ondersteunen om een einde te maken aan economische crises; milieurampen voor de planeet te keren; en een vreedzame ontwikkeling van de menselijke samenleving te bereiken.”

3

Het Russische kapitalisme (zijn behoefte om zijn eigen economische invloedssfeer te vergroten) heeft een onverwacht goede hefboom gecreëerd voor de vernieuwing van het westerse kapitalisme door middel van deze oorlog, die zowel een oorlog is van het Russische imperialisme tegen Oekraïne als een territoriale proxy-oorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten.

Deze botsing van de twee kapitalismen zal niet snel tot de verdwijning van dit regime leiden. Integendeel, zij zal in de hele wereld nog diepere en langduriger economische crises veroorzaken, waardoor de voorwaarden worden geschapen voor de veralgemening van het gewapend geweld. Ideologisch en discursief zal deze oorlog zeker leiden tot de versterking van het kapitalisme door de totale degradatie van de oosterse maar nog steeds kapitalistische vijand van de “vrije wereld” – dat wil zeggen, de zogenaamd rechtvaardige wereld van het “volmaakte kapitalisme”, de westerse wereld. Uiteindelijk, als een later effect van de lange en diepe crisis van energie en economie, zullen de overlevenden die het meest te lijden hebben onder de oorlogen van het wereldkapitalisme, in opstand komen op een manier die dit regime in gevaar zal brengen.

Maar de huidige super-militarisering is ook bedoeld om dergelijke opstanden te ontmoedigen. Deze oorlog is een instrument van het post-neoliberale kapitalisme dat elke expliciete kritiek op het systeem verder zal vernietigen. In het begin van de pandemie verschenen utopieën over andere mogelijke werelden na het kapitalisme omdat het onmogelijk leek dat dit regime zou blijven bestaan; de terugkeer naar het oude normaal was niet wenselijk. In de opwelling van escalerende oorlog en ideologische strijd die aanzet tot bewapening, zullen dergelijke utopieën en hun auteurs met verschillende middelen worden verwijderd. Uitbuiting, ongelijkheid, de verrotte verrijking van de oligarchen op het toneel van het mondiale kapitalisme – de ondergeschiktheid van de natuur en het menselijk leven in al zijn hypostasen aan de winst – zullen taboe-onderwerpen worden, en degenen die ze ter discussie stellen zullen tot de ondergang worden getreiterd. Dan, misschien na 5-10 jaar van militarisering, zal het kapitaal tevreden zijn met een oplossing om het kapitalisme te temmen. En sommige overlevenden zullen opnieuw beginnen met beloften van vrede en welvaart en een groene overgang.

Ondertussen, zoals ik heb opgemerkt in een artikel van 10 maart 2022 gepubliceerd in Gazeta de Artă Politică, zal in een Roemenië dat qua sociale infrastructuur onderontwikkeld is, het bestemmen van overheidsgeld voor militarisering resulteren in nog meer slachtoffers van armoede, en nog grotere economische ongelijkheden. Nog meer mensen zullen sterven dan voorheen zonder de oude dag te bereiken, en het sociaal fascisme gericht tegen de bevolking, dat vanuit het oogpunt van het gewelddadig kapitaal een overschot wordt, zal worden versterkt.[2]

4.

Vandaag de dag vertelt iedereen aan alle anderen hoe ze moeten denken, wat ze moeten zeggen, wat ze NU moeten doen, en wat ze moeten laten voor morgen, overmorgen, enzovoort.
In elke hoek van het dagelijks leven wordt oorlog gevoerd om alles wat onzeker is (materiële goederen, analyse, toekomstplannen).

Sommige linkse publieke intellectuelen beginnen “Oost-links” te definiëren tegenover “West-links”, en niet tegenover het kapitalisme.

Het systemische geweld van het kapitalisme heeft ons nu in een tijd gebracht waarin standpunten (zelfs binnen kampen die we een paar maanden geleden nog als verenigd tegen de gemeenschappelijke vijand wilden beschouwen) de neiging hebben te breken op de lijn van nieuwe breuken, waardoor mensen tot confronterende uitersten worden gedreven.

Het opwerpen van steeds meer barrières tussen West- en Oost-links ondersteunt niet alleen het potentieel voor het doen herleven van nationalismen, maar vermindert ook de kansen om tenminste na te denken over het alternatief voor het kapitalisme, dat nu niet alleen probeert te overleven door de oorlog tussen Westerse en Oosterse belangssferen, maar ook door de geopolitieke oorlog tussen “goed links” en “slecht links”.

