Internationale stakingen bij Amazon: Een grote stap vooruit

(Door Rob Gerretsen, oorspronkelijk verschenen bij solidariteit)

Extra cynisch is dat onlangs bekend werd dat de oprichter en CEO van Amazon, Jeff Bezos, inmiddels de rijkste man op aarde is, met een geschat vermogen van een 150 miljard dollar. Dat maakt hem de rijkste man van de moderne tijd en wellicht uit de geschiedenis, misschien met uitzondering van de Renaissance-bankier Jacob Fugger.
De stakingen, die op sommige plekken drie dagen duurden, waren één van de grootste acties bij Amazon tot nu toe en voor het eerst kregen ze uitgebreid aandacht in de Amerikaanse pers. Maar het waren zeker niet de eerste acties bij Amazon in Spanje, Duitsland en Polen. De stakingen werden georganiseerd door arbeiders en arbeidsters van zowel enkele traditionele bonden als van nieuwe strijdbare arbeidersorganisaties.

Niet alleen lonen

Duitsland is – na de Verenigde Staten van Amerika – de grootste markt van Amazon. Daar werd al in 2013 de eerste staking tegen Amazon georganiseerd. Lena Widmann van de Duitse dienstenbond Verdi zegt daarover: ”Eerst ging het alleen over lonen, over een minimale levensstandaard; nu gaat het ook over respect, om gehoord te worden.”

Na de stakingen kregen de arbeid(st)ers in Duitsland loonsverhogingen. Amazon verbeterde ook de ventilatie en de verlichting in de pakhuizen. En in antwoord op klachten over de zware fysieke en psychologische belasting van het werk, voerde Amazon een ‘fruitdag’ in, met de verstrekking van fruit door het bedrijf. Maar Amazon weigerde om de bescheiden verbeteringen in een collectieve overeenkomst vast te leggen.

Er werken ongeveer 16.000 mensen bij Amazon in Duitsland en volgens de vakbond deden er zo’n 2.400 arbeid(st)ers mee aan de recente stakingen. Organizers doen hun best om meer arbeid(st)ers op de werkvloer te organiseren en om contacten te leggen in de nieuwe werkplekken die Amazon onlangs in Duitsland heeft geopend. Uiteindelijk wil de bond bij Amazon een CAO af zien te dwingen.

We praten over een langdurige strijd, zegt Widmann, ”die is niet met kerstmis afgelopen en onze leden zijn zich daar zeer goed van bewust. Maar steeds meer mensen sluiten zich bij onze beweging aan”.

In een verklaring over de stakingen zei een woordvoerder van Amazon: ”Amazon is een eerlijke en verantwoordelijke werkgever en als zodanig zijn wij voor dialoog, die een vast onderdeel is van onze cultuur. Wij willen een eerlijke samenwerking met al onze medewerkers, inclusief positieve arbeidsomstandigheden en een omgeving van zorg en toewijding.” En technisch directeur Werner Vogels van Amazon zei in de NRC, 6 april 2018: ”Als er negatieve verhalen zijn, dan zijn dat uitzonderingen op de regel. Onze magazijnmedewerkers worden eerlijk behandeld. We brengen bovendien veel redelijk betaalde banen naar regio’s waar vaak grootschalige werkloosheid is.” Ontroerende, kapitalistische prietpraat.

Als machines

In 2014 begon Amazon vestigingen te openen in Polen, waar de lonen lager liggen en de arbeidswetgeving soepeler is voor ondernemers. In het recente boek Choke Points: Logistic Workers Disrupt the Global Supply Chain komen de arbeidsomstandigheden in de Poolse distributiecentra aan bod: ”De meeste arbeid(st)ers moeten staande werken of erg veel lopen (meerdere kilometers in één dienst) en bij veel banen is er sprake van heel veel herhaalde bewegingen, het optillen van zware goederen en dozen of van het duwen van zware karren. Amazon wil de centra dag en nacht aan het werk houden. Daarom moeten de arbeid(st)ers in Polen in ploegen werken van vier maal tien uur, plus een onbetaald half uur pauze. De ploegendiensten veranderen iedere maand. Een dergelijk systeem van ploegendiensten en van roterende diensten tasten het slaapritme van de arbeid(st)ers aan en leiden tot ernstige gezondheidsklachten. Bovendien is het hierdoor moeilijker om een privéleven te organiseren.”

Om de ziekteverzuimcijfers omlaag te brengen, huurde Amazon in het voorjaar van 2017 een bedrijf in dat moest controleren of arbeid(st)ers thuis waren als zij zich ziek gemeld hadden. Een arbeider die ontslagen was wegens ziekteverzuim schreef: ”Bij Amazon horen we iedere dag over veiligheid en gezondheid, maar de werkelijkheid is anders. Niet iedereen kan de race bij Amazon volhouden. Mensen worden als machines behandeld. Maar zelfs machines gaan stuk en komen stil te staan. Maar wij mogen dat niet.” De omstandigheden bij andere Amazon vestigingen zijn praktisch hetzelfde.

