Ga naar de inhoud

Forums alom

Nu het eerste Nederlandse sociale forum achter de rug is, kunnen we met recht zeggen dat niemand er meer aan ontkomt. Sinds in januari 2001 het eerste Wereld Sociaal Forum (WSF) in de Braziliaanse stad Porto Alegre werd georganiseerd, heeft het fenomeen zich verder vertakt naar regionale, nationale en zelfs locale forums. Maar ze verlopen niet allemaal probleemloos.

8 min leestijd
Placeholder image

Het eerste WSF vond tegelijkertijd plaats met het World Economic Forum dat jaarlijks in het chique wintersportoord Davos in Zwitserland gehouden wordt. Het WSF was als tegenhanger daarvan georganiseerd, op initiatief van onder andere de leiders van de Franse organisatie ATTAC en de hoofdredactie van het gelieerde maandblad Le Monde Diplomatique. Op dat moment liepen topconferenties van de WTO, Wereldbank, IMF en ook het WEF steeds vaker uit op grote confrontaties met tegenstanders. De leiding van meer gematigde organisaties binnen het globaliseringsactivisme, voelde zich steeds ongemakkelijker bij die militante confrontaties. Bovendien – zo stelden zij – werd het tijd dat de tegenbewegingen een eigen agenda gingen opstellen en de ruimte zouden creëren om te discussiëren en te organiseren.

Dat laatste is in ieder geval wonderwel gelukt. Op het eerste WSF kwamen zo’n 20.000 mensen. Vervolgens werd het jaarlijks herhaald en was de opkomst steeds groter. Tegenwoordig staat niemand meer te kijken als er 100.000 mensen aan deelnemen. Vorig jaar werd het WSF verplaatst naar Mumbai in India, waar een vergelijkbare opkomst te zien was. Maar dit jaar is het gebeuren weer terug naar de thuisbasis in Porto Alegre. In de tussentijd zijn er ook drie Europese Sociale Forums (ESF’s) geweest, waartoe besloten werd toen op het WSF bleek dat er steeds meer deelnemers uit Europa aanwezig waren, die elkaar echter in Europees verband nooit zagen. En om dezelfde redenen werden er op steeds kleinere schaal nationale, stedelijke of op sommige plekken zelfs buurt-SF’s georganiseerd. Nu dus ook in Nederland.

Anderzijds

Het succes kent echter ook de nodige keerzijdes. Het meer militante deel van de activisten heeft het hele forumgebeuren altijd met de nodige argwaan bekeken. Overigens meestal zonder zich daar direct tegen te verzetten of het daadwerkelijk te boycotten. Door de bewegingsbijeenkomst los te koppelen van de confrontaties, dreigde de lont weer uit het kruitvat gehaald te worden en teruggebracht te worden tot zouteloze praatsessies. Het argument van de eigen agenda zou ook maar ten dele opgaan, daar het in het verleden prima mogelijk was gebleken om bij topconferenties van de tegenstander tegentoppen te organiseren en die te combineren met directe acties en protesten. De forums zouden volgens de argwanenden vooral de reformistische ngo’s ten goede komen, die graag weer het voortouw zouden willen krijgen in het opbloeiende globaliseringsgebeuren en zo een achterban willen terugwinnen die ze eerder kwijt waren geraakt omdat ze met de neoliberale regeringen waren gaan meeregeren. En dat zou alleen kunnen zonder het daadwerkelijk strijdgewoel, dat voortdurend de pogingen tot nadruk op gematigde campagnes verstoort.

Gedeeltelijk is het WSF ook een ngo-instrument gebleken. Het is bijvoorbeeld ongelofelijk hoeveel organisaties in Nederland daar mensen heenzenden (soms meerdere tegelijk) zonder dat je hen ooit in Nederland zelf bij een actie zult aantreffen. Maar (voor een deel gelukkig) bleek er meer aan de hand. Ten eerste bleven veel uiteenlopende groeperingen zich met de forums bemoeien en lieten zij zich niet door de ‘reformisten’ de les voorschrijven. Zij organiseerden gewoon wat ze wilden, soms buiten het officiële forum om. Zo is er bij de ESF’s steeds een alternatief circuit georganiseerd, dat half overlapt met het officieel forum maar zich ook daarbuiten afspeelt. Daarnaast bleek het forumgebeuren niet alleen door ngo’s belaagd te worden, maar ook en vooral door ‘oude’ marxistische groepjes die nog steeds uit blijken te gaan van het idee dat de revolutie alleen onder hun leiding kans van slagen heeft. Deze clubs kunnen de sfeer danig verpesten. Vooral bij het laatste Europees Sociaal Forum in London, in oktober vorig jaar, werd dit echt tot een probleem door lompe pogingen van de trotskistische Socialist Workers Party om van alles te domineren. Het was dan ook niet echt vreemd dat er in London een hoop minder deelnemers waren dan een jaar eerder in Parijs.
De meer activistische groeperingen kunnen zich moeilijk verweren tegen dergelijke overnames, aangezien een en ander zich vooral afspeelt in een ondoorzichtig vergadercircuit dat veel geld, tijd en ellebogen kost om er een plek in te veroveren. Gesteld dat je dat al zou willen…