En dit werkt uiteindelijk als een instrument om de imperialistische gewapende conflicten te rechtvaardigen die het kapitalisme proberen te redden in het voordeel van het kapitaal.

5.

Deze oorlog is ook een gasoorlog. Onafhankelijkheid op energiegebied (van Rusland) wordt beschouwd als prioriteit nummer één op de huidige agenda voor economische ontwikkeling van de EU. De grote winnaar van deze wending is de VS.

Oorlog wordt gebruikt als argument om onafhankelijk te worden van Russisch gas als een vorm van boycotten van Rusland als agressor van Oekraïne. Het is natuurlijk een argument om de militarisering te steunen, die ook de winsten van de wapenproducenten ten goede komt.
Maar zijn de etniciteit en de nationale herkomst van gas de oorzaak van stijgende energieprijzen? Of is het veeleer zo dat op energie wordt gespeculeerd op beurzen. En de beurzen reageren op de politiek.
Heeft “Russisch gas” de Europeanen verhinderd om op dit ogenblik verder gevorderd te zijn met alternatieve bronnen voor verwarming? Of gaat het om de belangen van grote ondernemingen, ongeacht hun nationale herkomst?

In de hele winstketen, van producenten (die zowel particulier als publiek kunnen zijn), via de Amsterdamse effectenbeurs, waar handelaren verkopen en kopen op basis van reacties op politieke besluiten over sancties tegen Rusland, tot de particuliere energieleveranciers in Roemenië – iedereen rechtvaardigt nu zijn winsten met etnische argumenten. Zij zeggen dat zij niet zoveel winst zouden willen maken en de consumenten in de steek zouden laten of in de kou zouden laten staan. Zij wilden alleen de “onschuldige” liberalisering van de prijzen op de energiemarkt. Russisch gas, Rusland, en de Russen zijn de schuldigen.

Dit alles gebeurt op een moment dat het mondiale kapitalisme het stadium heeft bereikt van herstructurering in de richting van een nieuwe Amerikaanse hegemonie in concurrentie met China en Rusland.

6.

Sinds de jaren 1970 is de politieke economie van de neoliberale globalisering erop gericht alle belemmeringen voor het vrije verkeer van transnationaal kapitaal, diensten en goederen weg te nemen. De beroepsbevolking profiteerde van deze vrijheid van globalisering in de mate en in de richtingen waarin het kapitaal goedkope arbeidskrachten nodig had.

En nu heeft de crisis van het mondiale kapitalisme, die sinds 2008 van de ene crisis in de andere overgaat, een stadium bereikt waarin zij wil worden opgelost door haar eigen grondbeginselen (die van het vrije verkeer van kapitaal) te ontmantelen. Maar dit kan niet vreedzaam gebeuren. Economische oorlogsvoering is daarvoor niet voldoende. Voor het veroveren van belangengebieden is een gewapend conflict nodig.

Nu veranderen de belangen van de mondiale beleidsmakers. Er worden nieuwe regels gemaakt, geschreven in het bloed van onschuldige mensen in Oekraïne. En ze duwen ons allen in de logica van totale oorlog. Nu streven de grote westerse mogendheden een beperking van de globalisering na in de zin van transnationale kapitaalbewegingen zonder enige belemmering. Of, beter gezegd, zij streven naar een soort bipolaire kapitalistische globalisering, in twee delen gescheiden door de economische en militaire barrières die zijn opgeworpen tussen de oostelijke en westelijke invloedssferen. In die zin bedienen zij zich van een verrotte kapitalistische moraal die het kapitaal indeelt in “goed kapitaal” en “slecht kapitaal”. Maar deze inspanning betekent niet het einde van de globalisering. Het kapitalisme heeft nog steeds het mechanisme nodig dat “ruimtelijke fix” wordt genoemd, dat wil zeggen het oplossen van de crises van het kapitalisme door territoriale inlijving van nieuwe invoedsgebieden.

7.