Organisatie over de grens

De uitbreiding van Amazon in Oost-Europa dreigde de effectiviteit van de stakingen in Duitsland te ondermijnen. Daarom begonnen basisactivisten in Duitsland en Polen in 2015 de eerste van een reeks ‘over de grens bijeenkomsten’ van arbeid(st)ers te organiseren. Poolse arbeid(st)ers hebben zich georganiseerd in een radicale bond Inicjatywa Pracownicza, Arbeidersinitiatief. Magda Malinowska die lid is van de groep, vertelt dat de geboorte van Arbeidersinitiatief ”een reactie was op de crisis van de officiële Poolse vakbeweging – op de bureaucratie, de passiviteit en haar banden met de anti-arbeidersregering”. Sinds die tijd heeft Arbeidersinitiatief mensen georganiseerd in de logistieke sector en ook in de gezondheid, het onderwijs en de cultuursector.

De Poolse arbeidswetgeving legt beperkingen op bij stakingen, maar Poolse arbeid(st)ers bij Amazon hebben langzaamaan acties gevoerd tijdens de stakingen in Duitsland. ”We wilden niet als onderkruipers gebruikt worden, terwijl de gezondheids- en veiligheidsrechten niet gerespecteerd werden en onze rechten genegeerd, zodat Amazon de stakingen in andere distributiecentra naast zich neer kon leggen”, zei Malinowska.

Door middel van de acties voor een ‘veiligheidspakket’ heeft Arbeidersinitiatief in feite stiptheidsstakingen gevoerd. Arbeid(st)ers kregen pamfletten die wezen op de veiligheidsrisico’s van de tempoversnellingen die werden doorgevoerd bij Amazon. “Wij willen er bij alle medewerkers op wijzen dat zij vooral veilig moeten werken, volgens de gezondheids- en veiligheidsregels en niet onder de druk van het bedrijf om verzendrecords te breken. Want zij worden op geen enkele manier beloond voor hun toewijding”, zegt Malinowska. Zij voegt daaraan toe dat sinds de centra in Polen werden geopend, de verzenddoelstellingen bij Amazon meerdere keren zijn verhoogd.

Europese staking

De coördinatie en samenwerking van Amazonarbeid(st)ers in verschillende landen die georganiseerd wordt met ‘over de grens bijeenkomsten’ van gewone arbeid(st)ers, en ook via de vakbondsfederatie UNI, heeft een belangrijke rol gespeeld bij het stimuleren van stakingsacties elders in Europa. In november 2017 gingen de Italiaanse arbeid(st)ers voor het eerst in staking bij Amazon en daarbij werkten ze samen met Verdi-leden voor een tweedaagse staking gedurende ‘Zwarte Vrijdag’. Kort daarna sloot Amazon de eerste CAO af met Italiaanse bonden, waarbij onder meer nieuwe garanties voor de inroostering werden geregeld en een loonsverhoging voor de nachtploegen.

De oproep voor een Europese staking op ‘Prime Day’ (een grote uitverkoop bij Amazon, wanneer er zeer veel bestellingen binnenkomen) kwam van de Spaanse arbeid(st)ers bij Amazon die in maart voor het eerst staakten in het logistieke centrum in Madrid. De Spaanse vakbond CCOO, die op landelijk niveau de belangrijkste bond is voor Amazon-arbeid(st)ers, verklaarde dat de staking “een volledig succes” was, waarbij 98 procent van de tweeduizend arbeid(st)ers meedeed.

Maar de staking heeft ook geleid tot repressie en tot het ontslag van arbeid(st)ers met een tijdelijke aanstelling en in mei deed een groep arbeid(st)ers in Madrid een oproep voor een Europese staking onder de noemer van Amazon en Lucha (strijd). Zij schreven: “Wij weten dat Amazon haar logistieke netwerk in Europa gebruikt om de effecten van onze verschillende stakingen tegen te gaan. Wij in Madrid geloven dat alleen als we gezamenlijk strijden, we onze eisen binnen zullen kunnen halen. En alleen als we gezamenlijk actie voeren op Europese schaal, kunnen we arbeid(st)ers organiseren daar waar nog geen vakbondsorganisatie bestaat.”

