Ga naar de inhoud

Isabel dos Santos Is maar Topje van de IJsberg

Luanda Leaks zijn een voorbeeld van een veel vaker voorkomend fenomeen. Stelen van de armen om aan de rijken te geven. Helaas komt deze omgekeerde Robin Hood-logica maar al te vaak voor in de wereld van vandaag.

3 min leestijd

(Door Citizens for Financial Justice, vertaling globalinfo.nl, foto: ICIJ website)

Kort geleden werd onthuld dat Isabel dos Santos, de rijkste vrouw van Afrika en dochter van de voormalige president van Angola, haar fortuin verdiende door haar eigen land uit te buiten.

In Angola – het thuisland van mevrouw Dos Santos – wordt meer dan de helft van de bevolking ingeschaald of wordt geacht in armoede te leven. Bovendien heeft een kind in Angola ongeveer twee keer zoveel kans om voor de leeftijd van vijf jaar te sterven als in Ghana of Kenia, hoewel de economie van Angola per hoofd van de bevolking drie keer zo groot is als die van beide landen.

Ondanks dat had mevrouw Dos Santos er kennelijk geen probleem mee om honderden miljoenen dollars aan overheidsgeld op buitenlandse rekeningen over te hevelen, volgens meer dan 700.000 gelekte documenten die door het Platform ter bescherming van de klokkenluiders in Afrika zijn verkregen.

Hoe verontrustend ze ook zijn, de onthullingen – de zogenaamde Luanda Leaks – zijn slechts één voorbeeld van een veel breder fenomeen: illegale geldstromen (‘illicit financial flows’ IFF’s).

IFF’s zijn illegale of onrechtmatige geld- of kapitaalbewegingen van het ene naar het andere land. Ruim geïnterpreteerd, omvatten IFF’s alles van regelrechte diefstal tot belastingontwijking en -ontduiking.

Volgens het recente rapport van Christian Aid “Trapped in Illicit Finance” bedragen de verliezen aan overheidsinkomsten door IFF’s in ontwikkelingslanden alleen al ongeveer 416 miljard dollar. Wereldwijd is dit cijfer nog veel, veel hoger.

In een tijd waarin veel landen in schuldennood verkeren, bezuinigingen doorvoeren, niet investeren in openbare diensten en de roep om vermindering van de ongelijkheden, het aanpakken van de klimaatverandering en het waarborgen van sociale bescherming veronachtzamen, zijn de verliezen die verband houden met IFF’s onvergeeflijk.

Maar al te vaak beweren onze regeringen, onder verwijzing naar financiële beperkingen, dat ze in feite machteloos staan tegenover de vele crises waarmee onze samenlevingen en economieën te maken hebben.

Het feit dat diezelfde regeringen met hun pleidooi voor bestrijding van armoede tegelijkertijd een oogje dichtknijpen bij de onthutsende verliezen van IFF’s zet ernstige vraagtekens bij dit verhaal.

Misschien is het niet verrassend dat een robuuste definitie van IFF’s historisch gezien moeilijk te verkrijgen is. Regeringen van het mondiale Noorden hebben aangedrongen op een legalistische definitie die alleen geldstromen omvat die universeel als illegaal worden geaccepteerd – en dus geld dat verloren gaat door mazen in de wet en andere grensgevallen achterwege laat.

Om deze kwestie aan te pakken, kunnen we het ons echter niet veroorloven om de grijze gebieden te negeren. Als zodanig is een bredere definitie van de IFF’s nodig – een definitie die alle geldstromen of belastingpraktijken omvat die misbruikend of schadelijk zijn of die het vermogen van regeringen om hun mensenrechtenverplichtingen na te komen, beperken. Alleen met deze definitie kunnen we hopen meer gevallen zoals die van mevrouw Dos Santos te voorkomen.

Wie meer wel weten over IFF’s kan het rapport van Christian Aid Trapped in Illicit Finance lezen.