Wanneer wij denken aan de mogelijkheid van transnationale anti-imperialistische solidariteit tegen alle oorlogen, staan wij in feite kritisch tegenover het kapitalisme en proberen wij de kritiek op het kapitalisme voort te zetten in verschillende delen van de wereld die door de belangen van het kapitaal zijn opgedeeld in “Oost”, “West”, “Zuid” of “Noord”. Ons standpunt is er ook een tegen racisme. Of preciezer gezegd, tegen het geracialiseerde kapitalisme. Dit laatste werkt niet alleen via de economische mechanismen van het kapitaal, maar ook in het dagelijks leven, zoals ook blijkt uit de dubbele maatstaven die in de Europese samenlevingen worden gehanteerd ten opzichte van vluchtelingen die zich onderscheiden door hun kleur of door hun vermeende culturele en biologische “essentie”.

In dit streven is het nuttig te wijzen op het nauwe verband tussen ongelijke ontwikkeling, als kernkenmerk van het kapitalisme, en klassenuitbuiting, racistische onderdrukking en patriarchale overheersing. Al deze aspecten zijn met elkaar verbonden omdat de omstandigheden die het voortbestaan van het kapitalisme mogelijk maken, niet alleen van economische aard zijn. Ondertussen domineren economisch, klassistisch, racistisch en patriarchaal geweld alle gebieden van het leven. Daarnaast zien we opnieuw hoe het systemische geweld van het kapitalisme levens vernietigt door koude of warme oorlogen, oorlogen tussen burgers van verschillende etniciteiten, oorlogen tussen staten, en proxy-oorlogen waarmee grote imperialistische mogendheden in de semi-perifere landen van het kapitalisme met elkaar in botsing komen.

Is er nog enige naoorlogse hoop mogelijk in deze semi-periferieën? Het “post-socialisme” in Roemenië, bijvoorbeeld, betekende het verlies van duizenden banen en transnationale migratie voor miljoenen Roemeense burgers (als gevolg van de manier waarop de privatisering en het faillissement van de productieve economie werden “bereikt”). Ondertussen heeft “post-covid” de energiecrisis betekend, en benadrukt hoe de militarisering van het land en de toenemende vervanging van overheidsbeleid (gezondheid, huisvesting, milieu, onderwijs) door maatregelen van de staatspolitie tijdens de pandemie het uitbreken van de huidige oorlog in onze regio voorspelden. In plaats van ons een ander soort “normaal” voor te stellen dan dat van het patriarchale en racistische kapitalisme, lijkt het erop dat zowel de strijd tegen het socialisme als de strijd tegen de covid een dystopische exercitie is geweest die ons heeft voorbereid op een beangstigender heden en toekomst.

8.

Het Roemeense anticommunisme van de laatste 30 jaar heeft economische transformaties gerechtvaardigd zoals privatisering, afhankelijkheid van directe buitenlandse investeringen, het in dienst van het kapitaal stellen van de staat, de ontwrichting van de beroepsbevolking, en nog veel meer. Door de kritiek op het staatssocialisme te verwarren met de viering van het kapitalisme als de enig mogelijke wereld, heeft het anticommunisme zich ook grote moeite getroost om het socialistische alternatief ideologisch te de-legitimeren. Dit gebeurde door elke kritiek op het kapitalisme te stigmatiseren via de associatie van socialisme met Ceaușescu, door het kapitalisme te idealiseren als de vermeende garantie voor democratie, enzovoort.

Omdat dit alles zich afspeelde op het toneel van het neoliberale kapitalisme, dat in de jaren negentig ook Roemenië integreerde in de stromen van de globalisering, gebaseerd op het vrije verkeer van kapitaal, koos de meest zichtbare (en meest mobiliserende) kritiek op dit laatste de weg van het nationalisme. De weg van het Roemeense nationalisme, in het geval van Forța Dreptei, De Kracht van Rechts [3], steunt de nationale bourgeoisie. Aan de andere kant, in het geval van AUR[4], roept het Roemeense nationalisme de onderdrukten op tot patriottische opstand. Eenmaal uitgekristalliseerd kunnen deze nationalismen op elk moment worden opgeroepen om de bevolking te mobiliseren voor imperialistische oorlogen, waarvoor anders niemand zijn leven zou willen opofferen. Tegen alle oorlogen zijn is tegen het opofferen van mensen die al door het kapitaal worden uitgebuit in zijn bloedige oorlogen, en tegen het hen in soldaten veranderen van de door bloedvergieten gezuiverde natie.