NSF

Het Nederlands Sociaal Forum was over het algemeen een (zwakke) afspiegeling van de ontwikkelingen op internationale schaal. De aanloop verliep moeizaam omdat een select groepje mensen, voornamelijk afkomstig uit een paar grote ngo’s, het voortouw wilde nemen en niet begrepen had dat als je zo’n forum organiseert, dat zo open mogelijk moet gebeuren en vooral van onderaf. Dat leidde tot voorbereidingsvergaderingen vol misverstanden en lichte wrevel en ook tot een aantal afhakers. Maar uiteindelijk kwam er eind november toch wat tot stand in de Amsterdamse Beurs van Berlage, dat volgens velen op onderdelen een stap in de goede richting was. Er zaten weliswaar veel zwakke kanten aan het project (voor wat meer daarover zie een eerder verslag dat in Ravage verscheen) en zaken die zeker niet voor herhaling vatbaar waren. Maar de opkomst was met een paar duizend mensen redelijk groot en delen van het programma dat van onderaf georganiseerd was, waren zeer interessant. Grappig was dat bij het NSF hetzelfde fenomeen te zien was als bij het WSF, namelijk dat de meeste bezoekers vooral geïnteresseerd zijn in de workshops en niet in de deskundologen die hen graag toe zouden willen spreken vanaf een centraal podium. In feite zou elk forum ook vooral daarop gericht moeten zijn; in de oude betekenis van het woord moet het forum een plek zijn waar allerlei mensen en initiatieven elkaar tegenkomen. En geen podium dat door een stelletje leiders voorgeprogrammeerd wordt. Maar een deel van de ngo-bobo’s en vooral de strakke marxisten, wil niets anders dan dat laatste, “want anders wordt het zooitje” houden ze ons voor (“en zouden we wel eens de regie kunnen verliezen,”denken ze er stilletjes bij). Het eerste, gelegenheden waar mensen bijeenkomen om plannen te maken om zich te verzetten tegen de neoliberale ellende, is uiteraard zeer welkom. Vooral in het doodgepolderde en gefragmenteerde Nederland. Toch was er ook wat dat betreft reden tot twijfel over de toekomst van dit project. In Nederland polderland bleek bijvoorbeeld een deel van de deelnemers dat uit de vakbondskringen kwam, en zich het recht had toegeëigend om een plenair debat te organiseren, helemaal geen tegenstander van privatisering en liberalisering te zijn. In veel andere landen zou het ondenkbaar zijn dat zulke posities binnen het forum een voorname plek in het programma krijgen. Normaal gesproken is een Sociaal Forum er voor DIE mensen en organisaties die al besloten hebben dat ze gekozen hebben voor rechtvaardigheid en natuurbehoud en dat soort zaken. Maar in Nederland is dat klaarblijkelijk minder duidelijk. Hoe te voorkomen dat dergelijke te gematigde organisaties teveel invloed in iets als het NSF krijgen, is een van de voornaamste puzzelstukken bij discussies over voortzetting van dit proces.

Inflatie

Opmerkelijk is ook dat het steeds normaler wordt dat er grote massa’s mensen op de been komen voor dergelijke politieke evenementen. Een paar jaar geleden zou dat ondenkbaar zijn, en nu is men er alweer zozeer aan gewend dat het niet eens meer nieuws is . Niet alleen de media, ook veel politieke activisten doen daar aan mee. Zo was er nauwelijks aandacht voor de voorbereidingen van het vijfde WSF dat op 26 januari in Brazilië van start moest gaan. Maar de inflatie gaat ook op voor de massale protestbijeenkomsten die er nog steeds zijn, maar nauwelijks meer waargenomen worden. In veel media zijn overzichtsverhalen verschenen over “Vijf jaar Na Seattle”. In de meeste artikelen en radio-uitzendingen, werd het vooringenomen beeld gegeven dat de globaliseringsacties geen schim meer zouden zijn van wat ze “toen” waren. In de praktijk blijkt dat erg mee te vallen (of zelfs helemaal niet waar te zijn) maar worden de acties nauwelijks meer gesignaleerd omdat het tegenwoordig dus ‘normaal’ is dat er 100.000 mensen op de been komen, en dat een gedeelte daarvan zich ook nog fel verzet. Een goed voorbeeld waren de protesten tegen de G8 in Evian, in de zomer van 2003. Zo’n 100.000 mensen kwamen demonstreren en enkele duizenden daarvan hebben vanuit drie verschillende actiekampen fel verzet geboden, waarbij enkele zware gewonden vielen onder de demonstranten. Op alle vlakken werden de records van Seattle dus gebroken, maar in de meeste Nederlandse media was het allemaal vaak niet meer waard dan een foto’tje met onderschrift.
Het volgende ongelijk van het (media-)beeld zal deze zomer bewezen worden, als Groot Brittannië op zijn kop zal staan vanwege de G8-top die van 6-9 juli in Schotland gehouden wordt.

De kunst voor de activisten is om zich niets aan te trekken van de waan van de dag in medialand en rustig verder te gaan met uitbouwen van politieke netwerken.
Of dat ook in Nederland mogelijk is, zal moeten blijken. Hier zijn we toch wel erg goed in eindeloos ouwehoeren. Soms krijg je het gevoel dat er vooral veel geld in dit soort projecten gepompt wordt om iedereen aan het ouwehoeren te houden. Zolang dat geen extra rumoer op straat oplevert, is de waarde van een initiatief als het NSF beperkt. Maar zolang het een echt forum is, en geen carrière-instrument van toekomstige of would-be leiders, kunnen we proberen dat de benutten om metgezellen te vinden om de polder op z’n kop te zetten.

Zie ook:
Een Nieuw Jaar, Een Nieuw Forum in Porto Alegre en Wereld Sociaal Forum lijdt aan Sociale Bloedarmoede

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Stad.)