Ga naar de inhoud

Lithium, Het Witte Goud Van De ‘Groene’ Economie

Op de site van de Franse dagelijkse ecologische, onafhankelijke krant Reporterre, vindt men regelmatig informatieve artikelen aangaande het milieu in de ruime zin. In dit geval trok een beschouwing over de winning van het metaal lithium mijn aandacht. Op Reporterre heet het ‘de ster van de energietransitie’: bijgenaamd ‘wit goud’. Hoewel dit metaal essentieel is voor de bouw van batterijen voor elektrische voertuigen, zijn de voorraden ervan verre van onuitputtelijk. De milieugevolgen van de winning ervan zijn nog zeer weinig bestudeerd, en de recycling ervan, als die al wordt overwogen, zou veel energie vergen, aldus Marjon Esnault, die het artikel voor Reporterre schreef (zie integraal Online).

5 min leestijd

(Bron: Libertaire Orde foto accu’s elektrische auto in Detroit in 1914, flickr cc2.0)

Ik vertaalde en bewerkte een deel ervan zodat het kan dienen als een voorbeeld bij de reeds op deze site gepubliceerde bespreking van de bundel artikelen uit Combat nature van Bernard Charbonneau en Jacques Ellul; zie: Online). [ ThH]

Accu’s: de stormloop op lithium is begonnen

Batterijen voor onze telefoons, laptops of camera’s, de fabricage van glazen en keramische voorwerpen, de behandeling van bipolaire patiënten… Lithium is een metaal dat reeds aanwezig is in ons dagelijks leven. Het wordt zelfs voorgesteld als een van de essentiële grondstoffen voor de energietransitie, waarmee de prestaties van batterijen kunnen worden geoptimaliseerd. De economische belangstelling voor lithium wereldwijd is onmiskenbaar.

Het is te berekenen dat de vraag naar lithium sterk zal groeien; Reporterre geeft daar enkele voorbeelden van. Mij gaat het dan om de argumentatie te kennen die op de achterhand bij machthebbers speelt, als de ecologische kaart wordt getrokken. Reporterre wijst dan op enkele Franse overwegingen, maar die zullen ongetwijfeld in allerlei varianten ook elders te vinden zijn. In Frankrijk presenteert de regering namelijk (a) de elektrische auto als een oplossing voor de klimaatverandering en (b) een kans om de heilige groei na de Covid-19 pandemie nieuw leven in te blazen. In 2020 kondigde zij een plan aan om de auto-industrie te steunen met het oog op ‘de twee belangrijkste technologische revoluties sinds de uitvinding van de verbrandingsmotor: elektromotorisering en autonome besturing.

De argumentatie bestaat zoals is op te merken uit twee onderdelen: (a) elektriciteit als oplossing voor klimaatverandering en (b) het altaar van de ‘groei’. Het eerste bevat een relatieve waarheid (een accu-motor stoot geen CO2 uit en een verbrandingsmotor op fossiele brandstof wel). Maar de winning van lithium brengt, om bij één ding te blijven, een in verschillende opzichten aanzienlijke milieuschade aan. Het tweede, de groei, kietelt de winstvoet, wat de ‘duurzame’ of ‘groene’ economie ecologisch gezien tot een leugen maakt.

Lithium niet oneindig aanwezig

Lithium is aanwezig in meer dan 145 soorten ertsen; het bestaat nooit in zijn oorspronkelijke staat als metaal. Het kan opgelost aangetroffen worden in vloeistoffen zoals pekel, geothermisch grondwater of zeewater. Maar ook in vaste vorm binnen het kristalrooster van mineralen. Er zijn vele bronnen van lithiumafzettingen, maar niet alle zijn geschikt voor industriële exploitatie. Tenzij de verkoopprijzen de hoge kosten van winning, verwerking en opwaardering rechtvaardigen.

Minerale afzettingen, waaronder lithium, in Salar de Atacama, Chili

Vanwege de verschillende vormen van lithiummineralisatie zijn er verschillen in winning: ofwel wordt het gewonnen uit de harde rotsen die het metaal bevatten – zoals in Australië – ofwel wordt het gewonnen door verdamping door de zon in grote pekelvijvers, zoals in de Zuid-Amerikaanse Andes. Deze tweede methode is de eenvoudigste en de minst dure qua industrieel proces. De drie landen van de ‘Wit-Gouden Driehoek’ – Argentinië, Chili en Bolivia – zijn dus in het voordeel: hun grondgebied is rijk aan gemakkelijk winbaar lithium. De productiekosten worden verlaagd en de verkoopprijzen worden concurrerender.

Het argument van de EU onafhankelijkheid blijkt lucht

Wat Europa betreft, het wil onafhankelijker worden van dit – en ander – kritische materiaal. Zij heeft verschillende vindplaatsen geïdentificeerd (Portugal, Duitsland, Servië, enz.). Maar de gevonden hoeveelheden blijven vooralsnog zeer beperkt. Portugal, dat naar verluidt over de grootste reserves lithium van het continent beschikt, heeft 270.000 ton, dat wil zeggen slechts 0,3% van de wereldvoorraad. Het is niet van dezelfde orde als Australië of Zuid-Amerika. De EU blijft dus afhankelijk (dat geldt bijvoorbeeld ook voor uranium als brandstof in kerncentrales). [Het maakt geopolitieke oorlogen voorspelbaar.]

De impasse blijft, de ecologische leugen heerst, het gaat gewoon om handel

‘De lithiummarkt is klein en kwetsbaar. Kopers en verkopers delen het monopolie,’ zegt Barbara Jerez, doctor in politieke ecologie en Latijns-Amerikaanse wetenschappen aan de Universiteit van Valparaíso (Chili). De concurrentie zal toenemen, omdat de huidige situatie, gestimuleerd door de ‘groene’ overgang in de landen van het noordelijk halfrond, een exponentiële vraag creëert. In een rapport met de titel ‘The Lithium Market and the Importance of Chile’, in augustus 2020 gepubliceerd, voorspelt de Chileense Copper Commission een gestage groei en plaatst zij het breekpunt in 2028, wanneer de vraag het aanbod zal overstijgen. Tegen het einde van het decennium zou het tekort aan aanbod ten opzichte van de vraag leiden tot hogere prijzen en de ontwikkeling van nieuwe mijnbouwprojecten.

Het komende decennium zou dus wel eens het decennium van lithium kunnen worden. Er ontstaat een nieuwe mondiale geopolitiek op energiegebied, is de voorspelling.

De klimaatcrisis is niet opgelost, er is een probleem bijgekomen, maak ik op. En dit is willens en wetens geaccordeerd door de regimes van de Macrons en de Ruttes, gelet op de gebruikte argumentatie.

Marion Esnault [voor Reporterre, 25 november 2021; integraal te vinden op Online; bekort en bewerkt door Thom Holterman.] [Beeldmateriaal ontleend aan het artikel op Reporterre]