België: Hoe fiscale fraude echt bestrijden?

(Door Guido Deckers, oorspronkelijk verschenen bij DeWereldMorgen)

Als dat zo is, wordt dan ook de daad bij het woord gevoegd? Geven de politieke verantwoordelijken dan de fiscus voldoende middelen om krachtdadig op te treden tegen fiscale fraude? Berichten in de media luiden vandaag de klok dat het einde van het bankgeheim is ingezet. Is dat zo? Zijn alle burgers gelijk voor de wet en hebben ze dezelfde mogelijkheden als ze worden betrapt op fiscale fraude? Laten we de huidige toestand eens onder de loep nemen.

30 miljard

Door fiscale fraude verliest de samenleving vele miljarden euro’s. In de recentste studie werd aangetoond dat de Europese lidstaten elk jaar bijna 825 miljard euro aan inkomsten mislopen als gevolg van belastingontduiking. In België gaat het om een bedrag van 30,4 miljard euro.[1] Mochten we over dit bedrag beschikken, dan was het begrotingstekort voor dit jaar onmiddellijk opgelost. Volgens de laatste begrotingscijfers hebben alle regeringen van ons land een tekort van 25 miljard euro.[2] We zouden zelfs nog overschot hebben.

Hoe rijker hoe meer kans op fiscale fraude. Dat klinkt logisch. Maar nu blijkt het ook uit een studie van de Franse econoom Gabriel Zucman: ‘Belastingontduiking gaat al bij al over weinig mensen. Maar aan de top is het algemeen verspreid. Bij wie tot de categorie van de 0,01 procent rijksten op aarde behoort, met een vermogen van meer dan 50 miljoen dollar, is er 70 procent kans dat ze een rekening hebben in een belastingparadijs.’[3]

Vermogenskadaster

Om fiscale fraude te bestrijden, is het de logica zelve dat je moet weten waar het geld zit. Een vermogenskadaster is daarvoor onmisbaar. Dat is een register waarin al het roerend bezit van de Belgen staat genoteerd, een beetje zoals het onroerend kadaster dat nu al bestaat en waarin onze huizen en gronden staan genoteerd. Zeven jaar geleden zei voormalig gouverneur, wijlen Luc Coene dat een vermogenskadaster redelijk eenvoudig is in te voeren. ‘Veel van die gegevens zoals immobiliën en financiële activa zijn nu al bekend bij diverse overheidsdiensten. Technisch gezien is het met de huidige IT niet moeilijk om die gegevens samen te brengen.’ Aldus Coene.[4] Vandaag is dit argument relevanter dan toen.

De regering De Croo heeft namelijk beslist dat vanaf 2022 de financiële instellingen die actief in België zijn, bijkomende informatie moeten overmaken aan het Centraal Aanspreekpunt voor Rekeningen en Financiële Contracten, dat zich bevindt bij de Nationale Bank van België. Dat men over bijkomende informatie spreekt, geeft aan dat het Centraal Aanspreekpunt niet nieuw is. Het bestaat al een tiental jaar. Tot 31 januari 2021 werden de banken verplicht een bestand aan te leggen met alle rekeningen van hun klanten, zonder te vermelden van wat er op die rekeningen staat. Maar daar is nu verandering in gekomen. Uiterlijk op 31 januari moeten banken, beursvennootschappen en verzekeringsmaatschappijen het saldo van alle spaar- en betaalrekeningen bekendmaken, net als de bedragen die een cliënt in levensverzekeringen en andere financiële producten heeft geïnvesteerd.[5] Dat is al een beetje goed nieuws, maar dan zijn we er lang nog niet.

Het wetsontwerp is nog maar pas goedgekeurd, of de eerste afwijzing diende zich al aan. Het kwam van de Gegevensbeschermingsautoriteit die de plannen van de regering in een advies verwerpt om de fiscus sneller inzage te geven in Belgische bankrekeningen via het Centraal Aanspreekpunt. Het kabinet van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) heeft gereageerd dat het advies ten gronde zal worden geanalyseerd om de uitbreiding bijkomend te beargumenteren. Het zal uitkijken worden wat Van Peteghem hiermee gaat doen.[6]

Kadaster van onroerende goederen

Om een volledig vermogenskadaster te kunnen aanleggen, zal ook het kadaster van onroerende goederen geactualiseerd moeten worden. Het gaat dan vooral over de huizen. Het huidig kadaster vermeldt niet de actuele waarde van een huis, maar enkel de mogelijke inkomsten ervan, beter gekend als het kadastraal inkomen. Die geschatte inkomsten zijn overigens volkomen achterhaald.

Hoe wordt dat kadastraal inkomen bepaald? Wie een woning of een stuk grond in eigendom heeft, wordt daarop belast. Volgens de fiscus genieten de betrokkenen een voordeel, omdat ze niet moeten huren. Dat voordeel wordt door de overheid vastgesteld. Volgens de wet moet het kadastraal inkomen om de 10 jaar worden herzien, maar dat gebeurde sinds 1975 niet meer. Wat er dient te gebeuren, is het verband leggen tussen de kadastrale inkomsten en de actuele marktprijs. Is dat moeilijk? Neen, nu al schat de fiscus dagelijks de waarde van huizen en gronden bij de aangifte van de erfbelastingen.