Undercover

Naast de stakingen en stiptheidsacties in Spanje, Duitsland en Polen, vierden Amazonarbeid(st)ers in Groot-Brittannië de geboorte van de vakbeweging waarbij ze borden droegen met We Are Humans, Not Robots. Volgens een onderzoek van de Engelse vakbond GMB heeft ongeveer 87 procent van de arbeid(st)ers bij Amazon last van pijn in de rug of van nekklachten. ”Amazon is een wereldwijd bedrijf en gebruikt een wereldwijde tactiek”, zei een bestuurder van GMB, Mick Rix, aan El Pais. “Wij moeten hetzelfde doen.”

James Bloodworth heeft als onderzoeksjournalist een half jaar undercover gewerkt in verschillende slecht betaalde flexibele banen in Groot-Brittannië. In zijn boek Hired doet hij schitterend verslag van zijn belevenissen. Daarbij bespreekt hij niet alleen de uitputtende en vernederende directe arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen op de werkplekken waar hij gewerkt heeft, maar ook wat de nieuwe arbeidsmarkt met al z’n onzekere, flexibele, tijdelijke, slecht betaalde banen betekent voor het hele maatschappelijke leven en voor de vele migranten.

Bloodworth werkte onder andere bij Amazon in Rugeley in Engeland in Staffordshire. Daar werkte en woonde hij vooral met migranten uit Oost-Europa. Voor de meesten was het moeilijk om in de buurt van het werk aan een enigszins betaalbare huurwoning of kamer te komen. En de ploegendiensten van 10,5 uur zijn er slopend, onder meer omdat de mensen er per dag kilometers moeten lopen, zwaar moeten tillen en voortdurend gecontroleerd en opgejaagd worden.
Bloodworth had bij Amazon ongeveer 1.200 collega’s in het distributiecentrum. In het bedrijfsjargon heten zij geen arbeid(st)ers, maar ‘Associates’.

Mensen komen bij Amazon werken via uitzendbureaus, op tijdelijke nul uren contracten, zonder schriftelijk arbeidscontract. Vaak werden de lage lonen maar gedeeltelijk uitbetaald en was het zeer moeilijk om daarover bij het uitzendbureau te klagen of om opheldering te vragen. Maar ja, Amazon kan kiezen uit grote groepen werkloze, binnen- en buitenlandse arbeid(st)ers, meestal zonder sterke bonden.

Bloodworth laat in zijn mooie boek ook goed zien hoe vermoeiend, stressvol, onzeker en ongezond het leven van deze arbeid(st)ers is, zowel tijdens hun werkuren als daarbuiten.

Over baas en bedrijf

Amazon had in 2017 een omzet van 178 miljard dollar (in 2012 was dat nog 61 miljard) en had 566.000 mensen in dienst. Amazon werd in 1994 opgericht als één van de antwoorden op de nieuwe uitvinding van het internet. Het bedrijf begon als een webwinkel voor boeken. Inmiddels is het uitgegroeid tot een ingewikkeld conglomeraat van bedrijven en activiteiten. Brad Stone geeft in zijn boek aan dat Bezos altijd streefde naar een ‘everything store’. Het bedrijf kwam langzaam op gang en in 1995 investeerden de ouders van Bezos 100.000 dollar in Amazon. In 2018 boekte het bedrijf in het eerste halfjaar een recordwinst van 4,2 miljard dollar.

In de loop van de tijd is Amazon een complex technologiebedrijf geworden. In 2003 begon het met AWS (Amazon Web Services) en toen werd het begrip werken ‘in the cloud’ bekend. De AWS was afgelopen half jaar goed voor meer dan de helft van de winst.

Onlangs werd bekend dat Amazon in Groot-Brittannië de televisierechten heeft gekocht voor twintig Premier League wedstrijden. Bezos is ook al lang bezig met een eigen raketbedrijf. En in 2013 kocht hij voor 250 miljoen dollar The Washington Post. Daarnaast tracht Amazon, op basis van big data, in de gezondheidszorg te infiltreren. De waanzin van het kapitalisme bleek onlangs weer eens toen bekend werd dat Amazon op grote schaal retourzendingen van nieuwe producten vernietigt.

In Amsterdam zit Amazon in het gebouw The Cloud, waar ook Uber gevestigd is.

————-

Noten:

Jake Alimahmed-Wilson, Immanuel Ness, Choke Points: Logistic Workers Disrupt the Global Supply Chain, Pluto Press, 2018.

Rebecca Burns, How European Workers Coordinated This Month’s Massive Amazon Strike – And What Comes Next. inthesetimes.com, 25 juli 2018.

James Bloodworth, Hired, Six Months Undercover In Low-Wage Britain. Atlantic Books, 2018.

Brad Stone, The Everything Store. Jeff Bezos and the Age of Amazon. Little, Brown and Company, 2013.

Wildcat 99, Arbeiten bei Amazon in Polen, 2016.