Ga naar de inhoud

Mega tomatenteeltproject in West-Sahara

Telersorganisaties uit Spanje, Frankrijk en Nederland eisen van de Europese Commissie beter toezicht op en aanpassing van het Associatieverdrag EU-Marokko om de Europese tomatensector te redden. De Spaanse Europarlementariër Cañas verzocht de Commissie om onderzoek te doen naar fraude bij de export van tomaten uit de Westelijke Sahara met Marokkaans label. Een rapport van de NGO Mundubat wijst op overtreding van de Europese regelgeving en van de bepalingen in het associatieverdrag.

12 min leestijd

(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)

Verenigingen van telersorganisaties en exporteurs van groente en fruit uit Spanje, Frankrijk, Nederland [1] stuurden onlangs een gezamenlijke brief aan de Europese Commissie waarin ze hun diepe bezorgdheid uiten over de schadelijke invloed die het Associatieverdrag tussen de Europese Unie en Marokko [2] heeft voor de tomatenmarkt in de EU. Ze vrezen voor het voortbestaan ervan. Met grote bezorgdheid constateren ze dat de zowel de Europese wetgeving als de bepalingen in het Associatieverdrag niet of niet goed worden nageleefd.

Associatieverdrag en Europese wet niet gehandhaafd

Ze wijzen onder meer op de berekeningsmethode voor de importwaarde van Marokkaanse tomaten, het ontbreken van overleg met Marokkaanse autoriteiten en de noodzaak om het importquotum voor Marokkaanse tomaten te verlagen nu de Brexit een feit is. Maar ook op het mankeren van het toezicht op juiste etikettering voor tomaten die zijn geteeld in West-Sahara. Ondanks hun veelvuldige waarschuwingen hierover, verergert de situatie en loopt de duurzaamheid van de algehele tomatenproductie in de EU gevaar.

Woordvoerders van FruitVegetablesEUROPE, Fepex, AOPn Tomate de France en DPA geven aan dat:
– de Covid-19 pandemie aantoont dat de EU behoefte heeft aan een solide en veerkrachtige fruit- en groentesector die tevens de toegang garandeert voor de Europese consument. De Europese landbouw wordt nu gegijzeld door het migratiebeleid van de EU [3];
– de doelstellingen van het associatieverdrag zijn stelselmatig ondergaven doordat de import van Marokkaanse tomaten jaar na jaar tegen de afspraken in toenam [4] en doordat de beschermingsclausules om de Europese markt te beschermen niet werden toegepast. Daarbij moet het huidige importniveau (285.000 ton) naar beneden worden bijgesteld (tot 237.490 ton) omdat het United Kingdom uit de EU is gestapt (Brexit)¨;
– er een speciaal etiket nodig is om de producten uit Marokko en uit West-Sahara te kunnen onderscheiden. De herkomst van de tomaten moet worden vastgesteld op basis van een isotopenanalyse en het etiketteren moet correct gebeuren. Anders is er sprake van fraude en dat veroordelen de verenigingen krachtig¨.

Ze dringen er bij de Commissie op aan om snel in actie te komen ter bescherming van de Europese sector van fruit en groente en in het bijzonder die van tomaten.

Commissie-onderzoek naar tomatenfraude nodig

De Spaanse Europarlementariër Cañas verzocht de Europese Commissie (EC) om een onderzoek in te stellen naar vermeende fraude bij de export van tomaten uit de Westelijke Sahara met een Marokkaans label [5]. Hij baseert zich onder meer op een recent rapport [6] van de Spaanse NGO Mundubat [7] en de Spaanse agrarische koepelorganisatie COAG [7] over praktijken die in strijd zijn met de Europese regelgeving en de associatieovereenkomst tussen de EU en Marokko.

Volgens de onderzoekers is 7 tot 14% van de tomaten die Marokko naar Europa exporteert, afkomstig van de percelen bij de stad Dakhla, gelegen in de door Marokko bezette Westelijke Sahara. Vanuit Dakhla worden de tomaten vervoerd naar de Marokkaanse stad Agadir, waar ze worden vermengd met tomaten uit de kassen van die streek. Aldaar worden de tomaten uit West-Sahara verpakt en geëtiketteerd als product met herkomstaanduiding ´Marokko´.