Bestand van aandeelhouders in vennootschappen

Als er nu iets is dat de rechtvaardigheid in de belastingen gaat vooruithelpen, dan is het de transparantie van de aandelen op naam in een vennootschap. Het zijn namelijk vooral de miljonairs en miljardairs die je daar gaat vinden. Er zijn twee manieren om de identiteit van een aandeelhouder te achterhalen: ofwel staan aandelen op een effectenrekening op naam bij een financiële instelling; ofwel houdt een vennootschap een aandelenregister bij waarin de namen van de aandeelhouders vermeld staan.

En misschien herinner je je nog de effectentaks? Dat is de piepkleine belasting van 0,15 procent op de waarde van effectenrekeningen waar meer dan een miljoen euro op staat, en die de regering De Croo kopieerde van de vorige regering. Het was de bedoeling om een extra belasting te heffen aan personen en ondernemingen met de grootste draagkracht. Maar het werd een effectentaks zonder effect. En weet je waarom? Omdat diegenen die met aandelen in een register van een vennootschap staan, vrijgesteld zijn van de effectentaks. Dit antwoordde econoom Paul De Grauwe, hoogleraar aan de London School of Economics, op die fameuze effectentaks: “Uit het brein van onze nieuwe ministers ontsproot ook het idee dat eigenaars van aandelen op naam, de taks niet moeten betalen. En wie bezit aandelen op naam? Juist: de miljonairs en miljardairs. Die betalen dus geen effectentaks. Van sterke schouders die de pijn van de pandemie een beetje moeten verlichten, schiet niets over.[7]

Bankgeheim

Een vermogenskadaster hangt nauw samen met het bekendmaken van financiële informatie door de financiële instellingen aan de fiscus. Dat is alleen maar mogelijk als er geen bankgeheim bestaat. Hoe zit dat hiermee in ons land? Toen bekend werd gemaakt dat de financiële instellingen voortaan moeten laten weten hoeveel er op uw zicht- en spaarrekening(en) staat, en dat ook het vermogen op de effectenrekening en de saldi van levensverzekeringen voor de fiscus in een oogopslag zal zichtbaar worden, schreef de krant Het Laatste Nieuws dat ‘het bankgeheim begin volgend jaar nagenoeg volledig op de schop gaat.’[8]Maar dat is wat overdreven geformuleerd!

In ons land is het namelijk zo dat er eerst een vermoeden van fraude moet zijn, vooraleer men het bankgeheim kan opheffen. Daarvoor geldt een getrapte procedure waarbij de fiscus zich eerst dient te richten tot de belastingplichtige zelf, vooraleer deze de rekeningen kan inzien.[9] Wat is er dan gewijzigd? Wanneer een bankonderzoek wordt bevolen, kunnen vandaag de fiscus en het gerecht in de databank van het Centraal Aanspreekpunt alleen zien welke rekeningen iemand heeft. Als men wilde weten wat er op die rekeningen staat, diende men zich daarna te richten tot de banken. Om deze tijdrovende stap over te slaan, heeft men beslist om de financiële instellingen te verplichten om ook aan het Centraal Aanspreekpunt te melden van wat er op die rekeningen staat.

Een automatische uitwisseling van financiële inlichtingen is geen uitzondering voor België alleen. Om de internationale fiscale fraude te bestrijden, wordt in het kader van een gemeenschappelijke rapportage, meestal in het Engels uitgedrukt als de ‘Common Reporting Standard’ (CRS), informatie automatisch uitgewisseld tussen meer dan 100 landen, waaronder België, over saldi en inkomsten op spaartegoeden, effectenrekeningen en levens- en beleggingsverzekeringen. Je leest het goed: automatisch! Hierdoor worden alle financiële instellingen van de deelnemende landen verplicht om zeer gedetailleerde informatie over de rekeningen van hun buitenlandse cliënten door te geven aan de nationale fiscale administratie. Die laatste speelt die informatie op haar beurt door aan de fiscus van het land waar de cliënt zijn fiscale woonplaats heeft.[10]

Dus wanneer de Belgische fiscus gegevens wil van een rekening in eigen land, moet er eerst een vermoeden zijn van fraude en dient er een ganse procedure te worden opgestart. De buitenlandse fiscus krijgt wel de mogelijkheden om zijn werk te doen. Het is dan ook helemaal onlogisch dat onze Belgische fiscus niet dezelfde mogelijkheden krijgt. Daarom is de titel van een artikel in de krant ‘’De Tijd’, dat handelde over het zwarte geld in België, gepaster dan die in het Laatste Nieuws: ‘Zwart geld veiliger op Belgische dan op buitenlandse rekening’.[11]