Daarom zou een nieuw socialistisch internationalisme verschillende kritieken met elkaar moeten verbinden: die van het mondiale kapitalisme, die van het nationale kapitalisme, maar ook die van het staatssocialisme zoals dat vóór 1990 bestond. Bovendien is er kritiek nodig op nationalisme en racisme, en op het patriarchaat, die samen met de klassenuitbuiting bijdragen tot de bestendiging van het misdadig kapitalisme. En natuurlijk is er kritiek nodig op oorlogen die overal ter wereld worden uitgevochten als bron van kapitaalaccumulatie, omdat dit de meest gewelddadige manifestatie is van kapitalistische wedijver, aanbeden door de vijanden van gelijkheid en solidariteit.

Terwijl de “culturele” opbouw van socialistisch internationalisme zou betekenen dat er een bewustzijn wordt gecreëerd waaraan publieke intellectuelen in de voormalige “tweede wereld” een bijdrage zouden kunnen leveren, is het scheppen van de economische voorwaarden voor een niet-nationalistisch alternatief voor het kapitalisme zeker gecompliceerder (zo niet onmogelijk) om op dit moment te verwezenlijken.

9.

Terwijl ik gedachten als de bovenstaande bespreek, krijg ik berichten dat ik naïef ben, of dat ik het menselijk lijden niet begrijp, of dat het nu niet de tijd is om over kapitalisme te praten terwijl mensen sterven en verdreven worden door de oorlog in Oekraïne. Maar ik blijf aan de kant van degenen die hun stem verheffen, omdat we niets anders hebben tegen imperialistische oorlogen overal, en tegen dodelijke militarisering. Samen met anderen zal ik blijven proberen aan te tonen hoe de grootmachten van het hedendaagse kapitalisme en zijn politiek-militaire oligarchieën verantwoordelijk zijn voor de rampspoed van de mensheid. Blijkbaar helpt dit nu niet. Maar het kan ook geen kwaad, want het is het aanzetten tot een totale oorlog dat ieders leven beschadigt.

Wat voor mij moeilijker te begrijpen is, is waarom in de hoofden van sommigen die worden voorgesteld als het nieuwe Oost-links, vroegere kritische benaderingen van het Westen hand in hand kunnen gaan met het huidige gebrek aan kritische benadering van het imperialisme van welke aard dan ook, samen met kritiek van westers links op het imperialisme. Ik kan begrijpen dat sommigen, uit een verlangen om elke poging om de verantwoordelijkheid van Poetin weg te wuiven, proberen een nieuw evenwicht te vinden in wat zij als onevenwichtig ervaren in hun interpretatie van de oorzaken van de oorlog in Oekraïne. Maar ik begrijp niet waarom zij er bij ons op aandringen om af te zien van de benadering die meerdere verantwoordelijkheden erkent, juist om te proberen op basis daarvan tot een vreedzame oplossing te komen.

En ik begrijp al helemaal niet waarom er zoveel enthousiasme is voor dit soort “anti-occidentalisme” in de voormalige lokale hoeken die kritiek heebben op de NAVO: de kritiek op het Westen die de NAVO bekritiseert dreigt een rechtvaardiging te worden van een Westen dat belichaamd wordt door de NAVO.
Natuurlijk heeft de sociale theorie de neiging het structurele perspectief in evenwicht te brengen met dat van de “agency”. Maar ervan uitgaan dat er in de huidige wereldorde een onbeperkte politieke “agency” bestaat in de (semi-)perifere ruimten van het kapitalisme, of dat het vanzelfsprekend is dat het uiteindelijk het “volk” is dat zijn lot kiest buiten zijn politieke constructie om, is niet alleen analytisch zwak, maar ook riskant omdat het ons kan terugvoeren naar nationalismen, ditmaal gebaseerd op de Oost-West dichotomie.

10.

Laten we niet denken dat de Roemeense staat zal stoppen met het verzamelen van gegevens op zijn nieuwe digitale platform over propaganda-through-fake-news. Voorstanders van dit initiatief hebben bevestigd dat zij “nepnieuws” zullen namaken door middel van toespraken in de media, persberichten, interventies in tv-studio’s, en meningen van deskundigen die de “waarheid” vertellen.