In zijn schriftelijke vragen aan de Commissie geeft Cañas aan dat deze tomatenafzet strijdig is met tal van Europese wetten en met het associatieverdrag tussen de EU en Marokko. Dat verdrag bepaalt dat producten die aan de Europese grenzen aankomen, moeten zijn voorzien van een juist herkomstetiket. De Europese consument wordt op deze wijze niet juist geïnformeerd over de werkelijke herkomst van de tomaten en de Europese tomatentelers zien hun afzet hierdoor verminderd [8].

Cañas vroeg de Commissie ook uit te leggen hoe zij er voor kan zorgen dat Marokko het associatieverdrag (van 1 maart 2000) en het Raadsbesluit 2019/217 (van 28 januari 2019) [9] wèl nakomt waar het gaat om producten uit de Westelijke Sahara.

2019: fraudekwestie al aangekaart

In september 2019 werden in het EP al vragen gesteld over de illegale import in de EU van producten uit de bezette West-Sahara [10]. De vragenstellers meldden dat het Franse bedrijf CMA CGM een nieuwe handelsroute faciliteerde die Marokko in staat stelde om producten uit de West-Sahara via een omweg illegaal in de EU te importeren. En ze gaven aan dat dit inbreuk maakte op het vonnis van het Europese Hof van Justitie van 21 december 2016 [11]. Het Hof bepaalde in dat vonnis dat de Associatie en Liberalisatie Akkoorden tussen EU en Marokko niet van toepassing zijn op de bezette West-Sahara.

De twee EP-leden verzochten de Commissie na te gaan in welke mate de import van deze producten schade toebrengt aan de Saharaanse bevolking en aan de telers in Europa. Ook vroegen ze de Commissie om een correcte herkomstetikettering verplicht te stellen zodat de Europese consument goed wordt geïnformeerd.

Illegale ´tomatenhoofdstad´ in Dakhla

Begin juni brachten de Spaanse NGO Mundubat en de Spaanse agrarische koepelorganisatie COAG het rapport ¨Derechos humanos y empresas transnacionales en el Sahara Occidental – Un estudio sobre la producción de tomate en la región de Dakhla¨ uit [6]. De studie belicht de creatie van ´s werelds grootste tomatenproductiecentrum rond de stad Dakhla in West-Sahara.

De opzet van deze tomaten-megapolis is onderdeel van het Plan Generation Green 2030. Een plan dat niet gedocumenteerd is, maar alleen in algemene bewoording is gepresenteerd door koning Mohamed VI (februari 2020). Het gaat uit van een agrarisch areaal van 5 duizend hectare vruchtbare grond in West-Sahara dat voor 80% wordt ingericht voor de tomatenteelt en voor het overige deel voor de teelt van meloenen en paprika.

In dat gebied hebben vijf grote ondernemingen vrij spel, waaronder bedrijven die eigendom zijn van de koning, van de minister van landbouw en van de burgemeester van Agadir. Zij werken nauw samen met het Franse bedrijf Frulexxo, gebaseerd in Perpignan, en ze profiteren van de mogelijkheden van het vrijhandelsverdrag met de EU, maar ook van de zwakke grenscontroles en de bestuurlijke nalatigheid in Europa en Spanje.

Onduurzame bedrijfsvoering

Dezelfde ondernemingen die actief zijn rond Dakhla zijn ook actief in de Souss-regio en elders in Zuid-Marokko. Terwijl hun bedrijfsvoering daar onder meer leidde tot uitputting van de ondergrondse waterreservoirs (en vermindering van de opbrengsten), biedt het Dakhla-project hen nieuwe winstmogelijkheden. Niet alleen kunnen ze daar beschikken over voldoende ondergrondse watervoorraden, vruchtbare grond en goedkope arbeid maar ze hoeven ook geen belasting te betalen voor de uitvoer van hun producten naar Marokko. Het gebied biedt tevens gunstige voorraden voor de plantengroei (zoals veel zonnige dagen, gunstige fytosanitaire voorwaarden, irrigatiewater verrijkt met fosfaten) en voor de oogstkwaliteit (producten beter bestand tegen transport over langere afstand).