Met minnelijke schikking zijn je zonden vergeven

Als voor de regering De Croo de fiscale fraude een absolute prioriteit blijft, dan is het toch wel bedenkelijk dat men een wet onberoerd laat die zorgt dat fraudeurs hun straf kunnen afkopen. Wie namelijk op fraude wordt betrapt, kan in ons land rekenen op een minnelijke schikking, in de volksmond: de afkoopwet. Deze wet die sinds 2011 nog werd uitgebreid tot alle voor correctionalisering vatbare misdaden, geeft aan financiële criminelen en fraudeurs de mogelijkheid om gerechtelijke vervolging af te kopen. Deze wet luistert nu naar de naam: ‘verruimde minnelijke schikking’. Maar om de rechter niet in de ogen hoeven te kijken, moet je natuurlijk beschikken over de financiële middelen. Men geeft dat zelfs toe in een omzendbrief van 24 mei 2018van de toenmalige minister van Justitie Koen Geens (CD&V) en het college van procureurs-generaal. De tekst gaat over de richtsnoeren voor de toepassing van de minnelijke schikking. Er staat: “dat vervolging voor de rechtbank eerder aangewezen lijkt wanneer de verdachte zich in een onzekere financiële situatie bevindt”.[12] Vrij vertaald: wie over onvoldoende geld beschikt, krijgt te maken met de rechtbank. Wie rijk is kan zijn proces afkopen. Deze vorm van justitie heeft een naam: klassenjustitie!

Twee voorbeelden

Op 22 juni 2017 onthulde L’Echo dat een minnelijke schikking in strafzaken was gesloten tussen het Brusselse parket en de Franse miljardair Bernard Arnault, in verband met domiciliefraude waarbij Arnault de gemeente Ukkel als hoofdverblijfplaats had opgegeven.[13] We nemen dit voorbeeld, omdat uit de pas verschenen miljardairsindex van het financieel dienstverleningsbedrijf Bloomberg staat dat Bernard Arnault de op twee na rijkste man ter wereld is. Zijn vermogen groeide in 2021 met 61 miljard dollar aan tot 176 miljard dollar in totaal.[14] Desondanks vond hij dat hij financieel niet tot de gemeenschap kon bijdragen en wou hij in Frankrijk geen belastingen betalen. Daarom gaf hij een valse hoofdverblijfplaats in Ukkel aan, om een beroep te kunnen doen op de door België geboden fiscale voordelen.
Vorig jaar kreeg de zaak- Beaulieu opnieuw de aandacht: een textielgigant, die tapijten produceert en verkoopt. Na een jarenlange procedureslag werd met zes verdachten een minnelijke schikking getroffen. De zes, onder wie leden van de familie-De Clerck, betaalden 50 miljoen euro waardoor ze niet meer voor de rechter moesten verschijnen. De familie De Clerck staat in de top 30 rijkste families van ons land, met een geschat vermogen van ongeveer 1,3 miljard euro.[15]

Sinds 2011 kregen 1.368 mensen en rechtspersonen de kans hun vervolging af te kopen. Dat gebeurde vooral in fraudezaken. Ze betaalden voor die schikkingen in totaal meer dan 955 miljoen euro aan de staat om een veroordeling te ontlopen.[16] Dit bedrag is op zich wel indrukwekkend, maar procentueel is het laag als ze worden afgezet tegen de gefraudeerde bedragen. Zo herinneren we ons nog de zaak van het diamantbedrijf Omega Diamonds. In 2013 deed Omega Diamonds zijn voordeel met een van de grootste minnelijke schikkingen in strafzaken uit de geschiedenis van ons land. Met de Belgische fiscale administratie werd een minnelijke schikking getroffen ten bedrage van ongeveer 160 miljoen euro. Het bedrag aan fraude werd geschat op 2,2 miljard euro. Dat is amper 8 procent van het totale gefraudeerde bedrag.[17]

Besluit

Als fiscale fraude voor deze regering een prioriteit blijft, dan is ze verplicht een volledig vermogenskadaster aan te leggen en dient er een automatische uitwisseling te komen tussen de financiële instellingen van ons land en de fiscus. De verruimde minnelijke schikking moet worden afgeschaft waarmee grote fraudeurs en criminelen kunnen ontsnappen aan hun proces.

[1] Studie: ‘België loopt 30,4 miljard euro aan belastinginkomsten mis’ – Beleid – Trends (knack.be)

[2] Zonder buffers de onzekerheid tegemoet, De Standaard, 23/12/2021, p.10

[3] 400 rijkste families in België ontwijken 2,1 miljard € aan belastingen per jaar | PVDA

[4] Coene: “Beter vermogensbelasting dan vermogenswinstbelasting” | VRT NWS: nieuws

[5] Aangifte aan CAP vanaf 2022 uitgebreid met saldi | nbb.be

[6] Privacywaakhond verwerpt directe inzage in bankrekeningen en saldo’s | Het Nieuwsblad

[7] De Morgen, De hypocrisie van de effectentaks, Paul de Grauwe, 05/01/2021

[8] Het Laatste Nieuws, 11/12/2021, p.47

[9] ‘Heft nieuwe regering het fiscaal bankgeheim op in België?’ – België – Knack

[10] Common Reporting Standard (CRS) | FOD Financiën (belgium.be)

[11] De Tijd, 19/03/2021, p.8

[12] Tijd om de minnelijke schikking voor grote financiële delinquenten af te schaffen – PVDA