Naast de mediaoorlog tegen algoritmen als “Roemenië is een kolonie van het Westen”, “de democratie naar westers model is mislukt”, “gebrek aan consensus”, “tradities”, “spiritualiteit” en “uitbreiding” – die volgens de machthebbers “markers van verkeerde informatie” zijn, vooral als ze in verband worden gebracht met “onderwerpen” als de NAVO, Roemenië, Brussel, Ursula, Stoltenberg, Geoană, en anderen – zal zeker ook de politieke en fysieke vernietiging volgen van degenen die als “Russische propagandisten” worden afgeschilderd. De ideologische logica van deze denigrerende ketenconstructies is al heel duidelijk: van Poetin naar Rusland, van Rusland naar de Russen, van de Russen naar het Oosten, van het Oosten naar de vijanden van het kapitalisme overal. Misschien kiest het nieuwe oostelijke links daarom, om zich af te grenzen van mogelijke pro-Russische associaties, de kant van het “Westen” door zich af te grenzen van westers links, dat het zich nog kan veroorloven kritisch te zijn over westers imperialisme zonder te worden vernietigd door zijn associatie met Poetins invasie van Oekraïne.

Het leger van de “waarheids- en consensusfabricage” begint in Roemenië nog harder te werken dan voorheen, omdat het nu deel uitmaakt van de recente rechtvaardiging van de militarisering. Het zal alles op een zwarte lijst zetten dat bij zijn zelfbenoemde “geest der waarheid” binnenkomt. Van stigmatisering tot fysieke intimidatie, dit leger zal elke kritiek als zogenaamd pro-Russisch vernietigen (kritiek op de NAVO, kritiek op militarisering, kritiek op kapitalisme, kritiek op VS agressie, kritiek op EU beleid, kritiek op ongelijkheid, uitbuiting, etc.). Militarisering doodt elke kritische poging tegen het kapitalisme en de verwoestende crises die het creëert, economisch, financieel, energie, klimaat, gezondheid, huisvesting.

Ik verwacht aanvallen zoals de ergste heksenjachten in het Amerika van de jaren 1950, of, omgekeerd, met de voorbedachte rade van de procedures van de stalinistische dictatuur. Ik heb iets soortgelijks meegemaakt in Roemenië in de jaren tachtig. Na zoveel jaren keert deze dodelijke dynamiek terug. In zekere zin ben ik blij dat ik oud ben, misschien heb ik niet lang meer te leven om dit alles weer versterkt te zien worden, nu parallel met het ontnemen van sociaal-economische rechten van mensen met toch al beperkte financiële middelen. Ik wil geen leven leiden in een nieuwe koude oorlog met proxy-oorlogen, beheerst door de belangen van de militaire oligarchen. Zolang ik het nog meemaak, hoop ik dat ik de kracht heb om bij te dragen aan de verbeelding van een alternatief voor het gemilitariseerde kapitalisme – door het omarmen van een antiracistisch, antinationalistisch en antifascistisch democratisch socialistisch internationalisme.
————

Deze tekst werd oorspronkelijk in het Roemeens gepubliceerd door Gazeta De Artă Politică en werd door de auteur vertaald in het kader van een samenwerking binnen het ELMO – Eastern European Left Media Outlet network.

Noten:
[1] Deze ideen worden hier in het Engels besproken:
 https://www.focaalblog.com/2020/06/19/eniko-vincze-post-covid-economic-recovery-in-romania-forget-labor-save-capital-and-support-militarization/
[2] De Emgelse vertaling van dit artiekel is hier te vinden:  translation of this article is accessible here: https://lefteast.org/author/eniko-vincze/
[3]  Zij werd in december 2021 als liberaal-conservatieve partij opgericht door een voormalig vooraanstaand politicus, als tegenwicht tegen de bestaande Nationale Liberale Partij, waarvan hij ontslag nam nadat hij uit het presidentschap van laatstgenoemde partij was gezet. De nieuwe partij werd automatisch een parlementaire partij, aangezien degenen die er lid van werden reeds lid van het Roemeense parlement waren.
[4] AUR is de Roemeense afkorting voor Alianța pentru Unirea Românilor, de Alliantie voor de Eenwording van de Roemenen (de afkorting van de naam van de partij betekent in het Engels GOLD) werd in december 2019 gelanceerd. Bij de parlementsverkiezingen van 2020 behaalde zij 9% van de zetels

Enikő Vincze is professor aan de Babeș-Bolyai Universiteit van Cluj-Napoca, Roemenië, en activist voor huisvestingsrechtvaardigheid in de lokale beweging Căși sociale ACUM!/Social housing NOW!, en het nationale netwerk van verschillende activistengroepen uit Roemenië, Bloc for Housing.