Daarnaast is er een gunstig ´arbeidsklimaat´ voor ondernemers: de lage arbeidskosten en slechte arbeidsvoorwaarden zijn geen probleem door de actieve ontmoediging van vakbondsactiviteit. Verder levert – zoals boven al aangehaald – het vermengen van oogst uit Dakhla met oogst uit Zuid-Marokko (ook wel: ´Marokkanisering¨ van de productie) de nodige winst op omdat men zo de Europese eisen voor herkomstetikettering ontloopt.

Geschonden rechten van de Saharanen

Het werk op de velden wordt vooral gedaan door Marokkaanse arbeiders uit de regio Souss met enige teeltervaring. De Marokkanen zijn hier naar toe gelokt door de iets hogere lonen en de geringe werkgelegenheid thuis. Tegelijkertijd maken de Saharanen geen kans op een baan in de landbouw door gebrek aan werkervaring en omdat de werkgevers geen vertrouwen in hen hebben. Dit alles past in de strategie van sociale en politieke uitsluiting van de oorsponkelijke bevolking en de beïnvloeding van de demografie (relatieve daling van het aantal Saharanen).

En de bezetter gaat ondertussen op grote schaal door met het roven en uitputten van de natuurlijke grondstoffen en hulpbronnen in het gebied. De economische belangen bevoordelen de koning en zijn gevolg, en er wordt nauw samengewerkt met buitenlandse bedrijven die een flink graantje meepikken. Dat alles houdt direct verband met de schending van de rechten van het Saharaanse volk.

Binnenkort uitspraak Europees Gerechtshof

De kritiek van telersorganisaties, de mensenrechtenorganisatie en de europarlementariër komt op een bijzonder moment. Er lopen vier rechtszaken bij het Europese Hof van Justitie [12] en de uitspraak wordt kort voor of na deze zomer verwacht.
De hoop is dat de Europese Commissie zich, bij een gunstige uitspraak voor Polisario, gedwongen voelt om eindellijk de status quo op te geven. De druk vanuit de agarische sector kan hierbij helpen.


Meer lezen:

– Andere artikelen van Supermacht over West-Sahara zijn hier te vinden:
– ¨´Conflict Tomatoes´ – Moroccan agriculture industry in occupied Western Sahara and the controversial exports to the EU market,¨ rapport WSRW en Emmaus Stockholm, 13 februari 2012.
– ¨Label and Liabibility – How the EU turns a blind eye to falsely stamped agricultural products made by Morocco in ocupied Sahara,¨ rapport WSRW en Emmaus Stockholm, 18 juni 2012.
– ¨Trade effects of the EU-Morocco Association Agreement,¨ S. van Berkum (LEI Wageningen), december 2013.
– ¨Duitse autoriteiten ontdekken hoge concentraties MRL op ingevoerde Marokkaanse bonen,¨ AGF, 23 april 2021.
– ¨Marokko is mega-tomatenstad aan het bouwen in Dakhla,¨ AGF, 4 juni 2021.
– ¨Spaanse telersvereniging vestigt aandacht op problematiek rond import Marokkaanse AGF,¨ Groentennieuws, 9 juni 2021.
– ¨La UE pagó 1.933 millones de euros a Marruecos por comprarle frutas y hortalizas en 2020,¨ Horto Info, 11 juni 2021.
– ¨Marokkaanse ´bio-avocado’s´ zouden te hoge MRL’s bevatten,¨ AGF, 15 juni 2021.
– ¨Kritisch Spaans rapport over ‘mega-tomatenstad’ in Westelijke Sahara,¨ Groentennieuws, 18 juni 2021.

Noten:
[1] Persverklaring van de Europese koepel FruitVegetablesEurope van 17 juni 2021: ¨FruitVegetablesEUROPE calls on the European Commission to act as regard the non-compliance and non-implementation of the measures provided for in the EU-Morocco Association Agreement¨.  Op de achtergrond wordt dit gesteund door de groente en fruit sectoren in Portugal en Italië. Zie: ¨El sector de tomate de España, Italia, Francia y Portugal se ve amenazado por el repunte de entradas desde Marruecos,¨ Agrodiario, 24 mei 2021.
[2] Meer informatie over Associatieverdrag en handelsverdragen tussen EU en Marokko, zie deze pagina.
[3] Referentie aan het conflict over vluchtelingenstroom naar enclave Ceuta na grensopening door Marokko. Zie: ¨Spain accuses Morocco of ‘show of disrespect’ for EU in migrant row,¨ Guardian, 19 mei 2021.
[4] De uitvoer van groente door Marokko naar de EU nam van 2001 tot en met 2019 toe met 170%; de waarde van die export steeg in die periode met een factor 4,3. Het volume aan tomaten dat Marokko naar de EU exporteerde nam met een factio 2,57 toe van 187.428,14 ton naar 481.669 ton in 2019 (cijfers EU). Zie: ¨El rey de Marruecos construye de forma ilegal la ´megalópolis del tomate´ en Dakhla a costa de los saharauis y los agricultores del sudeste español,´ COAG-CYL, 3 juni 2021.
[5] ¨Ciudadanos denuncia el fraude en la exportación de tomate del Sáhara Occidental etiquetado como marroquí y exige a la Comisión Europea que lo investigue,¨ Agrones Castilla y León, 17 juni 2021.
[6] ¨Derechos humanos y empresas transnacionales en el Sahara Occidental – Un estudio sobre la producción de tomate en la región de Dakhla,¨ rapport Mundubat en COAG, 3 juni 2021.
[7] Mundobat is een NGO die zich inzet voor sociale rechten en mensenrechten in de brede zin van het woord.
COAG is de koepel van Spaanse organisaties van landbouwers en veehouders.
[8] Als voorbeeld: in Almería, de kassenregio in Zuidwest-Spanje, nam het areaal voor groente- en fruitteelt in 5 jaar tijd met een vijfde af. De tomatenexport vanuit Almería naar de Europese lidstaten daalde door de ontstane instabiliteit en het gebrek aan rentabiliteit in de afzetmarkten. Dit had negatieve gevolgen voor de economie en werkgelegenheid in het gebied. Belangrijk gegeven is dat de exportperiode van tomaten uit Almería loopt gelijk op met de export van tomaten vanuit Marokko. Zie: ¨El rey de Marruecos construye de forma ilegal la  ´megalópolis del tomate´ en Dakhla a costa de los saharauis y los agricultores del sudeste español,´ COAG-CYL, 3 juni 2021.
[9] ¨Council Decision (EU) 2019/217 on the conclusion of the agreement in the form of an Exchange of Letters between the European Union and the Kingdom of Morocco on the amendment of Protocols 1 and 4 to the Euro-Mediterranean Agreement establishing an association between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Kingdom of Morocco, of the other part,¨ EU, 28 januari 2019.
[10] ¨Illegal imports of goods from Moroccan-occupied Western Sahara into the EU,¨ 10 september 2019, vragen door EP-leden Manu Pineda en Sira Rego.
[11] ¨Judgement in Case C-104-16P, Council v. Front populaire pour la libération de la saguia-el-hamra et du rio de oro (Front Polisario),¨ ECJ press release, 21 december 2016.
[12] ¨The EU Court cases on Western Sahara,¨ WSRW, 1 juni 2021.

Bronnen:
– ¨El acuerdo UE-Marruecos está matando al sector del tomate de la UE,¨ Agrodigital, 18 juni 2021.
– ¨Vermeende fraude bij etikettering tomaten uit Westelijke Sahara aangekaart bij Europese Commissie,¨ AGF, 18 juni 2021.
– ¨Derechos humanos y empresas transnacionales en el Sahara Occidental – Un estudio sobre la producción de tomate en la región de Dakhla¨ rapport Mundubat en COAG, 3 juni 2021.
– ¨El rey de Marruecos construye de forma ilegal la ´megalópolis del tomate´ en Dakhla a costa de los saharauis y los agricultores del sudeste español,¨ COAG-CYL, 3 juni 2021.

(verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=10732)